Narsizm, bireyin sosyal yaşamını kötü yönde etkileyerek şekilde toplumsal çevreden izole bir hayat devam ettirmesine yol açabilir. Narsisizm, bir bireyin çevresindekilerin gereksinimlerini görmezden gelmesine yol açacak seviyede yüksek bir bireysel katılım olarak ifade edilir, narsisizm, pek çok yelpazede barındığı için her narsistin, Narsisistik kişilik bozukluğu (NPD) mevcut değildir. Narsist bir eşiniz ya da sevgiliniz varsa ilişkiyi sürdürmek epey zordur. Bunun için özel yöntemler gerekir. Bir kere, narsist bir kişinin her söylediğine ‘’evet’’ derseniz onun kölesi olursunuz. Narsist kişi, köle-efendi ilişkisi ister. Yani eşit şartlarda, yatay bir ilişki istemez. Hep kendisine itaat edilmesini ister. Bu da güç elindeyse köleleştirerek, gerekirse insanları esir alarak yapılır. Aralarında kazanan – kaybeden ilişkisi vardır. O halde, narsist biriyle birlikteyseniz nazik olmak şartıyla bütün yanlışlarına ‘’hayır’’ diyebilmeyi bilmeniz, haklı olmak şartıyla başarabilmeniz gerekir. Bunu başarabilirseniz narsist kişinin en önemli, en zayıf tarafını kontrol etmiş olursunuz.
Narsist kelimesinin kökeni Yunan mitolojisine dayanmaktadır. Mitolojide bu öykü özetle şöyle anlatılır; ‘Narcissus’, kendini çok fazla beğenir ve bir gün bir su birikintisi içinde yansımasına bakıp kendine olan hayranlığından etkilenerek eriyip yok olur. Narcissus’un yok olduğu alanda latince ismi narcissus adında bir nergis çiçeği belirmektedir. Sağlıklı narsisizm kişi için hayatın devam ettirilmesi bakımından gerekli olmaktadır. Bazı durumlarda; kişinin narsisizmi toplum için, hatta kendi akıl sağlığı için makul oranlarda olmuyorsa, birey ruhsal hastalıklar ile karşılaşabilmektedir. Önemli psikiyatrik hastalıklar olan nevroz, paranoya, psikozda narsisizm etkilerine rastlanabilir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Nedir?
Narsist kişilik bozukluğu (NKB), bireyin pek çok kısımda her insandan daha iyi olduğunu düşünmesi, en çok kendisini beğenip sevmesi ruhsal bir bozukluktur. Pek çok sıradan kişinin narsist özellikleri olabilmektedir fakat narsist kişilik bozukluğu bu durumdan çok daha ileri bir seviyedir. Sıradan kişilerde narsist özellikler belirli zamanlarda meydana gelebilirken narsistik kişilik bozukluğu olan kişilerde ise bu durum hayatın her bölümüne yayılmıştır. Bu bireylerin narsist özellikleri; yaşamları, çevresi, karşı cinsle iletişimleri ve gündelik yaşamlarının her evresinde fark edilebilmektedir.
Narsizm bir özellik olmanın yanı sıra, daha büyük bir kişilik bozukluğunun bir parçası da olabilmektedir. Narsizm bir spektrumdur ve her narsistin Narsisistik Kişilik Bozukluğu (NPD) bulunmamaktadır. Yelpazenin en üst noktasındaki kişiler, NPD olarak sınıflandırılırlar, fakat, narsisistik özellikler taşıyab diğer kişiler, narsisistik spektrumun alt ucuna düşebilmektedirler. Narsistler ayrıca hareketlerinin öteki kişiler üzerindeki etkisini de anlamamaktadır.
Narsizm Ne Demek?
