Parlak ışık tedavisi(fototerapi), doğal gün ışığının özellikle sabah saatlerinde alınmasının duygudurum üzerine olumlu ve kalkındırıcı etkisi olduğu bilinmektedir.
Parlak ışık tedavisi (fototerapi) de bu amaçla kullanılabilir. Buna ilişkin gözlemler yaklaşık yüzyıldır bilinmesine karşın, son 20 yıldır sistemli tedavi uygulaması haline gelmiştir.
Parlak ışık tedavisi (fototerapi) için kullanılan cihazlar artık taşınabilir özellikte olup UV ışığı filtrelemektedir.Araştırmalar, parlak ışık tedavisinin (fototerapi) duyguduruma olumlu etki ederek depresif belirtilerde düzelme sağladığını; sirkadiyen ritimde (biyolojik saat) düzenleyici etkisi olduğunu; antidepresan ilaç etkisini artırdığını ve uyku kalitesini düzenlediğini ortaya koymuştur.
Parlak Işık Tedavisi (Fototerapi) Nasıl Etki Eder?
Özellikle mevsimsel depresyonda etkinliğinin biyolojik ritmlere olan etkisiyle ilgili olabileceği ve monoaminerjik ve melatonerjik mekanizmalarla etkisinin ortaya çıkabileceği belirlenmiştir. Majör depresyonda sirkadiyen ritimde (biyolojik saat) değişiklik olur. Bu daha çok faz gecikmesi şeklindedir. Klinik ve epidemiyolojik araştırmalar faz gecikmesi olan bireylerde depresyon sıklığının daha yüksek oranda bulunduğunu ortaya koymuştur. Depresyondaki bu faz değişikliği bazı depresif belirtilerden de sorumlu tutulmaktadır.
Melatonin, sirkadiyen ritimde önemli rol oynayan nöroendokrin bir maddedir. Gece ve karanlıkta salınımı artar; gündüz ve ışıkta azalır. Melatonin depresyona yol açabilen bir hormondur. Melatonin salınımının parlak ışıkla baskılanması antidepresan etkiye yol açar.
Fototerapi Nasıl Uygulanır?
Parlak ışık tedavisi (fototerapi), özellikle sabah erken saatlerde, 10.000 lux yarım saat ya da 2.500 lux 2 saat şeklinde uygulanmaktadır. Yapılan uygulama ve araştırmalar, bu doz ve sürelerde, tedavi etkililiğinin daha yüksek olduğu göstermiştir. Uygulama süresi 1 haftadır. Uygulama sürecince kişi ışık kaynağına doğrudan bakmaz ve yan oturur. Cihazla kişi arasında en azından 1 metre mesafe bulunmalıdır.
Fototerapi Yan Etkileri Var mıdır?
Ciddi bir yan etkisi yoktur. Bununla birlikte duygudurum hastalarında yüksek doz ve sürelerde kullanıldığında manik kaymalara neden olabildiği bildirilmiştir.
Parlak ışık tedavisinin (fototerapi) dozun artmasına ya da sürenin uzamasına bağlı olarak nadiren bulantı ve baş ağrısı yapabildiği ileri sürülmüştür. Gözlerde herhangi bir toksik etkisi gösterilmemiştir. Tüm bu yan etkiler için önemli olan uygun doz ve sürelerde bilinçli ve kontrollü kullanımdır.
Hangi Durumlarda Kullanılabilir?
Parlak ışık tedavisi (fototerapi) ilaç tedavisi ile birlikte mevsimsel duygudurum bozukluklarında kullanılmaktadır. Özellikle mevsime bağlı olarak ortaya çıkan depresyon durumlarında kullanılmaya başlanmış; daha sonra mevsimsel olmayan depresyon durumlarında da etkili olduğu görülmüştür. Ayrıca kronik yorgunluk sendromu, değişen mesai saatleri nedeniyle ya da jetlag nedeniyle yaşanan uyku bozukluğu ve ilaç tedavisi uygulanamayan gebelerde, fototerapi başarıyla uygulanabilmektedir.
