Meslek seçiminde çok boyutlu düşünmek gerekiyor

Üniversite adaylarının heyecanla beklediği YKS sonuçları açıklandı. İnsanın hayatında iki önemli kararın evlilik ve meslek seçimi olduğunu hatırlatan Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, doğru karar verebilmek için çok boyutlu düşünülmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Verilen kararların daha sonra telafisinin çok zor olabileceğini belirten Tarhan, çocukların güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesi için meslek seçiminde swot analizini tavsiye ediyor.

Üniversite adayları için önemli bir dönemeç olan YKS’de sonuçlar açıklandı. Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, üniversite yolculuğunda tercihlerde bulunacak adaylara meslek seçimine dair çok önemli tavsiyelerde bulundu.

Çocuklar doğru tercih endişesi yaşıyor

İnsan hayatında iki önemli karar, dönemeç olduğunu ifade eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bunlardan birisi evlilik, diğeri de meslek seçimi. Bu iki kararda da kişinin doğru karar verebilmesi için geniş düşünmesi, çok boyutlu düşünmeyi başarması gerekiyor çünkü verilen kararın daha sonra telafisi zor oluyor. Meslek seçimi özellikle lise çağında, üniversite seçim döneminde önem kazanıyor. Öğrenciler kariyer kararlarını en doğru nasıl yapacaklarının endişesindeler” dedi.

Ebeveynler tercihleri nasıl etkiliyor? 

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, meslek seçiminde anne ve babaların rolü çok önemli dedi ve sözlerine şöyle devam etti:

“Çeşitli tercih teknikleri var. Meslek seçiminde kişinin hem başarılı hem de mutlu olmasını nasıl sağlarız? Konusunun üzerinde duruyoruz. Anne babalar çocuğum zeki olsun, çalışkan olsun, başarılı olsun istiyorlar ama sadece bunlar yeterli mi? Bakıyorsunuz bu üç özellik de çocukta var, iyi bir kimya mühendisi olmuş fakat hırslı ve sosyal başarı yönü zayıf. Örneğin yanlış yöntemlere başvurarak sentetik esrar üretiyor, sonra yakalanıyor ve hapse giriyor. Baktığımız zaman zeki, başarılı ve çalışkan ama mutlu olamıyor. O yüzden bizim ilk başta iyi insan yetiştirmemiz gerekiyor. Bu konuda üç parametreyle değil, dört parametreyle hareket etmek gerekiyor. İyi insan olmayı ego ideali olarak öğretemediğimiz zaman çocuk hırs, doyumsuzluk gibi çeşitli zevk tuzaklarına ve insani zaaflara yenik düşebiliyor.”

Çocuklara SWOT analizi yapılmalı  

Ailelerin meslek seçiminde çocuklarına SWOT Analizi yapmaları gerektiğine dikkat çeken Tarhan, “Çocuk için tehdit ve zararlı olabilecekler, güçlü ve zayıf yönler belirlenmeli. Çocuk sosyal alanda veya matematikte çok başarılı olsa da anne ve babalar kendi fikirlerine göre çocuklarına meslek seçimleriyle ilgili çok fazla müdahale ediyorlar. Çocuklarını bir eşya gibi, kedi yavrusunu alıp oradan oraya koyma gibi davranışlar sergiliyorlar. Psikolojide Tanrı kompleksi denilen tam güçlülük, kadir-i mutlak duygusuyla hareket ediyorlar. Allah rolünü çalmak gibi, ebeveynler kendilerini o kadar yüksek ve karar noktası olarak görüyor ki çocuğun ölümüne bile ben karar verebilirim diye düşünüyor. Bazı anne ve babalar, çocuğumun üzerinde kararı ben verebilirim diyorlar ve çocuklarını eşya yerleştirir gibi yerleştirmeye çalışıyorlar. Anne babalar bu hatayı çok yapıyorlar” dedi.