Narsizm, abartılı bir öz hissine sahip, oldukça benmerkezci olan bireyleri anlatmak için kullanılmaktadır. Narsist kelimesinin diğer anlamı ise fiziki görüntüsü ile çok fazla ilgilenen bireydir. Narsist kişilerin yapmaları gereken en önemli şey, dünyanın geri kalanlarıyla ilişki kurmalarını öğrenmeleridir. Çevrenin kararlı, tutarlı tutumu ile bu kişilerin ruhları gelişip egolarının boyuna ulaşır. Kararlı, tutarlı ve hazırlanarak bu zor iş yapılmalıdır. Öğrenmeleri gereken ikinci şey de her istediklerinin kendi menfaatlerine olmadığıdır.
Narsist Kişilik Bozukluğu Testi
- Büyük, ünlü ve zengin olma hayalleri vardır. Bu hayaller gerçekleşmiş gibi davranır.
- Kendisini önemli bir kişi olarak görür. Gerçekte de akıllı ve yeteneklidir.
- Bu insan yaşıtlarından daha fazla şey başarmıştır.
- Başkalarını kolayca karalar.
- Başkalarının kusurları ile ilgilenmek hoşuna gider.
- İsteği yapılmayınca sinirlenir, bunun gerekçesini önemsemez.
- Kendi hatalarının farkına varmaz.
- Hatasını kabul etmek zorunda kalırsa kolayca depresyona girer, abartılı duygular yaşar.
- Kendinden daha iyi tanınan ve bilinen insanların hiç de o kadar büyük olmadıklarını söylemeye çalışır.
- Amacına ulaşmak için başkalarını kullanmanın yolunu bulur.
- Her şeyi kategorize ederek kendisi için en önemliye öncelik verir.
- Görüştüğü yaşadığı kişilerde çok seçicidir.
- Giyimi ve kullandığı araba ona özel olduğunu hissettirir.
- Başkalarından bir çıkarı olmadıkça onların duygularını, düşüncelerini aldırmaz.
- Sorumluluklarına sahip çıkması istendiğinde kendisini baskı altında hisseder.
- Kendisini özel hissettiği için kuralların kendilerine göre düzenlenmesini ister.
- Bir toplantıda soru sorarken konuşmacıdan fazla bildiğini göstererek yorumlar yapar.
- Sık sık yanlış anlaşıldığından yakınır.
- Sık sık kendisine haksızlık yapıldığından söz eder.
- İnsanlar başarılarını sever, fakat kişiliğini sevmez.
- Rekabeti yarışmayı sever ama kaybetmeye tahammülü yoktur.
- Eleştirildiğinde kendisinin kıskanıldığını düşünür.
- Ona göre ideallerine uymayan şeylerin değeri yoktur.
- Başarı, güç, zenginlik, ünlü olmak konuları birinci derecede ilgi alanıdır.
- Eğer doğrular 10’dan fazla ise yönteminizi belirleyin, sınırlarınızı koyun.
Narsist Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Narsisizm belirtileri göstermekte olan kişiler genel olarak çekici ve karizmatik olabilmektedir. Bilhassa ilişkilerde genel olarak aniden negatif davranışlar sergilemezler. Narsisizm davranışları sergileyen kişiler genel olarak kendi egolarını beslemekte olan kişileri etraflarında bulundurmaktan hoşlanırlar. Bu ilişkiler yüzeysel olsa da kendileri ile ilgili fikirlerini pekiştirmek için ilişkiler yaşarlar. Narsizm kişilik bozukluğu belirtileri şu şekildedir;
- Çok fazla kendini beğenmek
- Yalan söylemek
- Manipüle etmek
- Başkalarına zarar vermek
- Devamlı hayranlık duygusu geliştirmek
- Başarı ve yeteneklerin abartılı olması
- Kibirli hareketler sergilemek
- Empati yoksunluğu
- İstediği her şeye sahip olma hakkını kendinde görmek
Narsizm kişilik bozukluğu bulunan bireyler kişiler, sosyal yaşamlarında dışlandıkları zaman, eleştirildikleri ya da istenmediklerinde agresif hareketler sergilemektedirler. Toplum tarafından gelmekte olan herhangi bir olumsuz eleştiri; bireye kendinin hafife alındığını, önemsiz olduğunu, hatta aşağılanma duygusunun oluşmasına yol açabilir. Bu durumda narsistik kişilik bozukluğuna sahip bir bireyin depresyon yaşamasına, sabretmeden davranmaya ve öfke kontrolünü kaybetme gibi problemler yaşamasına yol açabilir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Neden Olur?
