Dissosiyatif Bozukluklar; zihin, akıl, düşünce, anı, çevre, eylemler ve kimlik bozukluklarıyla ortaya çıkabilen psikolojik bir rahatsızlıktır. Bir bütün içerisinde olan beyin, akıl, bellek ya da bilincin işlevlerinde bozukluk yaşanması durumuna denilmektedir. Psikolojik travmaların çok fazla etkili olduğu bu kişilerde, çoklu kişilik oluşması, kişinin yaşantısında çok kısa veya çok uzun zaman sürmesi ve kişilik geçişlerinin de çok hızlı olması bu bozukluk durumunun özellikleri arasında bulunmaktadır.
Bu bozukluğa sahip olan kişilerde birden farklı alter kimlikler görülebilir. Kişi kendi içinde farklı kimliklerin olduğu inancındadır. Bu kimlikler arasında geçiş sırasında kişide cinsiyet, cinsel yaklaşım ve yeteneklerin değiştiği de görülebilir. Oluşan farklı kimlikler bu sorunu yaşayan kişi tarafından adlandırılır.
Dissosiyatif kimlik bozukluğu, kişide zihinsel sağlık problemi oluşması durumunda meydana gelmektedir. Çoklu kişilik bozukluğu olarak da bilinen bu rahatsızlık kişinin birden fazla kimliğe bürünmesine neden olmaktadır. Psikolojik nedenlerle oluşabilen bu rahatsızlık, kişinin, çocukluk veya ergenlik dönemlerinde fiziksel ya da duygusal herhangi bir travmatik olay yaşaması durumunda da ortaya çıkabilmektedir.
Her yaşta ortaya çıkabilecek olan bu bozukluk, erkeklere oranla kadınlarda daha fazla görülmektedir. Kişinin yaşantısında ciddi sorunlara yol açabilecek olan bu rahatsızlığın tedavisi psikoterapi yöntemleri ile mümkündür.
Dissosiyatif Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Bu bozukluk durumunun birden farklı belirtileri bulunmaktadır. Kişi kafasının içinden sesler duyabilir, kendini ifade ederken ve basit kararlar verirken bile zorlanabilir.
Dissosiyatif bozukluk belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz;
- Ağlama atakları
- Yönlendirici sesler duymak
- Kaygılı ve tutarsız olmak
- Başarılarda tutarsızlık ve anlık düşüş yaşanması
- Bilinç kaybı
- Alışkanlıkların değişmesi
- Sürekli yorgunluk hissi
- Mutsuz olmak
- Öfke, sinirlilik ve asabiyet durumu
- Dikkatsizlik
- Unutkan olmak
- Kendi kendine konuşma durumu
- Hayali arkadaşlıklar
- Bayılma
- Davranış değişiklikleri
- Sürekli kötü rüya ve kabus görerek uyanma
- Geçmişi hatırlamamak
- İntihar girişiminde bulunmak ve ölüm düşüncesi
Dissosiyatif Bozukluk Tanısı Nasıl Konulur?
Bu bozukluk türünün diğer psikolojik rahatsızlıklarda ayrılması gerekmektedir. Belirtilerin farklılığı, her yaşta görülebilir olması diğer farklı bozukluklarla karıştırılmamalıdır.
Başta farklı kişilik durumu olmak üzere; depresyon, bağlanma problemleri, tekrar eden intihar girişimleri, kendine zarar verme durumu, halüsinasyon görme, bilincin kaybolması, unutkanlık gibi belirtilerin görüldüğü kişilerde bu bozukluk durumunun tedavisi üzerine yoğunlaşmak gerekmektedir. Kişiler, farklı bozukluk türleri sebebiyle de psikiyatristlere ve psikologlara başvurabilmektedirler. Kişinin kendini dışarıdan izliyormuş gibi hissetmesi durumunda, sürekli rüyadaymış gibi hissetmesi durumlarında bu bozukluğun teşhisi yapılabilmektedir.
Dissosiyatif Bozukluk Kimlerde Görülür?
Çocukluk çağında yaşanan travmaların etken olmasıyla ortaya çıkabilen, daha çok çocukluk ve ergenlik dönemlerinde rastlanan ve kadınlarda daha fazla görülen psikolojik bir rahatsızlıktır. Her yaş grubunda görülebilecek olan bu bozukluk, kişinin zihinsel sağlığını etkileyen ciddi travmalar yaşaması sonucu ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda kişinin ailesi bu durumun farkında olduğu halde toplumsal baskılara karşı durumun üstüne çok fazla düşmek istememektedir. Bu davranış biçimi, sorunu yaşayan kişinin hayatını çok daha fazla zorlandırdığından kişinin psikoterapi görmesi çok önemlidir.
Dissosiyatif Bozukluk Türleri Nelerdir?
Dissosiyatif bozukluk, türlerine göre ayrılmaktadır. Bozukluk türlerini altta vereceğimiz 7 başlıklı altında inceleyebiliriz.
