Titizlik hastalığı; Titizlik hastalığı; Kişilerin gerekli temizlik aşamalarını bitirdikten sonra hala kirli, mikroplu, pis olduğunu düşünmelerine neden olan hastalığa titizlik hastalığı denir.
Temizlik hastalığı ise kişinin sürekli temizlik konusunda takıntılı olması ve temizlik konusundaki her şeye saplantılı olmasına verilen isimdir.
Temizlik Hastalığının Belirtileri
Temizlik hastalığı günümüzde oldukça yaygın görülse de geçmişte de benzer yaygınlıkta olduğu söylenebilir. Fakat daha önceleri ‘titiz’ olarak adlandırdığımız kişilerin gizli bir OKB hastası olduğu atlanmış bir durumdur. Kişiyi o kadar çok zorlayıcı bir rahatsızlıktır ki temizlik hastalığının‘ruh kanseri’ olarak da adlandırıldığı olur.
Kişinin saçma olduğunu bildiği halde, kafasından atamadığı düşünce, duygu ve bunların yansıması olan davranışları içermektedir. Obsesyon adını verdiğimiz ‘kontrol edilemeyen akla gelen takıntılı düşünceler’ ve Kompulsiyon dediğimiz ‘bu takıntılı düşüncelerin bize yaptırmak veya yaptırmamak istediği davranışlar’ olarak iki ana bölümde değerlendirme yapılmaktadır. Örneğin kişi ‘ellerinin kirli olduğu düşüncesiyle’ ellerini yıkadıysa ve ‘hala ellerim kirli temiz olmadı (obsesif düşünce)’ diyerek ‘tekrar tekrar ellerini yıkıyorsa (kompulsif davranış)’ temizlik hastalığının varlığını söyleyebiliriz.
Temizlik hastalığının belirtilerinin başlıcası ellerin temizliği, evin temizliği, bedenin temizliğine dairdir. Her eve geldiğinde kapının önünde üstünü çıkarmak, direkt banyoya girmek ve bu işlemi tüm evdeki bireylere yaptırmak, köşe bucak temizliği hemen hemen her gün yapıyor olmak, banyo saatlerinin 1 saati aşkın alıyor olması, ellerin yıkanmasının sıklığı ve yıkandığı zamanki süresinin fazla oluyor olması, defalarca abdest alıyor olmak, çamaşırları tekrar tekrar yıkamak, bulaşıkları çamaşır suyuyla yıkıyor olmak, dışarıdan alınan her paketli ürünün temizlenmesi, oyuncakların her gün yıkanması vb şekilde liste oldukça uzayabilir.
Takıntılı düşünce zaman zaman ‘temiz olmadı ya da kirliyim’ gibi kendini gösterirken, zaman zaman da kendimizin ya da sevdiklerimizin başına kötü şeyler gelecek diye de görülebilir. Örneğin ‘3 kere şampuan sürmezsem, annemin başına kötü bir şey gelecek’ düşüncesi ile kişi ‘3 kere şampuan kullanarak’ annesinin başına gelebilecek kötü şeyi engellemiş olduğunu düşünür.
Temizlik Hastalığının Nedenleri
Temizlik hastalığı birçok nedene bağlanabilir. Öncelikle beyin kimyasındaki değişimlerden kaynaklı olduğu görülmektedir. Yani beynin bazı bölgelerindeki bozulmuş iletiden kaynaklandığı söylenebilir. Sadece fizyolojik nedenlerden ziyade psikolojik nedenlerde bu rahatsızlığı ortaya çıkarabilir. Bunlar ise; model alınan kişinin yani anne - baba veya bakım veren kişinin böyle bir rahatsızlığının oluyor olması, bazı olaylardan dolayı hissedilebilen suçluluk duyguları, geçmiş travmatik yaşantılar, çatışmalı – mutsuz ilişkiler, yalnızlık gibi duygu ve durumlarda temizlik hastalığının nedenleri arasında görülmektedir.
Temizlik Hastalığı Daha Çok Hangi Cinsiyette Görülür?
Temizlik hastalığı daha çok ev içerisinde fazla vakit geçirildiğinden dolayı kadınlarda daha fazla olduğu görülmektedir. Erken çocukluk döneminde erkeklerde daha fazla olduğu görülürken, yetişkinlikte cinsiyete göre anlamlı bir farklılık görülmemektedir.
Temizlik Hastalığı Tedavisi
Temizlik hastalığı başlangıçta ufak tefek, kişiyi çok rahatsız etmeden çıktığı bilinir. Titiz olarak adlandırdığımız, düzene, simetriye, kontrol etmeye yatkın olan kişilerin temizlik hastalığı yaşama ihtimalleri daha da yüksektir. Bu yüzden kendisi veya çevresindekiler bu durumdan rahatsız olmaya başladığı anda bir uzmana başvurmaları oldukça önemlidir. Temizlik hastalığı önlem alınmadığı takdirde hastalık kendisini başka türde ve daha büyük şiddette gösterebilir. Örneğin daha önce günde 1 saat evi temizleyen kişilerin, tedavi edilmediği takdirde uykudan kalan tüm zamanlarında evden çıkmayarak temizlik yaptığını biliyoruz.