Genellikle ergenlikte ya da erken yetişkinlikte ortaya çıksa da narsizm ile çocukluk çağında da karşılaşmak mümkündür. Çocuğun yetiştirilme biçimi, ailenin çocuğa karşı tutumu, yetiştiği ortam narsistik kişilik bozukluğunun oluşumuna zemin hazırlayan faktörlerdir. Narsist kişilik bozukluğuna neden olabilecek unsurlar şu şekilde sıralanabilir;
- Çocuğun sık sık yargılanması
- Çocuğun yeteneklerinin, davranışlarının aşırı övülmesi ve bunlara yoğun ilgi duyulması
- Çocuğun her istediğinin anında yerine getirilmesi
- Çocukla yeterince ilgilenilmemesi ve çocuğun ihmal edilmesi
- Çocuğun sevgiden ve şefkatten mahrum kalması
- Çocuğun duygusal istismara maruz kalması
Narsist Kişilik Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Narsisizm günlük yaşamda genellikle özgüveni fazla ve diğerlerini manipüle edici hareketler sergileyen, empati kuramayan ve egoist bireyler için bir tanımlama şeklinde kullanılır. Fakat bu kullanım pek çok bakımdan açıdan risk oluşturabilir. Bilhassa narsistik özellikler sergilemek, narsist kişilik bozukluğu teşhisi almak için yeterli bir etken olmamaktadır. Narsisizm yalnızca büyüklenici yapıdan oluşmaz, son zamanalrda patolojik narsisizmin pek çok boyutunun olduğu gözlemlenmiştir. Bu temel farklılıklar narsisizmin alt türlerinde görülen değişikliklere dayanmaktadır. Bu narzizm türleri şu şekildedir;
Sağlıklı Narsizm: Normal bir durum olarak değerlendirilir ve hemen her kişide bulunmaktadır. Gerçekler ile uyum sağlandığı müddetçe bir problem olmaz. Diğer taraftan narsizm bireyin kendi değerinin farkında olması, neler üzerinde hakkının bulunduğunu kavraması işlevini üstlenen bir dürtüdür.
Büyüklenmeci Narsizm: Bu yapıda olan bireyler kendi becerilerini, haklılık duygularını belli ederler. Bu durum bir takıntı oluşturur. Çevresindekileri nasıl etki altına aldıklarını önemsemeden büyüklenmeci davranışlarını devam ettirirler.
Savunmasız-Kırılgan Narsizm: Büyüklenmeci narsizmin tersidir. Bu bireyler genel olarak çekingen ve duyarlı kişilerdir. Öteki yapısal durumları ise kıskançlık ve başka kişilerin yaptığı eleştirilere karşı aşırı tepkilidirler. Kendilerine karşı gösterilen eleştirilere karşı yoğun bir savunma ve tepki sergilerler.
Cinsel Narsizm: Bu problemi yaşayan kişiler bu konudaki performanslarına karşı takıntılıdırlar. Diğerlerinin, o kişilerin performansını övüp, onaylamalarına ihtiyaç duyarlar, kendilerine hayran olunmasını isterler. Etrafındakileri manipüle etmek için cinselliği kullanmayı seçerler.
Somatik Narsizm: Somatik narsist kişiler görüntülerine takıntılı şekilde önem göstermektedirler. Bu bireyler için kıyafetleri, taktıkları aksesuarları, bedensel görünümleri, kiloları, saçları çok önemlidir. Kendilerini olduğundan daha güzel, daha kuvvetli görürler. Bu yapılarından dolayı diğer insanları dış görünüşlerine göre yargılarlar.
Serebral Narsizm: Somatik narsisizmin tersidir. Bu kişiler dış görüntüye değil bireylerin entelektüel karakterlerine önem verirler. Ancak kendilerini diğer insanlardan daha entelektüel ve zeki bulurlar. Diğer kişileri ise alanda yeterli bulmazlar ve bu fikirlerini karşısındaki kişilere hissettirirler.
