Sağlıklı bir birey olmak için çocukluk ve ergenlik döneminde psikolojik sorunların ortaya çıkmadan önlenmesi, psikiyatrik hastalık var ise doğru tedavi yöntemiyle çözülmesi gerekir. Çocuk ergen psikiyatrisi, kişinin olgunluk dönemine ulaştığında sağlıklı yaşaması, öz güvenli olması, psikiyatrik hastalıkların erken dönemde tedavi edilebilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Geçmiş dönemlere göre günümüzde çocuk ergen psikiyatrisi, ülkemizde ve dünyada yaygın olarak genişlemektedir. Oldukça geniş kapsamlı bir alana sahiptir. Tüm biyolojik, sosyolojik ve psikolojik bilim dalları ile de doğrudan bağlantılıdır.
Çocuk Psikiyatrisi Nedir?
Çocuk psikiyatrisi; tıp eğitimini tamamlamış olup üzerine, çocuk-ergen ruh sağlığı alanında ihtisaslaşmış kişidir. Çocuk psikiyatri doktoru, çocuğun ruh sağlığı ile alakalı bir sorun ile karşılaşıldığında başvurulması gereken kişidir. Çocuğun gelişim zamanlarında oluşabilecek ruhsal, bilişsel, akademik ve sosyal konularda meydana gelen tüm sıkıntılar çocuk psikiyatrisinin alanına girmektedir.
Tıp eğitimi üzerine, çocuk-ergen ruh sağlığı alanında ihtisaslaşmış kişidir. Çocuk psikiyatristi, çocuğun ruh sağlığı ile ilgili ilk başvurulması gereken kişidir. Çocuğun ruhsal, bilişsel, akademik ve sosyal alanlardaki tüm zorlukları çocuk psikiyatrisinin kapsamındadır. Çocuk psikiyatrisi çalışma yöntemleri şu şekildedir;
- Çocuğun herhangi bir ruhsal sıkıntısı olmasa dahi aileye danışmanlık verir.
- Ruhsal bir rahatsızlık olmadan çocuğu etkilenebileceği durumlardan korumak amaçlı yaklaşımlarda bulunur.
- Çocukta var olan ruhsal rahatsızlıklara tanı koyar. Tanı için gerekli tetkikleri ister.
- Ruhsal rahatsızlığın tedavisinin ne şeklide olabileceğini öngörür, tedavi seçeneklerini değerlendirir.
- Psikoterapi ve medikal tedavi düzenleyebilir.
- Çocuğun tedavisinin ekip çalışması gerektirdiği durumlarda ekibi yönlendirir.
- Gerekli hallerde çocuğu hastanede yatırarak takip eder.
Çocuk Psikiyatrisine Ne Zaman Başvurulmalıdır?
Çocuk psikiyatrisine her zaman başvurulabilir. Çocuğun hiçbir ruhsal belirtisi olmasa bile danışmak amaçlı gelinebileceği gibi, herhangi bir ruhsal belirtide gelinmelidir. Çocuk psikiyatristi ilaç verir, psikologlar sadece konuşur düşüncesi tamamen asılsız ve çok yanlıştır. Çocuk psikiyatristi, pedagog ya da psikolog değildir.
Örneğin; Bebeklik döneminde uyku ve beslenme alışkanlıkları nasıl olmalıdır? Sorusuyla gelinebileceği gibi çocuğun günlük hayatını, okul başarısını, aile içi ilişkilerini, arkadaş uyumunu olumsuz etkileyebilecek duygusal ya da davranışsal bir belirti ile de başvuru yapılabilir.
Çocuk Psikiyatrisi Hangi Hastalıklarla İlgilenir?
