Trikotilomani (Saç Yolma Bozukluğu) Nedir?

Trikotilomani, bir diğer adıyla “saç yolma bozukluğu”, saç yitimi ile sonuçlanacak bir yoğunlukta ve tekrarlı bir şekilde bireyin saçını yolma davranışı ile karakterize olmuş psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Kişi, saç çekme davranışından önce bir dürtü hisseder ve bu dürtü ile beraber saç çekme davranışını gerçekleştirir. Bazı kişilerde davranış sonrası rahatlama görülürken, bazılarında rahatlama duygusu olmaz. Bu durum kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bu rahatsızlığın ilerlemesi sonucunda, kişilerde belirgin saç kayıpları ortaya çıkmaktadır.

Bazı kişilerde saç kayıpları çevreden fark edilecek kadar belirginken, bazı kişilerde, özellikle rahatsızlığın henüz başlangıç evresinde, saç kayıpları pek belirgin olmamaktadır. Trikotilomaninin, birincil sonucu olan saç kaybının yanı sıra, kişilerin bu duruma bağlı yaşadıkları ikincil sorunlar da bulunmaktadır. Kişinin ciddi düzeyde stres, kaygı, üzüntü, öfke ve utanma duygularını yaşaması, sosyal çevreden uzaklaşması, bedenine yönelik artan olumsuz düşünceleri, öz saygısında/özgüveninde azalma ve çeşitli dermatolojik rahatsızlıklar yaşaması ikincil olarak kabul edilen sorunlardır. Trikotilomani, kişide tek başına görülebileceği gibi, bu duruma eşlik eden diğer rahatsızlıklar da olabilir. Tırnak yeme, deri yolma, obsesif kompulsif bozukluk, kaygı bozuklukları ve depresyon bozuklukları sıklıkla eşlik eden diğer rahatsızlıklar olarak gösterilebilir. Trikotilomaninin oluşma sebepleri hala tam olarak bilinememektedir. Bu konu ile ilgili araştırmalar sürmektedir. Ancak, trikotilomaninin başlamasında stresli yaşam olaylarının etkili olduğu ileri sürülmektedir. Stres azaltmak veya olumsuz duyguları düzenlemek gibi bir işlevi olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, genetik yatkınlığın oldukça önemli bir role sahip olduğu da görülmektedir.  
Kişiler, özellikle utanma ve öfke duygusunu sıklıkla hissetmektedirler. Kendileri gibi bu davranışı yapan diğer kişilerin olmadığını, bunun oldukça utanılacak bir davranış olduğunu ve tedavisinin olmadığını düşünürler. Bu sebeplerden ötürü, çoğu zaman tedavi arayışına girmezler. Ancak yapılan bir çalışma sonucuna göre, her 100 kadından 3’ünde ve her 100 erkekten 1’inde trikotilomani görüldüğü bildirilmiştir. Bu konu ile ilgili yapılan çalışmalar kadınların daha fazla bu rahatsızlığı yaşadıklarını göstermektedir. Kişilerin sandıklarının aksine, trikotilomani psikiyatri kliniklerinde rastlanılan ve tedavisi olan bir rahatsızlıktır. 

Trikotilomaninin, kişide ciddi düzeyde stres ve işlev kaybı yaratması göz önüne alındığında etkili bir tedavi arayışı kaçınılmaz olmaktadır. Bugün, bilimsel yayınlara bakıldığında “Alışkanlığı Tersine Çevirme Eğitimi” (Habit Reversal Training) tedavisinin en etkili yöntem olduğu ileri sürülmektedir. Bu tedavide, ağırlıklı olarak davranışsal yöntemler kullanılmaktadır. Kişinin saç yolma davranışı hakkında farkındalık kazanması ve bu işlevsiz davranış yerine daha işlevsel bir davranışı yerleştirebilme becerisinin geliştirilmesi tedavinin temel hedefleridir. Kişinin saç yolma davranışını tetikleyen birçok “tetikleyici faktör” olabilmektedir. Kişiler çoğu zaman bu tetikleyicileri fark etmezler, fark edemedikleri için etkili ve sağlıklı bir şekilde yönetemezler ve sonucunda saç çekme davranışı gerçekleşir. Eğer, tetikleyici faktörlere yönelik farkındalık kazanılır ise, saç yolma dürtüsünün çok daha sağlıklı bir şekilde yönetileceği kişilere öğretilmektedir. Özetle, bu tedavi yöntemi ağırlıklı olarak kişinin tetikleyici faktörlere yönelik farkındalık kazanmasını ve daha sağlıklı baş edim yöntemlerini öğrenmesini içermektedir.