Psikoloji, felsefe biliminin içinden çıkıp gelişimini sürdüren ve insan davranışlarını bilimsel olarak ortaya çıkaran uygulamalı bir alandır. Psikoloji ile uğraşan uzman kişiler, insan davranışlarının psikolojik, biyolojik ve sosyolojik süreçlerine bakarak, davranışların nedenlerini, yaşam içerisinde kişilere nasıl etkiler sunduğunu farklı metotlar kullanarak detaylandırır. Bireylerin tüm yaşamlarında etkili olan psikoloji, hayatın her alanına sirayet etmektedir.
Psikoloji nedir diğer adıyla ruh bilimi, davranışları ve zihni inceleyen bilim dalına denir. Bilinçli veya bilinçsiz olarak gerçekleştirilen davranışlarla birlikte daha çok insanların duygu ve düşüncelerini incelemektedir.
Psikolojinin alanı oldukça geniştir. Bu alanda uzmanlaşan ve aynı zamanda bilgi araştıranlara ise uzman psikolog denir. Psikologlar beynin özelliklerini inceleyerek bu özelliklere bağlı olan duygu durum ve zihin süreçlerini anlamlandırarak hareket eder.
Sosyal bir bilim olan psikoloji doğa bilimlerini de içine alır. Psikolojinin inceleme alanına net bir şekilde incelenebilen organizmaların davranışları da girer. Psikoloji bilimi, insan davranışlarının yanı sıra hayvanların davranışları üzerinde de çalışabilir. Psikoloji bunların yanı sıra kişiler arası iletişimi de inceleyerek grup içi davranışları ve gruplar arası ilişkileri de ele alır. Kişiler arası iletişimde yaşam becerileri ve zihinsel becerileri geliştirmeye yönelik özelleştirilmiş programlar mevcuttur. Bireyin depresyon puanı, kaygı puanı, klasik zeka puanı ölçülerek ‘Kişilik Profili’ çıkarılır. Eğitim basamaklarında ihtiyaca göre Psikodrama, Grup, EMDR, REHACOM, Neurobiofeedback (Nöroterapi) gibi yöntemlerle beceri çalışmaları yapılır. Kişilerin getireceği örnek olaylar değerlendirilir.
1. adım: Kendini Tanıma Ve Farkındalık
Psikolojide kendini tanıma ve farkındalık, duyguları öne çıkarmadan duyguları dikkate almak demektir. Başlangıçta yapılan tarama sonuçlarına göre kişinin kendisini, duygu-düşünce ve davranışlarını tanımasının sağlanması, iç görü kazanmasını, aynı zamanda ilgi, yetenek ve değerlerini fark edip, şekillendirmesine neden olacaktır. Güçlü ve zayıf yönlerini öğrenebilmesi için kişilik testi değerlendirilir. Değiştirebileceği ve değiştiremeyeceği kişilik özellikleri konusunda farkındalık çalışılır.
2. adım: Başkalarını Tanıma ve Empati
Psikolojide başkalarını tanıma ve empati, kişinin ihtiyacına göre Psikodrama, sanat terapileri gibi çeşitli grup terapileri olarak uygulanır. Çocuk, genç ve erişkin çevresini, çevresindeki kişileri, olayları, yaklaşımları ve süreçleri nasıl algılıyor; beklentilerinin belirlenmesi, tanımlanması, kendi ve çevresine yönelik gerçekçi beklentiler geliştirebilmesi, karşımızdakinin bakış açısını kavrayabilme, başkalarının duygularına karşı hassasiyetin gelişmesi, başkalarını daha iyi anlayabilme becerilerinin geliştirilmesi amaçlanır.
3. adım: İletişim Becerileri -Özgüven
Psikolojide iletişim becerileri ve özgüven, kişinin ihtiyacına göre Psikodrama, sanat terapileri gibi çeşitli grup terapileri uygulanır. Çocuk ve gençlerin iletişim becerilerini öğrenmeleri ve uygulayabilir hale gelmeleri, kendi duygu ve düşüncelerini fark edebilmeleri, bunları sağlıklı bir şekilde ifade edebilme becerisini kazanmaları, ben dilini kullanabilmeyi, ilişkilerimizi devam ettirebilmek için önemli olan becerilerden biri olan, ‘Hayır Diyebilme’ becerisini yerinde ve zamanında kullanabilmeyi, sözlü-sözsüz iletişim becerilerinin öğrenilmesini amaçlamaktadır.