Kronik Dissosiyatif Bozukluklar
En sık görülen örnekler arasında bulunan bir bozukluk türüdür. Çocukluk döneminde başlayan, fakat belirli faktörler sonucunda ortaya çıkmakta olan bir bozukluk türü olarak görülmektedir. Her yaşta görülebilir olan ve genellikle ergenlik dönemlerinde ortaya çıkan belirtilerle gözlemlenen durumdur.
Akut Dissosiyatif Bozukluklar
Psikolojik veya fiziksel belirtilerin ortaya çıkardığı bu bozukluk durumu, “öfke durumu” veya “bunalım” olarak bilinmektedir. Birtakım bozukluklar stres altında ortaya çıkabilir. Bu gibi durumlarda yani oluşan kriz esnasında kişide; öfke, sinir krizi durumu, çığlık atma, bağırma, evden uzaklaşma, bayılmalar, titremeler ve kasılmalar görülebilmektedir. Kişi genellikle kriz anında ne yaptığını hatırlamaz. Bu durum ol”uştuğunda kişi kendine zarar verebilir veya intihar eyleminde bulunabilmektedir.
Depersonalizasyon-Derealizasyon (Yabancılaşma)
Kişinin çevresinde bulunan kişilere ve kendine yabancılaşmasıdır. Kişi, kendi bedenini dışardan gördüğünü ve bedeninde değişimler olduğunu hissedebilir. Ayrıca, zaman kavramında değişiklikler olduğunu hızlı veya yavaş gittiğini düşünebilir.
Dissosiyatif Amnezi
Akut ya da kronik olarak 2 durumu vardır. Akut durumu, kısa zamanlı benliğini unutma, farkına varmadan başka bir yere gitme ve bir anda kendini başka bir yerde bulma, zaman kavramının kaybolma durumu olabilmektedir. Bazı durumlarda ise günlük olarak unutkanlık yaşanabilmektedir. Kişi söylemiş olduğu sözleri ve yaptığı davranışı hatırlamaz.
Dissosiyatif Trans Bozukluğu
Kişi farkında olmadan bir yere odaklanır ve dalıp gitme durumunu yaşar. Kişi olayları hatırlamaya çalışır ancak başarılı olamaz.
Dissosiyatif Psikoz
Dissosiyatif Psikoz, şizofreni belirlerinin de olduğu riskli bir durumdur. Kişi vakit kaybetmenden tedavi edilmelidir. Genellikle yoğun stres altında olan kişilerde görülmektedir. Bazı kişilerin stresli bir olay yaşaması durumunda dayanılmaz bir hal alıp patlama durumunda ortaya çıkabilmektedir.
Baskıya Bağlı Kimlik Bozuklukları
Bir savaşta rehin alınan ve farklı düşünceler anlatılan veya bir topluluğun içerisinde baskı altında kalan kişilerde görülmektedir. Bu kişilerin aklına girerek kendisinden farklı kimlikte hareket etmesi sağlanmaktadır.
Dissosiyatif Bozuklukların Nedenleri Nelerdir?
Kişinin yaşamış olduğu kötü olayları ve ciddi travmaları unutmaya çalışması ve bu duruma karşı bir mekanizma oluşturması durumu da diyebiliriz. Bu duruma neden olan faktörler arasında; uzun süreli fiziksel, cinsel ya da duygusal istismara maruz kalma, anne ve babanın birbirlerine karşı uyguladığı şiddet durumları ve geçimsizlik, çocuğun aile bireylerinden ayrı büyümesi gibi durumlar bulunmaktadır. Bu sorunlara maruz kalan veya bu sorunları yaşayan kişilerde neden olabilecek bir rahatsızlıktır.
Dissosiyatif Bozukluk Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Bu bozuklukların tedavisi psikiyatristler veya psikologlar tarafından yapılmaktadır. Genellikle kişide bulunan bozukluk türüne göre değişiklik göstermektedir. Fakat çoğunlukla psikoterapi ve ilaç tedavisi kullanılmaktadır.
Psikoterapi
Travma, stres ve psikolojik kökenli olan bu bozukluk psikoterapi ile iyileşme göstermektedir. Oldukça detaylı olan ve bilirkişi tarafından yapılması gereken psikoterapi sürecinde devamlılığının sağlanması tedavinin sonuç vermesi bakımından çok önemlidir. Çocukluk ve ergenlik çağında başlayan bu rahatsızlığın başladığı dönemlerde önlenmesi kişinin kendisine ve topluma fayda sağlamaktadır. Tedavi edilmediğinde kişinin eğitim, iş ve evlilik hayatında sorunlara yol açabilmektedir. Bu nedenle tedavinin ertelenmemesi ve vakit kaybetmeden yapılması gerekmektedir.
İlaç Tedavisi
Bu bozuklukları özel olarak tedavi eden bir ilaç yoktur. Ancak bu bozukluklara eşlik etmekte olan depresyon, anksiyete ve yaşanan krizler sonucu bu durumların azalmasını sağlamak için ilaç tedavisi kullanılmaktadır. Fakat ilaç tedavileri kişiye özel olmak zorundadır.
