Artroplasti hastalıklı ve fonksiyonlarını kaybetmiş bir eklemin cerrahi yolla yeniden şekillendirilmesi veya oluşturulmasıyla tekrar iş görebilir hale getirilmesidir.
Bu cerrahi yöntemde amaç hastanın günlük aktivitelerini ağrısız olarak yapabilmesidir.
- Rezeksiyon artroplastisi: Hastalıklı eklem yüzü ya da yüzleri çıkarılır. Sarsak eklem pozisyonunda bırakılır. Sık olarak uygulanan iki ameliyat prosedürü olarak verilirse Girdlestone ameliyatında kalça ekleminde femur başı çıkarılır ve kapsülün iyileşmesiyle aksayarak ta olsa yürüme sağlanabilir. Ya da Keller rezeksiyon artroplastisinde Halluks Rigidus gibi ayak parmağı eklem yüzlerinde kireçlenme olması durumunda birinci parmağın proksimal falanksı çıkarılır.
- İnterpozisyon artroplastisi: Bozulmuş olan eklem yüzlerindeki kemik kıkırdak dokularının çıkarılması sonrası yerine yumuşak doku getirilmesi ameliyatıdır. Örneğin El başparmağında kireçlenme durumunda trapezium kemiği çıkarılır ve yerine palmaris longus tendonu yumak yapılıp yerleştirilir.
- Parsiyel endoprotez artroplastisi: Eklemin yüzünün sadece bir tarafının değiştirilmesi şeklindeki uygulamaya ise endoprotez ya da parsiyel protez ameliyatı denilmektedir. Örneğin yaşlı hastaların kalça kırıklarında femur kemiğinin eklem yüzeyi (baş kısmı) çıkarılır yerine femur medullasına çimentolu veya çimentosuz protezin sap kısmı ve baş kısmı yerleştirilir parsiyel protezi tamamlanır. Böylece yeni oluşturulan eklem üstte hastanın kendi asetabulum kemiği altta değiştirimiş olan femur başı ile kalça eklemi oluşturulmuş olur.
- Total eklem artroplastisi: Deforme olmuş ve ağrı sebebi olan eklem yüzlerinin her iki tarafının da değiştirilmesi işlemidir. Örneğin kalça eklem kireçlenmelerinde hem femur başının hem de asetebulumun değiştirilmesi işlemidir. Total eklem protezleri daha çok; diz, kalça, omuz, ayak bileği gibi büyük eklemlere uygulanabilmektedir. Daha az sıkla dirsek, el bileği, ayak parmakları ve omurgalar arasına da total eklem protezi uygulamaları mevcuttur.
Her türlü artroplasti için dikkat edilmesi gereken önlemler vardır. Ameliyat öncesi antibiyotik profilaksisi ile başlayan ve sterilizasyon yöntemlerinin de içinde olduğu bir dizi önlem ile cerrahi sonrası enfeksiyon oluşması önlenebilir. Kullanılan protez komponentleri steril olarak paketlenmiş olmalı, el aletleri usulünce steril edilmiş olmalıdır. Ameliyathane havalandırılması ve sıcaklığı belli şartlar altında standartlara uygun hazırlanmalıdır. Hasta örtünmesi, boyanması, cerrahi için kullanılan zamanın kısa tutulması ameliyat sonrası yara yerinin temiz olarak korunması gibi hasta, doktor ve hastanenin sorumluluğunda olan tedbirlere uyulması gerekir.
Cerrahi Sonrası Oluşabilecek Komplikasyonlar
- Enfeksiyon: En sık karşılaşılan komplikasyon olarak öne çıkmaktadır. Dünyanın çeşitli ülkelerindeki sağlık hizmet sunucularına göre değişmekle birlikte % 1-8 arasında artroplasti sonrası enfeksiyon görülmektedir. Enfeksiyon erken dönemde tanı alırsa antibiyotik tedavisi ya da basit debridman ile tedavi edilebilirken kronik enfeksiyonlarda protezin çıkarılması antibiyotik tedavisi ve sonrasında revizyon artroplasti uygulamaları yapılmaktadır.
- Dislokasyon : Artroplasti sonrası cerrahi yöntem yetersizliği ya da uygunsuz kullanıma bağlı olarak eklem komponentlerinde ayrılma çıkıklar görülebilmektedir. Kapalı ya da açık yerine koyma ya da reviz cerrahisi ile eklem bütünlüğü tekrar sağlanabilir.
- Eklem etrafında kırıklar : Basit kırıklarda olduğu gibi travmaya bağlı olarak protez çevresinde de kırıklar meydana gelebilmektedir. Uygun vakalarda revizyon ya da fiksasyon cerrahileri ile tedavi edilebilir.
- Emboli: Daha çok diz ve kalça artroplastisi yapılan hastalarda karşılaşılmaktadır. İlaç ve mekanik profilaksi yöntemleri ile %2-24 sıklıkta derin ven trombozu ya da emboli komplikasyonu meydana gelebilmektedir.