Manevi Narsizm: Bu bireyler kendilerine ait olan inanç ve maneviyatları herkesten daha yüksekte görürler. Bu taraflarını ön planda tutarlar karşılarında olan kişilere üstünlük taslayıp manipüle ederler.
Kötü Niyetli Narsizm: Bu narsizim türü diğerlerinden daha tehlikelidir. Narsizmin en zarar veren çeşidi olarak ifade edilir. Kötü niyetli olan narsizmde anti sosyal kişilik özellikleride bulunmaktadır, bu duruma sadizm de eklenebilmektedir.
Narsizm Kişilik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Bir psikolog veya psikiyatrist kişide narsizm kişilik bozukluğu belirtileri bulunup bulunmadığını anlayabilir. Görüşmelerde problemleri beraber çözümlerken elde edilen ipuçları, birçok zaman bu soruna sahip olup olmadığının anlaşılması için yeterli olabilir. Uzmanın yapmış olduğu seanslarda aşağıda verilen semptomlardan beş tanesi kişide varsa narsizm kişilik bozukluğu teşhisi koyabilir;
- Kendini fazla seviyede önemseme
- Diğer kişilerden çok daha başarılı, güzel, kuvvetli hissetme
- Kibirli davranışlar sergileme
- Beğenilmeye ihtiyaç duyma
- Elde etmek istediği her şeyi kendine hak görme
- Kişileri manipüle etme
- Empati yoksunluğu
Bunun ile birlikte ruh sağlığı uzmanı tanı belirlemek için kişilik testlerinden de faydalanabilir. Kişilik testlerinden olumlu bir yarar sağlanması için bireyin kendine yöneltilen soruları doğru cevaplaması gerekir. Diğer taraftan narsizm kişilik bozukluğuna diğer psikolojik rahatsızlıklarda eşlik edebilir ve bu durum tanının belirlenmesini zor kılabilir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Tedavisi
Narsizm kişilik bozukluğuna sahip bireyler genellikle bu problemi taşıdıklarının farkında olmazlar. İyi olmanın ilk ve en önemli adımlarından biri, bireyin davranışlarının kendi yaşamını ve öteki kişiler ile olan iletişimini ne yönde etkilediğinin farkında olmasıdır. Bundan dolayı etrafınızda yukarıda bahsedilen semptomları taşıyan yakınları bulunuyorsa, onlara uygun bir dille bu problemi yaşadıkları doğrultusunda uyarmak önemli olacaktır.
Narsizm kişilik bozukluğu tedavisinde terapi görüşmeleri ana unsurdur. Birey bu evrede kendi düşünce ve davranışlarının farkında olmaya başlar. Danıştığınız uzman kaygı ve depresyon benzeri farklı problemleriniz mevcut ise antidepresan tedavisi de terapiye eklemeyi önerebilir. Uzman kişi antidepresanlar dışında duygu durum dengeleyen ve antipsikotik ilaçlar kullanılmasını da tavsiye edebilir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Olanlara Nasıl Davranmalı?
Narsit kişileri oldukları gibi kabul etmelisiniz ya da başınızdan savıp kurtulmalısınız. Eğer bu ikisi mümkün değilse, onlara değişmeyi öğretmek olan zor yolu seçeceksiniz. Onlara değişme motivasyonu sağlayan iki önemli şey vardır. Birincisi, değer verdikleri şeyin kaybının çok yakın olduğunu hissetmeleridir. İkincisi ise ciddi olduğunuza inanmalarıdır. Narsistler duyarsızdırlar ama aptal değillerdir. İyi bir destek planı yaparak ilgilerini çekmek mümkün olacaktır. Kararlılığınızı ve tutarlılığınızı göstererek yaptığı hataları maddeler halinde yazıya dökünüz. Açık ültimatom yegane şanstır. Bundan dolayı narsit kişilik bozukluğu olan bireylere şu şekilde davranılması gerekir;
- Eleştirisel düşünün. Onların göz boyayıcı olduğunu unutmayın. İlgi alanlarınıza girerek sizi etkilemelerini ancak böyle önlersiniz.
