İnsanların gündelik hayatlarında yaşadığı stres, travma gibi sebepler aşırı öfkelenmeye zemin hazırlar. ‘’Yaşadığımız çevrede sakin kalmak mümkün mü?” dediğinizi duyar gibiyiz. Bu yüzden insanlar bazı durumlarda öfke kontrolü sağlamakta zorlanabilir. Kaygı, maddi problemler, sosyal imkanların elverişli olmayışı, ailesel sorunlar gibi maddeler uzayıp gider. Bunların yanında geçmişte yaşanan travmalar, kişiden beklenen eylemlerin yüksek olması ve kişinin artık bu sorumlulukları kaldıramıyor olması gibi pek çok sebep de bazı kötü sonuçlar doğurabilir. Ancak öfke kontrolü sağlanmazsa kişi kendini daha fazla olumsuz durumun içinde bulabilir.
Öfke Kontrolü Nedir?
Öfkeyi doğru gösterme yetisini kazanmaya “öfke kontrolü” denir. Öfke kontrolünde asıl hedef; saldırgan olmamak, şiddet oluşturmayan, bireyin kendisine ve çevresindeki kişilere ve nesnelere zarar vermeyecek biçimde hissettiğini ifade etme yetisini geliştirmesidir. Öfke her ne kadar da bazı durumlarda sağlıklı ve olağan bir duygu olsa da kişinin kendisine ve çevresine zarar verdiği noktada, sağlıklı olmaktan çıkar. Ancak ilk olarak öfke olağan bir duygu durumudur. Yalnızca kişinin karşılık olarak öfke ile tepki göstermesi kendisine ve çevresine zarar veriyorsa sağlıklı olmaktan çıkar. Öfkenin farklı türleri vardır. Farklı öfke tipleri şu şekilde sıralanabilir;
Kronik öfke: Uzun süreli olur. Bağışıklık sistemini etkileyebilir ve psikolojik rahatsızlıktan kaynaklanır.
Dolup taşan öfke: Ağırlaşan yaşam koşulları ile mücadele edememek ve başa çıkamamaktan meydana gelir.
Kendine öfke: Kişinin kendi hissettiği suçluluk duygusundan dolayı öfkenin kendine dönmesi anlamına gelir.
Yargılayıcı öfke: Bu öfkeye kişinin diğerlerine karşı kırılganlık hissi yol açar.
Saman alevi: Bu türden olanında öfkenin şiddeti aniden yükselir fakat çabuk yatışır.
Öfke Kontrol Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Bir duruma ya da bir kişiye öfke hissedildiğinde bu öfke hali tepki olarak farklı şekillerde gösterilebilir. Öfkelenen kişi hem ruhsal hem fiziksel olarak farklı belirtiler gösterir. Bu belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Yoğun stres ve gerginlik
- Kalp atışlarında artış
- Kan basıncının yükselmesi
- Nefes alıp vermede düzensizlik
- Şiddet göstermeye yatkınlık, öfke halini kişiden ve bir eşyadan çıkarma
- İletişim bozukluğu
- Sabırsızlık
- Düşünmeden konuşma, bağırarak konuşma
Öfkenin Vücuda Etkileri Nelerdir?
Öfke halinde kişi stres hormonu salgılar ve bu karıncalanma, kalpte çarpıntı, göğüsün sıkışması, baş ağrısı ve ateşlenme, terleme gibi pek çok belirtiye neden olabilmektedir. Uzun vadede ise bağışıklık sistemini kötü etkilemektedir. Öfke ve tahammül seviyesi giderek azalır. Olumsuz duygu ve düşünceler kişiyi daha fazla etkisi altına alır. Bazı zamanlarda ise kişi farkında olmadan öfkelenir, oysa böyle durumlar kişiyi aşırı tepki göstermeye kimi zaman da şiddete eğilimli hale getirebilir.
Öfke Kontrolü İçin Neler Yapılmalıdır?
Kişiler öfkeyle başa çıkabilir. Bunun ilk yolu neye öfkelendiğini fark etmekle başlar. Öfke kontrolü için dikkate alınması gereken kolay ancak etkili kurallar şu şekildedir;
- Öfke duyduğunuz sırada bedeninize gelen sinyalleri fark edin. Bu sinyaller kolaylıkla kendini fark ettirir. Öfkelenen insan korkutucu gözükür ve karşınızdaki kişi savunma mekanizmasını devreye sokar.
- Kendi öfkenizi ve sürecinizi tanımanız gerekmektedir.
- Öfkelendiğiniz zaman bulunduğunuz ortamdan uzaklaşın. Ancak bu birey eşiniz ise sakinleştikten sonra geri döneceğinizi belirtin.
- Karşınızdaki kişiyle soru cevap yoluyla ilerleyin, yorumunuzu daha sonra yapın. Dikkatinizi alacağınız cevaplara yoğunlaştırın.
- Duygu ve düşüncelerinizi ifade ederken net olun.
- İşler daha da zorlaşıyorsa konuşmayı daha sonra yapın.
- Öfkelendiğiniz ve pişman olduğunuz bir hareket yaşandıysa hangi noktada olursanız olun özür dilemeyi bilin ve pişmanlığınızı gösterin.
- Tüm uğraşlarınıza rağmen hala öfke kontrolü sağlayamıyorsanız bir uzmana danışabilirsiniz.