Dissosiyatif Yaşantılar Ölçeği (DES)
Dissosiyatif Yaşantılar Ölçeği (DES) ve Dissosiyasyon Ölçeği (DIS-Q) psikoform dissosiyatif belirtileri taramada ve derecelendirmede başarı ile kullanılan özbildirim ölçekleridir. Somatoform Dissosiyasyon Ölçeği (SDQ) ise bir "konversiyon" ölçeği olup dissosiyatif bozukluk hastalarını saptayabilmektedir. Tanı koydurucu araçlar olarak Dissosiyatif Bozukluklar İçin Görüşme Çizelgesi (DDIS) ve Dissosiyatif Bozukluklar İçin Yapılandırılmış Klinik Görüşme Çizelgesi (SCID-D) kullanılmaktadır.
DDIS tam yapılandırılmış ve kullanımı kolay bir araçtır. SCID-D ise yarı yapılandırılmış olup uygulaması daha fazla deneyim gerektirmektedir. Tüm bu sözü edilen ölçek ve çizelgeler Istanbul Tıp Fakültesi Grubu tarafından Türkçeye uyarlanmış ve hepsinin geçerli ve güvenilir oldukları 1993 yılından bu yana sürdürülen ayrı ayrı çalışmalarla gösterilmiştir.
DES Alt Faktörleri
AMNEZİ FAKTÖRÜ: Bu faktör hafıza kaybını ölçer. Yani bir yere nasıl gittiğinizi bilmeme, hatırlamadığınız kıyafetler gitme, eşyalarınız arasında hatırlamadığınız yeni şeyler bulma, arkadaşları veya aile üyelerini tanımama, yaptığınızı hatılamadığınız şeyleri yaptığınıza dair kanıtlar bulma, yaptığınızı hatırlamadığınız yazılar, çiziler veya notlar bulma.
DEPERSONALİZASYON, DEREALİZASYON FAKTÖRÜ: Depersonalizasyon; kişinin kendi benliğinden ve mental süreçlerinden kopuk hissetme veya benliği ile ilgili bir gerçek dışılık duyumunu tekrarlayan şekilde deneyimlemekle karakterizedir. Bu föktöre ilişkin itemler kendinizin yanında duruyor gibi hissetmek veya kendinizi bir şeyler yapıyorken hissetmek ve kendinizi sanki başka bir insana bakıyormuş gibi görmek, bedeninizin size ait olmadığını hissetmek, ve bir aynaya bakmak ve kendinizi tanıyamamayı içerir. Derealizasyon; mevcut çevrenin gerçekliğinin kaybına ilişkin bir duyumdur. Bu itemler diğer insanların, nesnelerin ve onların çevresindeki dünyanın gerçek olmadığı hissi, kafanızın içinde size bir şeyler yapmanızı söyleyen veya yaptığınız şeyler üzerinde yorumlarda bulunan sesler duymak, ve insanlar ve nesneler uzakta ya da net olmayacak bir şekilde dünyaya bir sis içinden bakıyormuş hissini içerir.
ABSORPTİON FAKTÖRÜ: Bu faktör çevrenizde olup bitenlerden sizi koparacak şekilde bir şeyler ile çok meşgul veya dalmış olmayı içerir. Absorpsiyon esas olarak kişinin travmatik deneyimleri ile ilgilidir. Bu faktörün itemleri başkasının söylediğinin bir kısmını veya tamamını işitmediğinizi farketmek, geçmiş bir olayı çok canlı hatırlayıp sanki o olayı tekrar yaşıyormuş gibi hissetmek, hatırladığınız şeylerin gerçekten mi olduğunu yoksa onu sadece hayal mi ettiğinizden emin olamamak, tv. veya bir film seyrederken çevrede olagelen diğer olayların farkında olamayacak kadar hikayenin içine gömülmek, bir fantazi veya gündüz düşü ile çok ilgili olup sanki onları gerçekten oluyormuş gibi hissetmek, ve bazen oturarak, boşluğa bakarak, hiç bir şey düşünmeksizin ve zamanın geçişinin farkında olmamak.