- Kendi amacınızı bilin. Kendi kişiliğini iyi tanıyan birini hiçbir narsist kullanamaz. Onunla karşılıklı çıkar ilişkisi içinde kalırlar.
- Hemen karar vermeyin. Büyük fikirler başlangıçta çarpıcıdır fakat abartılı fikirler doğrulanmalıdır. Başkalarına danışın.
- Narsistler kendi egolarından daha büyük bir şeyin olmadığı bir dünyada yaşamak zorundadırlar. Siz, büyük bir şeyin parçası olmaktan mutlu olduğunuzu onlara hissettirin.
- Söze göre değil, davranışa göre hareket edin. Narsistik kişi ile yaşamak ve uğraşmak zorunda iseniz, kararlı ve tutarlı olmak zorundasınız. Bunu ilişkinin ilk başında kabul ettirmelisiniz. Narsistlerin çoğu zora gelmeyi sevmezler. Hemen yan çizerler, hedef ve menfaatlerini değiştirirler. Birlikte çalışmayı düşünüyorsanız, para değeri, iş bitirme süresi net olarak belirlenmelidir.
- Empatiyi anlayamazlar ama onları kendi çıkarları ile yüzleştirerek empatik davranmalarını sağlayabilirsiniz.
- Öfkeli narsiste saldırgan davranırsanız birden mazlum olabilmek konusunda inanılmaz bir potansiyel gösterir. Haklıyken haksız duruma düşersiniz.
- Kendi sınırlarınızı belirleyin. Kendilerini kral gibi görür, teşekküre gerek duymazlar. Sokaktaki kedi gibidirler. Verdiğiniz yiyecek bittiğinde arkalarına bakmadan çekip giderler. Nankör davranışlarını onaylamadığınızı onlara hissettirin ama kavga etmeyin, sonuç alamazsınız. Bedel ödemesini beklemeyin.
- İşler sarpa sarınca mutsuzlaşırlar ve hemen yakalarını kurtarmaya çalışırlar. Bu hallerine aldanmayın. Suçlarını, huysuzluklarını her şeyi itiraf eder gibi kendilerini suçlarlar. O anda sakin olun ama değişeceğini düşünmeyin.
- Narsist beklediği övgü ödülünü zor bir şey başardığı zaman almalıdır. Kesinlikle kişiliği övülmemeli, yaptığı davranış büyüksenmemelidir. Zor iş yaptıklarında övgü almayı daha çok isterler.
- Eleştiri narsist bir kişi için kolayca kötüye kullanılacak bir silaha dönüşebilir. Eleştirdiğinizde sizi pişman edebilir. Bunun için eleştiriyi yüzde yüz haklı olmadan yapmayın, doğaçlama eleştirmeyin, eleştirirken amacınızı iyi belirleyin. Eleştiriye başlamadan önce iyi bir anını bekleyin ve izin alarak kendisini eleştireceğinizi söyleyin. Kişiliğini değil, davranışını eleştirin. Sen dili ile değil ben dili ile konuşun. Bunu yapmazsanız kolayca savunmaya geçecektir. Suçlayıcı ve yargılayıcı sözler yerine eleştirinizde nötr sözler kullanın. Önemli bir konuşmaya hazırlanıyor gibi hazırlanmadan eleştiriyi yapmayın. Ona daima bir çıkış yolu bırakın. “Belki ben yanılıyorum…” gibi cümlelerle söze başlayın. Hemen cevap beklemediğinizi, daha sonra tekrar konuşabileceğinizi anlatın.
Eğer siz narsist bir eğilim taşıyor iseniz, bunu fark etmeniz yüzde elli başarı demektir. Başkalarını anlamak ve değerlendirmek, eleştiriyi dinlemek, kendinizden söz etmemeye çalışmak, kimliğinizi belirtmeden gizlice yardım etmek yardımsever faaliyetlere kendinizi katmak amaçlarınız olsun. İyi insan olmak için kişiliğinizi geliştirme çabası gösterin. Yine başaramıyorsanız profesyonel yardım alın.