Buyurgan yaklaşım çocuğu kaybettirebiliyor

Anne ve babaların ‘Ben başaramadım çocuğum başarsın’ şeklinde iyi niyetleri olduğunu ancak bu durumun sakıncaları olabileceğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Çocuklar bu durumda anne ve babaya karşı ters kimlik geliştiriyor. Bu çağ özgürlük çağı. Çocuğa buyurgan yaklaşmak çocuğu kaybetmektir. Burada anne babanın uyarıcı vazifesi var. Annelik ve babalık rolünü yıpratmadan çocuğu yönlendirmek lazım. Buyurgan tarzda yaklaşmak, çocuğun tüm sorumluluğunu almak demektir. Makine Mühendisliği 4’üncü sınıfta okuyan bir genç okulu bırakmış, anne ve babası panik olmuş. Çocuk o bölümü okumak istemiyor, anne ve babasına hayır demeye başlamış. İnsan mesleğini yaparken başarılı ve mutlu olması önemli ama istekli olması da önemli. İşyerine zorla gitmek kişiye haz vermez. Çocuğa artıları ve eksileri söylemek lazım. Ortak noktada buluşmayı anne babalara öğretmek lazım, bu da konuşmakla olur.”

Tercih zamanı öncelik çocukta mı olmalı?

Ebeveynlerin ‘ben’ diliyle konuşmasının doğru olacağını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Sen diliyle konuşmak çocukta tepki geliştirebilir. Bence böyle olmalı diye fikir sunmalı. Anne, baba ve çocuk ortak mutabakatla karar vermeli ama çocuk kararsızsa ebeveynler yol gösterebilir. Çocuk kararlıysa anne ve baba kendi fikrini gerekçeleriyle birlikte belirtip, seçimi çocuğa bırakmalıdır. Çocukların da ebeveynlerinin fikirlerine hayır deme hakları var. Anne ve babanın müdahale ettiği seçimlerde çocuk her olumsuz olayda onları suçlar. Ebeveyn rolü okuldan ve meslekten daha önemli” diye konuştu. 

Kariyer Testi uygulayabilirler

Çocuğun zihinsel ve fiziksel gelişimini değerlendirmek üzere kariyer testi uygulanabileceğini söyleyen Tarhan, “Üsküdar Üniversitesi aday web sayfasında kariyer testi uygulaması var, herkes yapabilir. Kişinin hangi alanda daha iyi olduğu sonucunu bize veriyor. Ana meslek kategorilerinde kişinin kendini keşfetmesini sağlıyor. Kariyer testi sonuçları, kişinin bir manada daha mutlu olmasını, istediği alana yönelmesini sağlıyor. Hayatta başarılı olanlar değil, uyumlu olanlar muvaffak oluyor. Allah başarının mükafatını tahammül edenlere veriyor. Kişinin yeteneklerini, sosyal becerilerini de bilmesi önemli. Testle kişi kendini analiz ederse sonuca göre bir alana yönelebilir” dedi.

Çocuğun hayatta ego ideali olmalı

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Türkiye’de pasif yaklaşım gösteren ailelerin sayısı çok fazla değil dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü:

“Bazı ebeveynler, özgürlük ve sorumluluk arasındaki dengeyi sağlayamıyorlar. Özgür bırakıyoruz demekle sorumluluk yüklememek ayrı şeyler. Çocuğun hayatta bir ego ideali olması gerekiyor. Ergenlik dönemi bitimine kadar 3’ncü kişilerin rolü çok önemli. 18 yaşına kadar anne baba çocuğun doğal vasisidir. Çocuklar 18 yaşına kadar maddi ve manevi anlamda ebeveynlerinin sorumluluğunda. Çocuklar bizim ama bizim uzvumuz değil. Onların psikolojik durumlarını da düşünerek hareket etmeli. Çocuklar o dönemde kısa vadeli düşünür, anne ve babalar orta ve uzun vadede düşündükleri için onların da tavsiyesi çok önemli tabi.”

Başarısızlığa karşı B ve C planları yapılmalı

YKS’nin hayattaki başarı basamaklarından birisi olduğunu söyleyen Tarhan, “Kişi eğer bu sınavda başarısız olursa kendisine B ve C planları yapması lazım. Bu sınavlara dünyanın sonu gibi anlamlar yüklenmemeli. Adayların kendilerine sürekli yeni yollar çizmesi lazım. Kesinlikle başkasının hatırı için okumayacakları bölümü yazmasınlar. Belki kazanırlar ama ya okuyamazlar ya da okurken çok zorlanırlar” dedi.