Aşağılık Kompleksi Nedir?

Alfred Adler tarafından ortaya koyulan aşağılık kompleksi terimi, kişinin yetersizlik, değersizlik veya aşağılık duygularına sahip olması durumudur. Bu duygulara sahip olan kişi, fiziksel veya zihinsel olarak diğer insanlardan daha eksik ve geride olduğu inancı nedeniyle, günlük yaşamında sürekli yetersizlik veya güvensizlik duygusu yaşayabilir. Psikolojik bir rahatsızlık olarak ele alınan bu durumun tedavisi için bir terapistten yardım alınabilir.

Aşağılık duygusu hayali eksikliklerden kaynaklanarak da ortaya çıkabileceği gibi kişi üzerinde iki tür tepkiye yol açabilir. Kişi, içine kapanarak sosyal ortamlardan uzaklaşabilir veya yetersiz olmadığını kanıtlama çabasıyla aşırı derecede rekabetçi hale gelebilir. İkinci tepki, bazı durumlarda bir üstünlük kompleksine dönüşebilir. 

Aşağılık Kompleksi Belirtileri Nelerdir?

Kişinin zaman zaman kendini yetenekli veya zeki insanlarla karşılaştırması normal olarak kabul edilen bir durumdur. Ancak, bu tür davranışların aşırıya kaçılması ve kontrolden çıkması anormal bir hal ve bir bozukluk olarak ele alınır. Bu tür bozukluğa sahip olan bireyler, günlük yaşantısına zarar verebilecek bir duygular yaşayabilir. Aşağılık kompleksi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Güvensiz, eksik veya değersiz hissetmek
• Düşük benlik saygısı
• Övgülere inanmakta veya eleştirileri kabul etmede zorlanmak
• Günlük aktivitelerden ve sosyal ortamlardan kaçınmak
• Kendini sürekli başkalarıyla karşılaştırma ve kıyaslama
• Sürekli utanç, suçluluk, mahcubiyet, güvensizlik duygusu
• Mükemmeliyetçilik duygusu
• Aşırı öz eleştiri
• Başkalarından sürekli onay ve övgü arayışı
• Her türlü rekabetten kaçınmak
• Uykusuzluk hastalığı 
• Sürekli endişeli ve depresif hissetmek

Aşağılık Kompleksi Neden Olur?

Aşağılık duygusu, genellikle çocukluk dönemlerin başlar ve devam eder. Bu durum çocukluk dönemlerinde benlik kavramının doğru şekilde oluşamamasından kaynaklanmaktadır. Benlik kavramının oluşumunda aile, çevre ve eğitim faktörleri etkilidir. Bu kavram doğru bir şekilde oluştuğunda birey, gerçek algıyı ve gerçeği yaşar. Ancak çocuk bu kavramı oluştururken, çarpıtılma, gereksiz ve yanlış eleştirilere maruz kalırsa aşağılık duygusu oluşabilir.

Aşağılık kompleksi nedenleri arasında davranışsal ve psikolojik özelliklerin yanı sıra pek çok faktör yer alabilir. Kişinin yaşamsal deneyimleri ve genetik eğilimi bu konuda etkilidir. Ayrıca, anksiyete ve depresyon gibi birtakım psikolojik sorunlar da bu duruma yol açabilir. Çocukluk dönemlerinde sıkça rastlanabilen aşağılık duygusu, genellikle ebeveynlerinin çocukları cesaretlendirmemesi veya özgüven eksikliği ile ilişkilidir. 

Bu sorun, çocukların kendilerini takdir edilmediğini hissetmelerine neden olabilir, bu da daha sonra yaşamın ilerleyen dönemlerinde düşük benlik saygısı ve değersiz hissetmek gibi sorunlar ile sonuçlanabilir. Bunların yanı sıra bu tür duygulara yol açabilecek etkenler şu şekilde sıralanabilir:

• Travmalar
• Stres, depresyon, anksiyete ve kaygı öyküsü
• Çocukluk deneyimleri
• Fiziksel özellikler
• Ekonomik ve sosyal zorluklar
• Toplumsal baskılar
• Zihinsel özellikler

Aşağılık Kompleksi Tedavisi

Aşağılık kompleksi tedavisi için öncelikle kişinin bu durumun kabullenmesi gerekmektedir. Kişi, mükemmeliyetçilikten uzak durmalı ve her konuda başarılı olamayacağını kabul etmelidir. Bu sorunun temelinde özgüven eksikliği yer alır. Bu nedenle kişi, kendi yeterlilik ve yeteneklerinin farkına varmalı, yeteneklerini geliştirmek için bazı çabalar göstermelidir. Aile bireyleri bu konuda kişiye destek olmalı ve eleştirici yaklaşımlardan uzak durmalıdır. 

Ayrıca bu tür durumlar için yaygın kullanılan ve etkili olan tedavi seçeneği psikoterapidir. Konuşma terapisi olarak da bilinen psikoterapi, insanların duygularını daha iyi anlamalarının yanı sıra bu duyguları daha verimli şekillerde nasıl yönlendireceklerini anlamanın bir yoludur. Psikoterapi türleri şu şekilde sıralanabilir:

Bilişsel Davranışçı Terapi: Bu yaygın konuşma terapisi biçimi, bir kişinin kalıplaşmış düşünce ve davranışlarını değiştirmesine yardımcı olmayı amaçlar. 

Psikodinamik Terapi: Kişinin geçmiş deneyimlerinden kaynaklı ortaya çıkan olumsuz duygu ve davranışlarla başa çıkmasına yardımcı olmayı amaçlar.

Destekleyici Terapi: Benlik saygısı oluşturma, kaygıyı azaltma, sosyal işlevselliği iyileştirme ve daha pek çok konuda destekler.

Aşağılık Kompleksi ile Başa Çıkmak

Aşağılık duygularının üstesinden gelmek ve bunlarla başa çıkabilmek için yapılabilecek birkaç adım bulunmaktadır. Bu adımlardan bazıları şunlardır:

• Gerçekçi hedefler belirlenmeli
• Kişi kendisini başkalarıyla karşılaştırmayı bırakmalı
• Kendine güvenmeyi öğrenmeli
• Sosyal etkileşimler artırılmalı ve pozitif insanlarla vakit geçirmeli
• Başkaları gibi olmayı istemekten vazgeçmeli 
• Başkalarının ne düşündüğü konusunda endişelenmemeye çalışmalı
• Olumlu niteliklerinize odaklanın
• Kişi kendini olduğu gibi kabullenmeli
• Mükemmeliyetçilik duygusundan uzak durulmalı
• Olumsuz düşünceleri tersine çevirmeli ve bu düşüncelere meydan okunmalı