İnsan yaşamında, en çok gelişim ve değişimin yaşandığı evre çocukluk ve ergenlik dönemlerini kapsayan 0-18 yaş aralığıdır. Bu dönemlerde aile ve çevreden bilinçaltı daha faza etkilenir ve her şeyi kayıt altına alır. Bu dönemde yaşanan her şey tüm hayatı yönlendiren kalıcı etkiler doğurmaktadır. Bu olumsuz etkilerden kurtulmak için ailelerin zamanında çocuklarını gözlemleyip gerekli desteği vermeleri gerekir. Bu olumsuz değişime çözüm bulmak için çocuk psikiyatrisi bölümüne başvurmak gerebilir. Çocuk psikiyatrisinin ilgilendiği hastalıkları şöyle sıralayabiliriz;
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
- Otizm
- İnternet ve bilgisayar teknolojileri aşırı kullanımı
- Depresyon
- İntihar düşünceleri, kendine zarar verme (jiletle çizik atma vb)
- Kaygı (anksiyete) bozuklukları (Ayrılma kaygısı, sosyal fobi vb)
- Travma
- Davranış Bozuklukları (söz dinlememe, karşı gelme, yalan söyleme, izinsiz eşya alma vb)
- Öğrenme bozuklukları (Disleksi vb)
- Obsesif kompulsif bozukluk (takıntılar)
- Tik bozukluğu
- Okul reddi
- Sınav kaygısı
- Kişilik sorunları
- Uyku sorunları
- Tuvalet alışkanlıkları (Alt ıslatma, organik olmayan kabızlık vb)
- Yeme problemeleri (yemek yememe, yediğini çıkarma vb)
- Konuşma bozuklukları (Kekemelik, geç konuşma vb)
- Arkadaş uyumsuzluğu
- Cinsel gelişim ve cinsellikle ilgili sorunlar
- Dissosiatif bozukluk
- Zeka geriliği
- Psikoz (şizofreni vb) ve bipolar bozukluk
- Organik nedenlerle açıklanamayan Baş ağrısı, karın ağrısı gibi psikosomatik şikayetler
Çocuk ergen psikiyatrisi bölümünde, bireysel psikoterapi (psikanalitik, destekleyici, bilişsel davranışçı terapiler, EMDR (Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşlemleme), aile terapisi, ilaç tedavisi ve psikometrik testler gibi tedavi yöntemleri uygulanarak 0-18 yaş arası çocuk ve ergenlere tedavi hizmeti sağlanmaktadır. Çocuk ergen psikiyatrisi alanında uzmanlık sahibi kişiler, bazı durumlarda ek olarak farklı bulgu değerlendirilmelerinin ve tedavi süreçlerinin uygulanması alanında uzman psikologlardan da yardım alır. Psikologlar tarafından çocukluk ve ergenlik zamanına ilişkin psikiyatrik hastalıkların tanısının koyulabilmesine yardımcı olmak amacıyla birtakım gelişim, dikkat ve zeka testleri uygulanır.
Çocuk ergen psikiyatrisi bölümünde uzmanlarca uygulanması gereken psikolojik testler yapılarak klinik bulgular ile karşılaştırılır. Sonuç itibariyle olası psikolojik sorunlar adlandırılarak uygun tedavi planı oluşturulur ve psikolojik sorunların zamanında önüne geçilmesi için ilk adım atılmış olur.
Çocuk Ergen Psikiyatrisi Tanı Yöntemleri
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisinde kullanılan tanı yöntemleri çeşitli psikiyatrik bozuklukları değerlendirmek ve doğru bir teşhis koymak için tasarlanmıştır. Bu alandaki yaygın tanı yöntemlerinden bazıları şunlardır:
Klinik Değerlendirme: Uzman psikiyatrist tarafından yapılan klinik görüşmelerde çocuğun veya gencin genel durumu, duygusal durumu, davranışları ve sosyal ilişkileri değerlendirilir.
Gözlem: Çocuğun veya gencin günlük yaşamında gözlemlenmesi, belirli davranış kalıpları, duygusal tepkiler ve sosyal etkileşimler hakkında bilgi sağlar.
Aile Görüşmeleri: Aile üyeleriyle yapılan görüşmeler, aile dinamikleri, ilişkiler ve aile geçmişi hakkında bilgi elde etmek için kullanılır.
Psikososyal Değerlendirme: Çocuğun veya gencin genel sosyal ve duygusal durumunu değerlendirmek için kullanılan bir yöntemdir.
Duygusal ve Davranışsal Testler: Özel testler, çocuğun veya gencin duygusal durumu, zeka seviyesi, dikkat süresi ve davranışları hakkında objektif veri sağlamak amacıyla kullanılır. Örnek olarak, Beck Depresyon Ölçeği, Çocuk Davranışı Değerlendirme Ölçeği gibi.
Akademik Değerlendirme: Okul performansı, öğrenme güçlükleri ve dikkat eksikliği gibi konularda öğretmen ve okul raporları incelenir.
Nörolojik Testler: Beyin fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla QEEG gibi nörolojik testler kullanılabilir.
Bu yöntemler, çocuk ve ergenlerde görülen çeşitli psikiyatrik sorunların anlaşılması ve uygun tedavi planlarının oluşturulması için kullanılmaktadır.
Çocuk Ergen Psikiyatrisi İleri Tanı Yöntemleri
Çocuk ve ergen psikiyatrisinde ileri tanı yöntemleri, daha detaylı ve spesifik bilgiler elde etmeyi amaçlar. Bu yöntemlerden bazıları şu şekildedir:
QEEG: Saçlı deriden alınan beyin elektriksel aktivite kaydının analiz edilerek farklı frekanstaki dalgaların beyin üzerindeki dağılımını gösteren bir tekniktir. Beyin fonksiyonlarını ölçerek, kişilik, dikkat, bellek gibi alanlardaki düzensizlikleri belirlemeye yardımcı olur.