4. adım: Motivasyon Ve Geleceği Planlama
Psikolojide motivasyon ve geleceği planlama, kişinin amaçlarına ulaşmak için kendini harekete geçirebilmesi, hak ve sorumluluk dengesinin gelişmesi, hedefe odaklanma, dikkatini hedefe yöneltebilme, daha az dürtüsel davranma, daha fazla özdenetim yapabilme, hedefe yönelik stratejiler geliştirebilme, kendileri için önemli olan değerleri fark etmeleri, soyut ve somut hedef ayrımı yaparak kendi gelecek planlarını belirlemeleri, gelecekleri ile ilgili sağlıklı karar alma basamaklarını belirleme becerilerinin kazanılması hedeflenmektedir.
5. adım: Sorun Çözme Becerileri
Psikolojide sorun çözme ve becerileri, kişinin ihtiyacına göre Psikodrama, sanat terapileri gibi çeşitli grup terapileri uygulanır. Stres yaratan durumların belirlenerek, çözümleri için strateji geliştirme, gevşeme yöntemlerinin, olumlu-olumsuz düşünmenin çalışılması, sosyal ilişkileri analiz etme ve anlama yeteneğinin gelişmesi, olumlu akran ilişkileri geliştirme, sorun durumlarında uzlaşma yeteneğinin artması, ilişki sorunlarını daha iyi çözebilme, dışadönük, uyumlu olma, paylaşma, işbirliği ve ilişkilerde demokratik olmanın öğretilmesi amaçlanmaktadır.
6. adım: Öfke, Stres Ve Zaman Yönetimi
Psikolojide öfke, stres ve zaman yönetimi, stres altında soğukkanlı kalma becerisi geliştirilir. İhtiyaca göre bireysel veya grup psikoterapi yöntemleri uygulanır. Stresi ve stres tepkilerini tanımaları, stresle başa çıkma yöntemleri üzerinde çalışmaları, ‘savaş ya da kaç tepkisi’ konusunda bilgilenmeleri, rol-oynama yöntemi ile stresli durumla baş etme deneyimi kazanma ve stresli durumlarda olumlu düşünmenin yararlarını zamanını doğru, kaliteli ve hedefe yönelik kullanabilme becerisinin geliştirilmesi çalışılacaktır.
7. adım: İlişki Yönetimi
Psikolojide ilişki yönetimi, sosyal duyguların eğitimi kapsamında sosyal ilişkilerde karşı tarafı anlayabilme, farklı düşünülse bile hoşgörü gösterebilme; hata karşısında bağışlayıcı olabilme, ilişkileri yürütebilme becerisini kazandırma amaçlanır. Yardımseverlik, işbirliği, bağışlayıcılık, hoşgörü sahibi olma, ilişki yönetimi temel eğitimi verilir. Kişinin başka insanlarla ortak amaçlar doğrultusunda işbirliği yapmaktan zevk duyması, yardımseverlik ve işbirliğinin önemini kavrayabilmenin öğrenilmesidir. Farklı kişiliklerin aynı amaç için birlikte çalışabilmesi, birlikte yaşama bilinci çalışılır.
8. adım: Sebatlık
Psikolojide sebatlılık, kişinin, dürtülerini kontrol edebilme, alınan kararları uygulayabilme, sabırlı olabilme, aktif sabır, meditatif bir eylem olarak sabır, hareket halinde sabır çalışmaları yapılır. Karar verilen işi/görevi bırakmama, işin devamı ve sürekliliği için çaba harcama becerilerini kazanması hedeflenir. Engellere rağmen hedefe yürüyebilme bakışı getirilir.
9. adım: Sağlıklı Karar Verme İlkeleri
Psikolojide sağlıklı karar verme ilkeleri, karar verirken kişinin hem kendisinin hem de diğer insanların duygularını dikkate alma becerileri. Karar verirken hakça davranmayı dikkate alma becerisi. Stratejik düşünme, kategorik düşünme, kategori değiştirebilme, kendini harekete geçirebilme, amaçlı davranım, zamanlama sıralama, çeldiricilere direnç gösterebilme becerileri çalışılır.
10. adım: Uzlaşmacılık
Psikolojide uzlaşmacılık, hakça olmayı dikkate alma becerisi, demokratik işleyiş, otoriter ve totaliter tutumlar çalışılır. Adil paylaşımın önemi özgürlüğün yetenekleri geliştirici etkisi, çatışmaya neden olan durumu tanımlama, iki tarafın da istek ve ihtiyaçlarını belirleme, karşılıklı ihtiyaçları dikkate alarak önerilerin oluşturulması, her iki taraf için de uygun olan çözüm önerisinin seçilmesi, karar verilen çözümde kimin ne yapacağının belirlenmesi, iş bölümünün yapılması becerilerini kazandırma hedefini içerir. Sorun odaklı değil çözüm odaklı düşünebilme çalışılır. Sonuçta tarafımızdan geliştirilen ‘Duygusal Zeka Ölçeği’ ile durum değerlendirmesi yapılır. Kişiye isteye bağlı sertifika verilir. Duygusal Zeka Programı istek halinde okullarda yapılabilmektedir.
