Dünya Sağlık Örgütüne göre 50 milyondan fazla kişinin demans hastalığına yakalandığı tahmin edilmektedir. Ayrıca, dünya çapında yedinci önde gelen ölüm sebepleri arasında yerini almıştır. Özellikle yaşlı kişilerde görülen bu hastalık, engellilik ve bağımlılığın önemli sebeplerinden biridir. Özellikle, alzheimer hastalığı en sık görülen demans türüdür. Hafızayı, düşünmeyi ve sosyal becerileri olumsuz etkilemektedir ve belirtileri erken görebilmek tedavi için oldukça önemlidir.
Demans Nedir?
Demans hastalıkları, çoğu kez yaşa bağlı olarak gerçekleşen durumlardır. Buna Alzheimer eklenebilir. Alzheimer bu durumun yüzde altmışlık kısmını kapsamaktadır. Demans olarak ifade edilen hastalıklardan bazıları şöyledir;
- Damar tıkanıklığına bağlı olarak gelişen vasküler demans
- Nörolojik hastalıklardan Parkinson hastalığına bağlı gelişen demans
- Tümörlere bağlı gelişen demans
- Hidrosefaliye bağlı gelişen demans
- Çeşitli vitamin eksikliklerine bağlı gelişen demans
- Çeşitli kan hastalıklarına (anemi vb.) bağlı gelişen demans
- Alzheimer hastalığı
- Hormon hastalıklarına bağlı gelişen demans
Demans Belirtileri Nelerdir?
Demans rahatsızlığının en belirgin semptomları hafızaya yeni kaydedilen bilgilerin unutulmasıdır. Bunun dışında bir insanın, demans hastası olarak görülmesi için aşağıdaki işlevlerden en az ikisinde bozulma meydana gelmelidir;
- Bellek
- İletişim ve dil
- Odaklanma ve dikkat etme yeteneği
- Muhakeme ve yargı
- Görsel algı
Kendinizde veya çevrenizde hafıza problemleri veya yukarıda belirtilen düşünme becerilerinde bir bozukluk yaşanıyorsa, bunun sebebinin ne olduğunu öğrenmek için en kısa zamanda bir uzmana başvurmak gerekebilir.
Demans Evreleri Nelerdir?
Demans evreleri, kişinin yıl içerisinde hastalığının seyrini gösteren düzeylerdir. Demans evreleri kapsamlı ve detaylı olarak incelenebilir. Demans hastalığı yıllar içerisinde değişik olarak ilerler. Hastalara göre değişir. Hastalığın ilerlemesinde 2 çeşit ölçek kullanılır. Bunlar kapsamlı olarak üç ölçekli ve daha detay olarak New York Üniversitesi’nden Dr. Barry Reisberg tarafından geliştirilen Yedi Evrelik Reisberg Ölçeğini kullanarak tanımlanır. Bu evreleri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Evre Bilişsel Bozukluk Yoktur: Kişinin hafızasında ve davranışlarında herhangi bir anormal durum görülmez. Çevresi tarafından fark edilmez. Herhangi bir hasar söz konusu olduğunda kişi bunu önemsemeyebilir.
- Evre Çok Hafif Bilişsel Bozukluk: Bilişsel değişiklik az hissedilir. Güncel olaylar unutulabilir. Kişisel eşyaları farklı yerlerde unutma olayları sıklaşır. Bu evrede unutkanlıkla ilgili sorunlar yaşlılık belirtisi olarak algılanır ve doğal bir sonuç olarak düşünülür.
- Evre Hafif Bilişsel Bozukluk: Bilişsel değişiklik orta düzeyde hissedilir. Önceki evrelerde doğal sonuç olarak düşünülen olaylar kişinin yaşamını olumsuz olarak etkilemeye başlar. Kişinin çevresi tarafından değişiklikler fark edilmeye başlar. Kişi bu sorunları önemsemez ve gizlemeye başlar. Hastalığı erken evrede teşhis etmek zordur.
- Evre Orta Derece Bilişsel Bozukluk: Alzheimer başlangıcı olarak kabul edilir. Kişi hesaplamalarla ilgili sorun yaşar. Rutin işlerde aksamalar başlar ve çevresindekileri tanımaya devam eder. Teşhis konsa bile hasta bu durumu kabullenmeyebilir. Olduğunun aksine huysuzluk ve sinirlilik durumu artar. Hasta içine kapanmaya başlar.
- Evre Orta Derece Şiddetli Bilişsel Bozukluk: Demans evreleri arasında orta-şiddetli düzey olarak kabul edilir. Kişi kişisel sorun çözme yetisini kaybetmeye başlar. Olay örgülerini birbirine karıştırır. Ciddi anlamda unutkanlıklar başlar. Unutkanlıklara bağlı olarak karşısındakini suçlama eğilimindedir.
- Evre Şiddetli Bilişsel Bozukluk: Demans evreleri arasında şiddetli düzey olarak kabul edilir. Yaptıkları davranışların farkına varamazlar. Yakınlarının isimlerini hatırlamazlar ama simaları tanıdık gelir. Kişi temel ihtiyaçlarını yerine getirmede zorlanır ve yardım almaya gereksinim duyar. Kişi olmamış bir olayı olmuş gibi hatırlama, sanrı görme gibi psikolojik sıkıntılarla karşılaşmaya başlar.
- Çok Şiddetli Bilişsel Bozukluk: Demans evreleri arasında çok şiddetli düzey olarak kabul edilir. Hasta motor becerilerini yitirir. Yardım almadan temel ihtiyaçlarını yerine getiremez. Hastalık çok ilerlediği için kişi oturmayı, yemek yemeyi unutur ve yatağa bağlı hale gelir. Tuvalet ihtiyacını karşılayamaz ve altına kaçırma durumu sıklaşır.
Demans Nasıl Tedavi Edilir?
İlerleyici demans çeşitlerinin birçoğunun tedavisi yoktur. Belirtileri yönetmenin bir takım yolları vardır. Dolayısıyla demans tedavisi hastadaki belirtilerin kontrol altında tutulması ve hastanın yaşam kalitesinin yükselmesini sağlamaktır. Hastalığa eşlik eden depresyon, halüsinasyon, uyku bozukluğu gibi problemler hastada mevcut ise bu problemlere yönelik ilaçlar da tedaviye eklenebilir, kolinesteraz inhibitörleri ve memantin gibi ilaçlar kullanılabilir. Demans hastalarının sağlıklı bir hayat devam edebilmesi için bir takım düzenlemeler yapılması gerekebilir. Örneğin; ev içerisinde hastanın düşmesine sebep olabilecek eşyalar ortadan kaldırılabilir. Bazı durumlarda kesici aletlerin de güvenlik nedeniyle hastanın ulaşamayacağı yerlere koyulması gerekebilir.