CAS (Cognitive Assessment System): 5-17 yaş arasındaki çocukların bilişsel işlemlerdeki yeterliliğini değerlendiren bir zeka ve yetenek bataryasıdır. Planlama, dikkat, eşzamanlılık ve ardıl bilişsel işlemleri değerlendirir.
MOXO Sürekli Performans Testi: Çocuklar ve yetişkinler için geliştirilmiş, DEHB tanısına yardımcı olan bir dikkat ölçme testidir. Dikkat, zamanlama, hiperaktivite, dürtüsellik ölçümlerini içerir.
T.O.V.A (Test of Variables of Attention): Dikkat ve impulsiviteyi ölçen bilgisayarlı, sürekli performans testidir. Dilden etkilenmez ve dikkat eksikliği ve dürtü kontrol bozukluğu olan her yaştaki hasta grubuna uygulanabilir.
COGBAT (Cognitive Basic Assessment): Viyana Test Sistemi'nin bir parçası olan bu test bataryası, nörolojik ve zihinsel bozuklukları olan bireylerin bilişsel durumunu belirlemek için kullanılır. Bellek, dikkat, planlama gibi bilişsel boyutları değerlendirir.
İleri Kan Testleri: Rutin kan testlerinin dışında, nöroinflamatuar panel, nöroimmun panel, farmakogenetik inceleme gibi ileri testler kullanılabilir.
Çocuk Ergen Psikiyatrisi Tedavi Yöntemleri
Çocuk ve ergenlerde görülen çeşitli psikiyatrik sorunların yönetimi ve iyileştirilmesi amacıyla çeşitli tedavi yöntemleri kullanılmaktadır. Tedavi kapsamında kullanılan yöntemlerden bazıları şunlardır:
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Çocuk ve ergenlere olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeyi öğreten bir terapi şeklidir. Özellikle depresyon, anksiyete ve davranış bozukluklarına karşı etkilidir.
EMDR Terapi: Travmatik deneyimlere odaklanarak duygusal iyileşmeyi destekleyen özel bir terapi türüdür.
Manyetik Uyarım Tedavisi (tTMU): Depresyon gibi ruhsal bozukluklarda beyin aktivitesini düzenlemek için kullanılan bir tedavi yöntemidir.
Elektro Konvülsif Tedavi (EKT): Şiddetli depresyon ve bazı durumlarda bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan bir yöntemdir.
Doğru Akım Uyarımı (tDCS): Beyin aktivitesini artırmak veya düzenlemek amacıyla kullanılan güvenli bir tedavi yöntemidir.
Psikoterapi Uygulamaları: Konuşma terapileri aracılığıyla duygusal ve zihinsel sağlığı destekleyen çeşitli terapi türlerini içerir.
Ergoterapi: Günlük yaşam becerilerini geliştirmeyi hedefleyen bir terapi yöntemidir.
Duyu Bütünleme: Duyusal işleme ve algılama ile ilgili sorunları olan bireylerin bu zorlukları aşmalarına yardımcı olmak amacıyla uygulanan bir terapötik yaklaşımdır.
Okul Olgunluğu Çalışmaları: Çocukların okul öncesi döneme hazır olmalarını destekleyen spesifik çalışmalardır.
Zihinsel Rehabilitasyon: Zihinsel sağlığı iyileştirmeyi amaçlayan bireysel ve grup tabanlı rehabilitasyon programlarıdır.
Sosyal Hizmet Çalışmaları: Aile ve çocuklar arasındaki sosyal etkileşimi artırmayı hedefleyen hizmetlerdir.
Pozitif Psikoloji Uygulamaları: Bireylerin güçlü yönlerini vurgulayarak pozitif duygusal durumu destekleyen bir yaklaşımdır.
Neurobiofeedback (Nöroterapi) Yöntemi: Beyin aktivitesini geri bildirim alarak düzenlemeye çalışan bir tedavi türüdür.
Sanal Gerçeklik: Sanal ortamda oluşturulan senaryolar aracılığıyla terapötik etki yaratmaya yönelik bir tedavi yöntemidir.
Kişiye Özel Tedavi (Klinik Farmakogenetik): Genetik faktörlere dayanarak ilaç tedavisi yanıtını öngören bir yaklaşımdır.
Derin TMU (Deep TMS): Derin manyetik uyarımın kullanıldığı bir tedavi yöntemidir ve depresyon tedavisinde etkili olabilir. Ancak, Obsesif Kompulsif Bozukluk’da (OKB) olgu bildirimleri mevcut, araştırmalar devam ediyor.