Narsist Kişilik Bozukluğu ve Cinsellik
Narsist kişilik bozukluğu olan insanlar sömürücü, manipülatif ve problemli insanlardır. İnsanların zayıf noktalarını, ihtiyaçlarını öğrenip buna göre davranırlar. İnsanları kendilerine bağımlı ve muhtaç ederler. Genelde narsistlerle birlikte olan bir kimse zaman içerisinde kendini değersiz hissetmeye başlar. Narsistlerin cinsel yaşamları da performans kaygısının, erken ya da geç boşalmanın veya erekte olamamanın getirisiyle epey sorunlu olmaktadır. Onlar için cinsel ilişki kazanılması gereken bir maç sayısı gibi görülmektedir. Genellikle erkeklerde görülen narsist kişilik bozukluğunda bireyler, cinsel ilişkiden fiziksel ve duygusal bir doyum alamazlar.
Narsist Bir Eşiniz Varsa Ne Yapmalısınız?
Özellikle günümüzde narsizm pandemisi oluştu. ABD’de ‘’Narsizm Epidemisi’’ diye kitaplar yazıldı. Narsizm çok küresel olarak ciddi olarak yaygınlaştı. Narsizm nedir? Egosu yüksek kişi, büyüklük duygusu olan kişi, kendini dünyanın merkezinde gören, övgüyle, alkışla beslenen, kendini özel, önemli ve üstün olarak gören, herkes bana uysun, her zaman benim dediğim olsun, güç ve otorite bende olsun diyen kişi/kişilerdir. Böyle bir eşiniz varsa ‘’aman evliliğimiz devam etsin’’ diye düşünüp, her söylediğine ‘’evet’’ derseniz bu durum sizi son derece kötü bir sonuca götürür.
Narsist Bir Eşiniz Varsa Onun En Zor Tarafı Nedir?
‘’Narsist bir eşiniz varsa onun en zayıf tarafı nedir?’’ sorusuna cevap bulmak çok önemli. Narsizm övgüyle beslendiği için karşı taraftan övgü alamadığı zaman kendini çok kötü ve yalnız hisseder. Narsist bir kişiye ‘’hayır’’ dediğiniz zaman eleştirye kapalı oldukları, empati erezyonları oldukları için narsistlerde güç ve başarı odaklı olduklarını belirtmek, bunu ön plana çıkartmak isterler. Onları, gerekçeleriyle eleştirmek gerekiyor. Bir olay çıkarttıkları zaman gerekçeleri ile açıklama yapmak gerekiyor.
‘’Ben seni seviyorum ama bu yaptıklarını onaylamıyorum’’ diyebilmek gerekir. En önemli, en zayıf noktaları değer verdikleri şeyleri kaybetme korkularıdır. Değer verdiği şey eşi veya çocuğuysa onu kaybedeceğini hissettiği an geri adım atarlar. Bunu bilmekte fayda var.
Narsist Bir Eşiniz Varsa Onunla Nasıl İlişki Kurmalısınız?
Narsist bir eşiniz varsa bu eşle beraber yaşamak oldukça zordur. Bunun için özel yöntemler gerekir. Bir kere, narsist bir kişinin her söylediğine ‘’evet’’ derseniz onun kölesi olursunuz. Narsist kişi, köle-efendi ilişkisi ister. Yani eşit şartlardaki yatay bir ilişkiyi istemez. Hep kendisine itaat edilmesini ister. Bu da güç elindeyse köleleştirerek, gerekirse insanları esir alarak yapılır. Kazanan – kaybeden ilişkisi vardır. O halde, narsist bir eşle birlikteyseniz nazik olmak şartıyla bütün yanlışlarına ‘’hayır’’ diyebilmeyi bilmeniz, haklı olmak şartıyla başarabilmeniz gerekir. Bunu başarabilirseniz narsist kişinin en önemli, en zayıf tarafını kontrol etmiş olursunuz.