Psikolojinin Dalları Nelerdir?
Psikolojinin birden fazla farklı dalı mevcuttur. Psikoloji bilimine ait bazı ana dallar aşağıda belirtilen şekilde sıralanabilir.
Gelişim Psikolojisi
Gelişim Psikolojisi, farklı yaşlarda olan insanların zihinsel ve fiziksel gelişim süreçlerini takip eder. Kişinin duyu organlarını nasıl kullandığı, nasıl düşündüğü, yada konuşma yetisinin hangi zamanda ve nasıl kazanıldığı gibi alanları inceler. Gelişme tek düze değildir. Düzenli, uyumlu ve sürekli bir ilerleyiş içindedir. Örnek verecek olursak, dilin öğrenilmesi bir süreci kapsar. Bu sürecin sonuna gelindiğinde ise dil bilgisi kurallarına uygun bir biçimde konuşmak, anne, baba, çiçek, böcek demek bir gelişme göstergesidir.
Kantitatif Psikoloji
Kantitatif Psikoloji, alanında bir takım araştırmalar yapılmaktadır. Yapılan bu araştırmalarda bulunan istatiksel ve sayısal numunelerin uygulamasını kapsar. İnsan becerilerini belirlemek için testler ve farklı cihazları içerir. Bunun yanında ise davranışsal olguların gözlemlenmesini ve açıklamasını yapan istatiksel olgular bulmaya yardım eden metotları da takip eden psikoloji alt dalıdır. Burada hedeflenen daha çok gözlemlenen olgu ve birey ile ilgili detaylı bilgi edinmek, ileride oluşacak çalışmalar için fikirler bulmak veya bir bulgu hakkında araştırma yapan kişinin önsezilerini test edebilmektir.
Psikometrik Psikoloji
Psikometri, kişinin davranışlarının test edilmesi ve incelenmesi, sayısal verilerin psikolojiye uyarlanması, davranışın nedeninin açıklanması ve yorumlanmasında faydalanabilecek istatiksel şekillerin geliştirilmesi ile ilgili bir bilim dalıdır. Bir başka adı psikometrik psikolojidir. İnsanın, kişisel özelliklerinin, zekasının, hareketlerinin tamamını kapsayıp bunun değerlendirmesini yapan ve bunun tekniğini konu alan psikolojinin diğer bir dalıdır. İnsan yaşamı için önemli olan bu bilim dalı hastanelerde, kliniklerde, araştırma ve rehberlik birimlerinde, okullarda görev yapmakta olan psikologlar için ölçüm yöntemlerini geliştirmektedir. Bu testleri uygularken, araştırma, test, ölçme, döküm gibi aşamaları kullanmakta ve bu yöntemlerin sağlamlığını belirlemektedir.
İnsan Psikolojisi Nedir?
İnsanların hareketlerini, zekasal süreçlerini ve bunların altında oluşan nedenleri insan psikolojisi araştırır. İnsanlar çevresinde olup biten olaylara farklı reaksiyon gösterirler. Koşullar aynı olsa da ortaya çıkan ruhsal ve fiziksel tepkilerin farklı olmasını sağlayan neden, kişinin psikolojik yapısıdır. Kişilerin davranış biçimleri, zekasal yapıları ile doğru orantılıdır. Bu nedenle ruh sağlığı düzgün olmayan kişilerde davranış bozukluklarının olması normal bir durumdur. Örnek verecek olursak, ruh sağlığı yerinde olan bir kişinin verdiği tepkilere oranla ruh sağlığı bozuk olan kişiler yaşanan durumlara aşırı tepki verebilir yada tam tersi bir şekilde duruma duyarsız da kalabilirler. Psikolojik olarak ruh sağlığı bozuk olan insanlara karşı anlayış gösterilmeli ve psikiyatrik tedavi almaları için bu kişiler yönlendirilmelidir. İnsan psikolojisi zihinsel bir süreçten geçmektedir. İnsanların özünde ortak hareketler bulunmasına rağmen kişiler duygularını farklı şekillerde dışa gösterir. Bu nedenle kişinin doğası iyice anlaşılmalı, gösterilen farklı tepkilerin psikolojik nedenleri olabileceği unutulmamalıdır.
Psikolojinin Uygulama Alanları Nelerdir?
İnsanları ve hayvanları gözlemleyip inceleyen psikoloji bilim dalının uygulama alanları birden fazla farklı alandan oluşmaktadır. Bu Uygulama alanları şöyledir.
Çevre Psikolojisi
Çevre Psikolojisi insanın fiziksel çevresi arasında gelişen uyum ve baskılarını inceleyen bilim dalına verilen addır. Bu iki taraflı etkileşimde kişi çevresini dönüştürürken, aynı zamanda kişinin hareketleri ve kazanımları da çevre tarafından dönüştürülebilir, farklılaştırılabilir.
