Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu nedir? Bilinçli Farkındalık nedir? Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda Bilinçli Farkındalığı duydunuz mu?
NP Feneryolu Tıp Merkezi’nde; Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda Bilinçli Farkındalık Temelli Grup Terapisi programı uyguluyoruz.
Bilinçli Farkındalık nedir?
Bilinçli farkındalık, şimdiki ana yargısız bir biçimde dikkati verebilmek ve bu anda her ne yaşanıyorsa kabullenmek üzerine temellendirilmiştir.
Bilinçli farkındalık kökenini Doğu kültürü ve felsefesinden almaktadır. Farkındalığı ve bilinçliliği içeren bu yaklaşımda, kabullenme, yargısızlık, kendini gözlemleme ve odaklanma temel bileşenlerdir. Kişi bilinçli farkındalık halinde iken dikkatinin her saniye nereye yöneldiğini ve zihninin neler ile meşgul olduğunun farkına varabilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu nedir?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk çağında sık görülen, dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile kendisini gösteren nörogelişimsel bir durumdur. Elbette, tüm çocuklar bir miktar yaramazdır ve yetişkinlere kıyasla dikkatlerini uzun süre bir göreve odaklamakta güçlük yaşarlar. Ancak DEHB belirtileri gösteren bir çocuk aynı yaştaki ve aynı cinsiyetteki çocuklara kıyasla daha hareketlidir ve dikkat sorunları yaşıyor olabilmektedir. Her çocuk DEHB’yi farklı şekilde yaşayabilir. Kimisi daha dikkat ile ilgili sorunlar gösterirken, kimisi daha hareketli ve dürtüsel olabilir. Çocukta DEHB’nin hangi tipinin daha ağırlıklı olarak var olduğu uzman birisi tarafından değerlendirilerek karar verilebilir. Ancak özetle her bir alt DEHB kategorisine örnek vermek gerekirse;
Dikkat Eksikliği ağırlıklı tip:
- Dikkatini belirli bir süre özellikle sıkıcı görevlerde sürdürmekte güçlük yaşar,
- Görevde yer alan detaylara dikkat edemez, sık sık hatalar yapar,
- Okulda verilen görevleri, evde verilen sorumlulukları tamamlayamaz,
- Sorumluluklarını, görevlerini düzene koymakta güçlük çeker,
- Dikkati ses, görüntü gibi bir çok çevresel faktör ile kolaylıkla dağılır,
- Günlük işlerinde unutkanlıkları vardır,
Hiperaktivite ve Dürtüsellik ağırlıklı tip:
- Yerinde durmakta zorlanır, her an kıpır kıpırdır,
- Okulda veya oturması gereken yerlerde oturmakta zorlanır ve sürekli kalkar,
- Mekan ile uyumsuz şekilde koşuşturur, tırmanır,
- Sessiz bir şekilde oyun oynayamaz veya etkinlik yapamaz,
- Çok konuşur, hızlı konuşur, başkaları konuşurken bekleyemez
- Sırasını beklemekte zorluk Yaşar,
Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite ve Dürtüsellik ağırlıklı tip:
Yukarıda her iki kategoride de yer alan belirtiler aynı anda çocukta olmaktadır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tedavisi nasıl olmalıdır?
DEHB, genetik alt yapısı olan nörobiyolojik bir durum olduğu için medikal tedavi en önemli seçeneklerden bir tanesidir. Medikal tedavi ile eş zamanlı uygulanabilen bilişsel davranışçı terapi ve diğer dikkat arttırma tekniklerini içeren terapi yöntemleri tedavide daha hızlı ve daha kalıcı cevaplar alınabilmesine imkan tanımaktadır. Terapi tekniklerine bakıldığında dünyada hızla yayılan bilinçli farkındalık temelli terapi tekniklerinin birçok psikolojik rahatsızlıkta kullanıldığı, son dönemlerde bu terapi modelinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda da uygulanmaya başlandığı görülmektedir.
Bilinçli Farkındalık Temelli Grup Terapisinin, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun tedavisinde uygulanması nasıldır?
