Psikolojik şok veya duygusal şok, tipik olarak beklenmeyen yoğun bir stres etkenine veya travmatik bir olaya karşı vücudun göstermiş olduğu fiziksel bir tepkidir. Donukluk veya donma tepkisi olarak da adlandırılabilen psikolojik şok nedenleri arasında; doğal afetler, deprem travması , araba kazası, ani ölümler, boşanma, ayrılık, korkutucu bir olaya tanık olmak ya da korku duygularına yol açabilecek herhangi bir olay gibi bir dizi travmatik olay yer alabilir.
Aşırı stres, korku veya travma anında beyinde savaş veya kaç tepkisi ortaya çıkar. Kişinin beyni bir durumdan kaynaklı korku olduğunu ve bu durumdan kaçması yönünde mesaj iletiyor. Bu noktada travmanın nedenine bağlı olarak hareket edilmelidir.
Psikolojik Şok Belirtileri Nelerdir?
Psikolojik şok belirtileri arasında yer alan ayırt edici semptomlardan biri, kişinin olay anında bir adrenalin dalgalanması hissetmesidir. Mide bulantısı veya kusma gibi fiziksel olarak hasta hissedebilen kişi, zihinsel olarak da düzgün düşünemeyebilir. Bunların yanı sıra duygusal şok semptomları şu şekilde sıralanabilir:
- Göğüs sıkışması
- Düzensiz kalp atışı
- Hızlı solunum
- Bilinç bulanıklığı
- Kaygı ve endişe
- Terleme
- Susuzluk ve ağız kuruluğu
- Bedenin dışında hissetmek
- Gerçekleşen olayı dışarıdan bir film izliyormuş gibi aslında orada değilmiş gibi hissetmek
- Yoğun bir öfke
- Çığlık atma veya bağırma isteği
- Koşma veya kaçma isteği
Bu semptomlar, savaş ya da kaç tepkinizin bir parçasıdır. Vücudunuz hızlı, içgüdüsel bir tepki vermeye hazırlanıyor.
Psikolojik Şok Nedenleri Nelerdir?
Kişi, yaşantısını aniden değiştiren bir olay karşısında psikolojik bir şok yaşayabilir. Akut stres bozukluğu olarak da adlandırılan bu durum, kişinin kendisini, aile bireylerini, çocuklarını veya yakın arkadaş gibi yakın çevresini etkileyen bir olay sonrası olabilir. Psikolojik şokun nedenleri arasında aşağıdakiler yer alabilir:
- Doğal afetler
- Ölüm tehlikesi veya ciddi yaralanmalar
- Yakın bir bireyin ani ölümü
- Bir ölüme, kazaya veya travmaya şahit olmak
- Terk edilmek veya ayrılık
- Kaza geçirmek
- Şiddet
- Aile içi şiddet
Duygusal Şok Anında Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Şok sırasında düşünmenin zor olması nedeniyle, hızlı bir eylem gerekmedikçe, harekete geçmeden önce derin nefes alınmalı ve kişi, kendisini sakinleştirmeye çalışmalıdır. Kişi, şok anında kötü bir kara verme eğilimde olabilir, yapmak istemediği ve sonradan pişmanlık duyabileceği kötü kararlar alabilir.
Psikolojik şok sonrası vücudun normale dönmesi birkaç saat sürebilir. Savaş veya kaç tepkileri nedeniyle kaslarda istem dışı sertleşme görülebilirken, adrenalin dalgalanması son bulduğunda acı hissedilebilir. Duygusal şok sırasında vücudun normale dönmesi beklenmeli, kişi kendini kontrol altına almaya ve doğru kararlar vermeye çalışmalıdır.
Travmatik bir olay karşısında bu durumdan kaçınmak, her zaman için mümkün olmayabilir. Travma sonrası stres bozukluğu veya travma sonrası akut stres bozukluğu gibi durumların önüne geçebilmek için ilk olarak aileden veya yakın çevreden destek alınmalı ve gerekli durumlarda psikolojik destek sağlanmalıdır.
Psikolojik Şok Tedavisi
Travmatik bir olayın kişi üzerindeki etkisinin bir ay ve daha fazla süre devam etmesi halinde bu durum travma sonrası stres bozukluğu olarak adlandırılır. Tedavi edilmesi gerekir ve tedavi edilmediği durumlarda kronik bir soruna yol açabilir. Psikolojik şok tedavisi için bir uzman psikolog veya psikiyatristten destek alınmalıdır.
Uzman kişinin yaşadığı travmaları ve semptomları değerlendirerek, gerekli durumlarda fiziksel veya psikolojik testler yapabilir. Durumun teşhis edilmesi ile birlikte tedavi planı gerçekleştirilir. Psikolojik veya duygusal şok için genellikle uygulanan tedavi EMDR terapisidir.