Trafik Psikolojisi
Trafik Psikolojisi, Psikolojinin uygulamalı alt sınıflarındandır. Trafikte, sürücü ve yayaların davranışlarının altında bulunan psikolojik sebepleri gözlemler. Başlıca hedefi ise trafik kazalarının azalmasını sağlamak ve bu kazaların ölümle sonuçlanması en az seviyeye indirmektir.
Sağlık Psikolojisi
Sağlık Psikolojisi, bireylerin yaşadığı hastalıklarla mücadele etme yöntemi, acılara verdikleri tepkiler, bireylere verilen doktor tavsiyelerinin yerine getirilmesi yöntemleri gibi konularda psikoloji biliminin kapsadığı bilgi ve metotlar ile gerçekleştirilen çalışma alanlarıdır.
Klinik Psikoloji
Klinik Psikoloji biliminde, teoride yer alan verilerin pratikte gerçekleştirildiği alanı oluşturur. Psikoterapi, psikolojik ölçümler yada farklı psikolojik olanaklar ile bireylerin kendini geliştirmesin amaçlayan alandır. Klinik psikologlar, kişilerin biyolojik, psikolojik, davranışsal ve sosyolojik yönlerini ortaya çıkarmayı hedefler.
Danışmanlık Psikolojisi
Danışmanlık Psikolojisi, bireylerin daha etkin ve bilinçli bir şekilde yaşamasını hedefleyen, psikolojinin uygulamalı bir dalıdır. İnsanların içinde bulundukları sorunları, içsel davranış biçimlerini, yaşadıkları hayal kırıklıklarını, kaygı, ruhsal çalkantılar gibi sorunları kişilerin kendilerine yeterek aşmalarına yardımcı olmayı amaçlayan bilim dalıdır. Genel olarak insanların kişisel sorunları ile ilgilenir.
Adli Psikoloji
Adli Psikoloji, hukuk sisteminde yer alan karar verme noktasında uygulanan psikolojik delillerin araştırılması, toplanması, karar verilmesi ve delillerin ortaya konması ile uğraşan psikolojinin bir alt sınıfıdır. Mahkemelerde uzman olmaya hak kazanan bireyler, bu noktada ilgili mercilere yardımcı olurlar. Bu alanda eğitim alan bireyler, Adalet Bakanlığına bağlı kurumlar, adli tıp enstitüleri, ıslahevi, hapishane ve hukuk kurumlarında görev yapabilirler.
Endüstri/Örgüt Psikolojisi
Endüstri /Örgüt Psikolojisi, psikolojinin alt sınıflarından birisidir. Genel tanımıyla psikoloji, davranışın sebeplerini ve davranışı meydana getiren süreçleri incelemektedir.
Bu yüzden psikoloji yalnızca kişilerin hareketleriyle değil, aynı zamanda diğer canlıların davranışlarıyla da ilgilenir. Endüstriyel Psikolog, endüstri ve örgüt psikolojisi alanında uzmanlık eğitimi alan kişilere verilen addır. Endüstriyel Psikologlar, şirketlerde meydana gelen sorunları tespit edip inceleyerek, bu sorunları çözümleyip kişilere yardımcı olmayı amaçlar.
Eğitim Psikolojisi
Eğitim Psikolojisi, kişilerin eğitim süreçleriyle ilgilenen, bireylerin nasıl öğrendiğini gözlemleyen bir psikoloji dalıdır. Kişinin geliştirdiği yetenekler, ve yeteneklerini desteklemek için verilen eğitimlerde eğitim psikolojisinin alanına girmektedir.
Eğitim psikolojisinin amacı ise kişiyi kendi yetenekleri alanında en üst düzeyde başarıya ulaştırmaktır. Eğitim psikolojisi, psikolojik metotların kişilerin eğitimi üzerinde nasıl keşfedilebileceği üzerinde durur. Bazı alanlarda detaylı çalışmalar yaparak eğitime katkı sağlamaya hedefler.
Spor Psikolojisi
Spor Psikolojisi, psikolojinin spor ve egzersiz alanında kişinin performansını etkileyen psikolojik/zihinsel etkenleri inceler ve sonuçları kişisel ve takım performansını yükseltmek için kullanır. Spor psikolojisinde en çok kullanılan metotlardan bir tanesi ise gevşeme-rahatlama çalışmalarıdır. Rahatlama yöntemiyle yarışma sırasında kişiler, zihinlerini gevşetip yarışma şartlarının kendilerinde oluşturabileceği ve kas-koordinasyon sistemlerinin düzenli hareket etmesini etkileyebilecek stres durumunun azalmasını sağlayıp oyuna yoğunlaşmayı öğrenirler.