Bilinçli farkındalık, yaşamın her alanında temel alınabilecek bir felsefedir. Son dönemlerde psikoterapi ve çeşitli psikolojik sıkıntıların tedavisinde de kullanımı artış göstermiştir. Bireysel terapi seanslarında uygulanabileceği gibi grup terapisi şeklinde uygulanması da oldukça yaygındır. Bilinçli farkındalık temelli grup terapileri ilk olarak kronik ağrısı olan bir grup kişi ile uygulanmıştır. Kronik ağrı yaşayan bireylerde etkililiği kanıtlandıktan sonra, depresyon, kaygı bozukluğu ve yeme bozukluğu gibi psikolojik sıkıntıların tedavisinde kullanılmaya başlanmış ve bilimsel çalışmalar ile bu hastalıklar üzerindeki etkililiği araştırılmıştır. Son dönemde ise, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisinde karşımıza çıkan bu yaklaşım, çocukların yaşamış oldukları dikkat, hiperaktivite, dürtüsellik gibi birincil sorunların azaltılmasına ve bu sorunlara bağlı olarak ortaya çıkan aile, arkadaş, okul çerçevesinde gelişen sorunlarının azaltılmasına yardımcı olmaktadır.
Bilinçli Farkındalık Temelli Grup Terapilerinin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tedavisinde etkililiğini kanıtlayan bilimsel yayınlar var mı?
Bilinçli Farkındalık Temelli Grup Terapileri bilimsel açıdan değerlendirilebilen terapi tekniklerinden bir tanesidir. Yapılan çalışmalara göre bu yaklaşımı temel alan grup terapilerinin DEHB belirtileri üzerinde etkililiği bilimsel açıdan kanıtlanmaya başlanmıştır.
“Benim Beynim Benim Bedenim” bilinçli farkındalık temelli grup terapi programı nedir?
Bu grup programı bilinçli farkındalık yaklaşımını kendisine temel almaktadır. Program, University of Amsterdam’a bağlı UvaMinds Enstitüsü’nde çalışan uzmanlar tarafından Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı almış çocuklar için geliştirilmiştir. Bu program ile amaçlanan “Beyin Eğitimi”’dir. Beynimizin özellikle ön bölgesi dikkat becerisi, kişinin kendisini kontrol edebilmesi, duyguları yönetebilmesi ve sağlıklı karar alabilmesi gibi yaşamda önem arz eden becerilerden sorumludur. DEHB belirtileri yaşayan çocuklarda bu becerilerin güçlük gösterdiği bilinmektedir. Bunların yanı sıra bu güçlüklere bağlı olarak bu çocuklarda sık sık kendini eleştirme, düşük benlik saygısı, yüksek kaygı, öfke kontrol sorunları ve arkadaş ilişkilerinde bozulmalar görülebilir. DEHB bilindiği üzere yaşam boyu devam eden bir durumdur. DEHB’nin tedavisinde hangi yöntem tercih edilirse edilsin, temel tedavi hedefleri DEHB’nin getirmiş olduğu belirtilerin azaltılması, çocuğun ve ailenin bu durum ile baş edebilmesini ve psikososyal düzenin sağlanmasını içermektedir. Bu grup programı ile, DEHB tanısı almış çocukta zihni ve bedeni hakkında farkındalık kazandırmak, kendi davranışlarını kontrol edebilmesini öğretmek, dikkat becerilerini, özgüven seviyesini, öfke kontrol becerisini, sosyal ortamlara uyumunu arttırmak ve kişilerarası ilişkileri daha sağlıklı hale getirmek amaçlanmaktadır.
Bögels, S., Hoogstad, B., Dun, L., Schutter, S. and Restifo, K. (2008). Mindfulness training for adolescents with externalizing disorders and their parents. Behavioral and Cognitive Psychotherapy, 36, 193-209.
- Bögels, S., Hellemans, J., Deursen, S., Römer, M. and Meulen, R. (2014). Mindful parenting in mental health care: Effects on parental and child psychopathology, parental stress, parenting coparenting and marital functioning. Mindfulness, 5, 536-551.
- Bögels, S., Lehtonen, A. and Restifo, K. (2010). Mindful parenting in mental health care. Mindfulness, 1, 107-120.
- Haydicky, J., Shecter, C., Wiener, J. and Ducharne, J. M. (2013). Evaluation of MBCT for adolescents with ADHD and their parents: Impact on individual and family functioning. Journal of Child and Family Studies, 24, 76-94.
- Oord, S., Bögels, S. and Peijnenburg, D. (2012). The effectiveness of mindfulness training for children with adhd and mindful parenting for their parents. Journal of Child and Family Studies, 21, 139-147.
- Bergsma, E., Formsma, A., Bruin, E. and Bögels, S. (2012). The effectiveness of mindfulness training on behavioral problems and attentional functioning in adolescents with adhd. Journal of Child and Family Studies, 21, 775-787.
