HbA1C testi, şeker hastası olan kişilerin kontrol ve kan şekeri seviyelerinin incelenmesi için uygulanan taramalarda sıklıkla uygulanan bir kan testidir. Anlık kan şekeri ile ilgili bilgi vermekte olan parmaktan şeker ölçüm aleti ya da kan glukoz testinden değişik olarak geçmiş zamana yönelik belirli bir zamana ilişkin kan şekeri ortalaması ile ilgili bilgi vermektedir. Bilhassa şeker hastası olan kişilerde tedavi ve takibin önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
HbA1C kan şeker oranına ilişkin 2-3 aylık ortalama seviyesine gelmesini sağlamakta olan glikozillenmiş hemoglobin testi olarak bilinir. Kandaki glikozillenmiş hemoglobin oranının fazla olması, kan şeker seviyesinin uzun bir zaman boyunca fazla ilerlediğinin önemli bir göstergesidir. İyi kontrollü -olan şeker hastası kişilerde yılda bir kere HbA1C testinin yapılması yeterli olabilir bu testin sonucu fazla çıkan ya da kan şekeri regülasyonu sağlanamayan kişilerde 3 ya da 6 ay gibi daha yaygın aralıklar ile testin tekrarı istenebilir. HbA1C seviyesinde olan basit bir fazlalık dahi önemli komplikasyonların gelişmesi durumuna işaret eder. Bundan dolayı testin düzenli bir şekilde aksatılmadan uygulanması ve sonucun bir doktor tarafından dikkatlice incelenmesi gerekir.
HbA1C Testi Nasıl Çalışır?
Hemoglobinler, kanın kırmızı rengi almasını sağlayan hücrelerdir. Kan şekeri fazla olan kişilerde glukoz ile birleşip glikozillenmiş hemoglobinlere dönüşmektedir. Bu birleşimin sebebi beden kanın içinde olan glikozu uygun biçimde kullanmıyor olması ve yapılara taşıyamamasıdır. Protein yapılı hemoglobinler ile birleşmekte olan glukoz oranı, kan şekerinin o andaki oranı ile direkt bağlantılıdır. Bedende üretilmekte olan hemoglobinler ortalama olarak 2-3 ay arasında hayatta kalma zamanına sahiptirler. Bundan dolayı kandaki HbA1C seviyesinin ölçülmesi ile 2-3 aylık zamana ilişkin kan şekeri seviyelerinin ortalama değeri bulunabilir. Belirli bir zamana ilişkin ortalama kan şekeri seviyesinin yansıtması sebebi ile HbA1C, diğer kan şekeri taramalarına kıyasla çok daha fazla bir doğruluk durumuna sahiptirler. Şeker hastalığı bulunmayan sağlıklı kişilerde kandaki hemoglobinler yaklaşık %5'i glikozillenmiş şekildedir. Hemoglobin A1C testinin sonucunda bu oranın biraz fazla olması prediyabeti, daha da çoğalması şeker rahatsızlığını gösterebilir.
HbA1C Değerleri Hangi Aralıklarda Olmalıdır?
Diyabet hastası olmayan sağlıklı kişilerde kan HbA1C seviyesinin %4,7 ile %5,6 aralığında olması beklenmektedir. Hemoglobin A1C seviyesinin %5,7 ile %6,4 aralığında bir seviyede tespitinin yapılması durumunda genel olarak prediyabet olarak da isimlendirilen gizli şeker olma ihtimali vardır. Bu noktada kan şekerinde yaşanan düşme ve yükselme açlık kan şekeri ölçümü ya da parmaktan şeker ölçme ile tespit edilemeyen seviyede olabilmektedir. Şeker hastası olarak adlandırılacak kişilerde ise HbA1C seviyesi %6,5'den fazladır.
Kronik rahatsızlıklar ya da kullanılmakta olan bazı ilaçlar HbA1C testinin sonucunu etkiler. Böbrek yetmezliği, karaciğer hastalıkları ya da kandaki hemoglobin değerini direkt etkilemekte olan kansızlık (anemi) gibi rahatsızlıklar test sonucunun doğru olmamasına sebep olabilir. Aynı durum kullanılmakta olan bazı ilaçlar için de söylenebilir. Bundan dolayı test uygulanmadan evvel hasta olan kişilere herhangi farklı bir kronik rahatsızlıkların olup olmadığı ve kullanmış oldukları ilaçlar bilinmelidir.
HbA1C Nasıl Düşürülür?
Bu seviyenin düşürülmesinin tek yolu, kan şekeri düzenlemesinin sağlanıyor olmasıdır. Bundan dolayı ilk önce diyabet hastalığı olan kişilerde tedavinin planlanması uzman tarafından net bir biçimde belirlenmelidir, kullanılmakta olan ilaçlar ya da uygun bir beslenme planı yapılabilmesi için hasta olan kişilerin beslenme uzmanlarına yönlendirilmesi gerekir. Diyabet eğitimi uzman, hemşire ve diyetisyen tarafından uygulanan multidisipliner ekiplerce ayrıntılı bir biçimde verilmeli, hasta kişilere karbonhidrat sayımı hakkında eğitim verilmelidir.
Tip 2 şeker hastası kişilerde hastalığın tanısı ve kan şekeri düzenlemesinin olmasından sonra hasta kişilerin belirli bir ilaç almadan evvel kan şekeri oranının normal sınırlar içinde seyretmesi remisyon fazı olarak isimlendirilmektedir. Bu durum gözlemlenebilmektedir. Bu süreçte de hastalar kan şekeri düzeyleri açısından sürekli kontrol altına alınmalı, evde parmaktan kan şekeri ölçümü uygulamaları hakkında gereken eğitimleri görmeleri sağlanmalıdır.
HbA1c Sonuçları
HbA1c testi sonucu yüzde üzerinden rapor edilir. HbA1c testinin yüzdesi ne derece de yüksekse, şeker ve diyabet komplikasyonlarının gelişmesini sağlama tehlikesi de o derece fazladır. Ancak HbA1c test sonucu, %6, 5 ya da daha fazla bir değer taşıyorsa, diyabet hastası olabilirsiniz.