6 ayı aşmadan gelen hastaların rahatsızlığa oldukça hızlı çözüm aldığı görülmektedir. Fakat uzun yıllar olan rahatsızlıkların düzelmesi de, tedavi süresinin uzamasına neden olmaktadır. Tedavide psikiyatrik muayene sonucu, ihtiyaç dahilinde ilaç tedavisi başlanırken, psikoterapi ile bu tedavi desteklenerek iyilik hali hızlı şekilde kazandırılmaya çalışılmaktadır. Yapılan araştırmalar Bilişsel Davranışçı Terapinin temizlik hastalığı noktasındaki faydasının oldukça yüksek oranda olduğunu da göstermektedir. Temizlik hastalığı tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Temizlik hastalığına yakalanan kişi terapi süreçleriyle normal hayatına geri dönebilir.
Titizlik Hastalığının Belirtileri
- Temizlediği/temizlendiği halde bundan emin olamamak,
- Yeniden kendi bedenini, çevreyi, eşyaları temizlemek zorunda hissetmek,
- Dışarıdan geldiğinde kıyafetlerini hemen yıkamayı istemek ya da onları diğer kıyafetlerden ayrı bir yerde tutmak,
- Eve misafir ya da dışarıdan birini alamamak vb. bir çok farklı formda belirti ile seyredilir,
- Formlar nasıl olursa olsun hepsi temizlenmediği düşüncesiyle ortaya çıkan yoğun endişe, huzursuzlukla karakterizedir. Bu düşünce ve duygularla bireyin davranışları tekrarlar.
Titizlik hastalığı olan kişinin bedeni ile ilgili olabileceği gibi ev eşyaları, kullanılan çanta, telefon, kıyafet vb. her şey ile ilgili olabilir.
Örneğin; Kişi tuvaletten sonra elini bir kez yıkadığında elinin hala kirli olduğunu düşünüp belli bir ritüel şeklinde belli sayılarda ellerini yeniden yıkar. Bu sayıdan az ellerini yıkadığında temizlenmediğini düşünür. Ya da evde temizlik yaptıktan sonra evin hala tozlu, temizlenmemiş olduğunu düşünür ve defalarca silip süpürür. Burada en çok dikkat çeken bireyin sürekli “pis, kirli” olduğunu düşünmesi ve bu düşünce ile ortaya çıkan yoğun endişe ile baş etmek için yaptığı tekrarlayan davranışlardır. Bu hastalık bazen de kendisini tuvaletten çıkamamak, tuvalete girmeden önce idrar, dışkı vb şeylere karşı aşırı önlemler almak, tuvaletten sonra belli bir ritüelle duş almak zorunda hissetmekle de karakterize olabilir. Bazı durumlarda da kişi evin kirleneceği düşüncesiyle eve kimseyi alamaz, misafir davet edemez. Misafir geldiğinde de yoğun bir endişe, huzursuzluk yaşar ve misafir gittiğinde tüm temizlik ritüellerini en başından uygular. Titizlik hastalığı sosyal yaşantıyı da bu şekilde kısıtlamaktadır.
Titizlik hastalığı olan bireylerin anneleri de temizlikle ilgili takıntılı, babalarının da sert, suçlayıcı ve katı bir otoriteye sahip olduğu görülür. Kişi suçlanmamak için ya da bu ebeveyn sistemine ayak uydurabilmek için bu davranışları tekrarlar. Amaç aslında suçluluktan uzak kalabilmek ve endişeyi yatıştırabilmektir.
Temizlik takıntıları daha çok kadınlarda görülür. Bunun kadınlara toplumsal olarak atfedilen ve öğretilen rollerle ilişkili olduğu düşünülebilir. Titizlik hastalığı, erkeklerde ise daha çok kontrol ve saldırganlık takıntıları ön plana çıkar.
Titizlik Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Titizlik hastalığı tedavi edilmesi gereken hastalıktır.
Tedavi edilmezse,
- Titizlik hastalığı; Çoğu kez boşanmalara, sosyal çevrenin tamamen bitmesine, işe gidememeye, çocuklarla zaman geçirememe gibi sosyal sorunlara,
- Ellerde ya da vücutta çok yıkanmaya ve kimyasallara bağlı deri veya cilt hastalıklarına,
- Depresyon, intihar riski gibi psikiyatrik hastalıkların buna eşlik etmesine neden olmaktadır.
Titizlik hastalığının tedavisinde iki ayaklı bir yolun izlenmesi tavsiye edilir. Yapılan çalışmalar da titizlik hastalığı tedavisinde bunu desteklemektedir. Bu tür sorunları olan bireylere ilaç tedavi ile birlikte psikoterapinin kullanıldığı iki ayaklı bir tedavi önerilir ki yapılan çalışmalar en iyi sonuçların bu yolla elde edildiğini göstermektedir. Psikoterapide kişinin yaşadığı endişe ve suçluluk gibi duyguların kaynakları, davranışlarını ortaya çıkaran ve sürdüren diğer faktörlerin derinlemesine çalışılması yapılır. Titizlik hastalığı olan bireylerde psikoterapi kullanılması önemli derecelerde tedaviye katkı sağlamaktadır.
OKB’nin tedavi şekillerinden olan Sanal Gerçeklik ile ilgili detaylı bilgi için: https://cdn.npistanbul.com/eriskin-psikiyatri/sanal-gerceklik
OKB hastalığı hakkında detaylı bilgi için: https://cdn.npistanbul.com/obsesif-kompulsif-bozukluk-okb-takinti-hastaligi
