Bağımlılık Yapan Maddeler
Kimler madde bağımlısı olur?
Öncelikle şunu belirtmemiz gerekir ki, madde kullanan herkes için bağımlı hale gelme riski vardır. Kullanımı emniyetli bir madde yoktur. Bununla birlikte dürtüsel, yenilik arayışı içinde olan, kolayca risk alan, aile yapısı bozuk, ihmal edilmiş ergenler, stresle başa çıkma yöntemi olarak madde kullanan ve genetik yatkınlığı olan bireyler çok daha büyük risk altındadırlar.
Bağımlılık Yapan Maddeler Nelerdir?
Bağımlılık yapan maddeleri; tütün, alkol, ecstasy, esrar, eroin, kokain, bonzai, içe çekilen, LSD, GHB, bazı mantar türleri, ketamin, anabolik steroidler, metamfetamin olarak sıralayabiliriz. Son yıllarda esrarın kimyasal türevleri olan ve rutin toksikoloji tetkikleri ile henüz tespit edilemeyen, maddeler de kullanılmaya başlanmıştır. Bu tür bağımlılık yapan maddeler tetkiklerde tespit edilmemesi nedeniyle fark edilmemektedir.
Uyuşturucu, uçucu ve zararlı maddeler olarak sınırlandırmaya çalıştığımız, bağımlılık yapan maddeler algısı günümüz dünyasında yıkılmaya başlanmıştır. Sonunda ödül olan her şey bağımlılık yapabilmektedir. Örneğin ; İnternet bağımlılığı gittikçe artan bir bağımlılık türüdür. Özellikle ergen ve genç yetişkinler arasında yaygındır. Bahis ve kumar eskiden beri var olan bağımlılık çeşitleri iken, buna çevrimiçi bahis oynama da eklenmiştir. Aynı zamanda bilgisayar oyunları, sanal alışveriş bağımlılığı da tedavi edilmesi gereken bağımlılık türlerindendir. Teknoloji ve dünya geliştikçe bağımlılık türleri evrilmiş yeni bir boyuta kavuşmuştur.
Esrar (kannabis), çok eski çağlardan beri bilinen ve bağımlılık yapan bir maddedir. Günümüzde kullanım sıklığı sigara, kafein ve alkolden sonra gelir. Esrar (kannabis), çok eski çağlardan beri bilinen ve bağımlılık yapan bir maddedir. Günümüzde kullanım sıklığı sigara, kafein ve alkolden sonra gelir. Tahminlere göre esrar dünyada en çok kullanılan yasadışı maddedir.
Kannabis bitkisinin içerisinde 400’den fazla farklı kimyasal bulunmaktadır. Bunların içerisinde en psikoaktif olanı (-)-Δ9-tetrahidrokannabinol’dir (Δ9-THC). Esrarın en etkili formu haşhaş ya da hash denilen bitkinin çiçek bölümünden veya yapraklarında ki kuru, kahve-siyah, reçineli sızıntısından elde edilmektedir. Esrar bitkisi genellikle kesilir, kurutulur, küçük parçalara ayrılır, sigaranın içine sarılarak ( joint adı verilir) içilir. Bong yada kova usulü kullanımıda vardır. Esrar için sık kullanılan isimler; marihuana, ot, çay, pot, yabani ot (weed) ve Mary Jane’dir. Değişik sertlikteki esrarları tarif eden diğer isimler; kenevir, chasra, bhang, ganja, dagga ve sinsemilla’dır.
Daha fazla bilgi için tıklayınız
Kokain, Güney Amerika’da kendiliğinden yetişen, uyarıcı etkisinden yararlanmak için yerlilerce yaprakları çiğnenen Erythroxylon coca adlı bitkiden elde edilen bir alkoloididir. 1880’de ilk olarak lokal anestezik olarak kullanılmıştır. 1914’de bağımlılık yapıcı etkileri ve yan etkileri tanımlandığında, kokain morfin ve eroinle birlikte bir narkotik olarak sınıflandırılmıştır. Sokak jargonunda coke, C, snow, blow, toot, nose candy lady gibi isimlerle anılır. Taş (crack kokain) kokain hidroklorid formuna sodyum bikarbonat ve ya amonyak ve su eklenerek elde edilen formudur. Hızlı sürede etki göstermesi ve ilk kullanımdan sonra bağımlı olma riski yüksek olan bir maddedir.
Daha fazla bilgi için tıklayınız
Taş (crack kokain) kokain hidroklorid formuna sodyum bikarbonat ve ya amonyak ve su eklenerek elde edilen formudur. Hızlı sürede etki göstermesi ve ilk kullanımdan sonra bağımlı olma riski yüksek olan bir maddedir.
Daha fazla bilgi için tıklayınız
Opioid vücutta morfin gibi etki gösteren kimyasal maddedir. Dünyada kimyasal olarak birbirinden farklı 20’den fazla Opioid klinik kullanımdadır. Gelişmiş ülkelerde, kötüye kullanıma ve bağımlılığa en sık eşlik eden opioid madde eroindir.
Papaver somniferum türünün taze kapsüllerinin çizilmesi ve çıkan usarenin kurutulmasıyla afyon elde edilir. Afyondan morfin, morfinin işlenmesinden eroin (diasetilmorfin) elde edilir. Kullanan kişide iyilik hissi oluşturur. Tek seferlik kullanımda dahi çok yüksek bağımlık potansiyeline sahiptir ve özellikle diğer maddelere oranla hızla tolerans gelişir. Ülkemizde eroin için sıkça kullanılan sokak isimleri peynir, beyaz, kaşar dır,
Daha fazla bilgi için tıklayınız
MDMA (3-metilendioksimetamfetamin)1914 yılında sentezlenmiştir. Ekstazi beyinde varolan serotonin tamamını salgılatır ve kişide yarattığı rahatlık, doygunluk, zindelik ve mutluluk hislerine neden olur. Serotonin eksikliğine bağlı ciddi yan etkiler ve ağır depresyon ortaya çıkar. Oral yoldan alındığında yaklaşık 30-40 dakika sonra etkisini göstermeye başlayan ilacın etkileri 3-4 saat sürer. Yapılan araştırmalar kalp ritminde bozulma, hipertansiyon, kısa dönem hafıza ve iştah kaybı, uykusuzluk, acı eşiğinde yükselme, göz bebeklerinde büyüme ve sağa sola hareketlilik, ısı regülasyonunda bozulma, diş sıkma (bruksizm), erkeklerde sertleşme sorununa (erektil disfonksiyon), kas spazmlarına neden olabileceğini göstermektedir. Sıvı kaybına neden olduğu için vücudun kaybettiği oranda sıvı tüketmesi gerektiği bilinmekle birlikte aşırı su tüketiminin de ölüme kadar götürebilecek hiponatremi denilen su zehirlemesine yol açabildiği bilinmektedir.
Daha fazla bilgi için tıklayınız
Uçucu maddeler (inhalanlar) toluen, n-hekzan, metil butil keton, trikloretilen, trikloretan, diklorometan, benzin ve bütan gibi uçucu hidrokarbonlardır. Bu kimyasal maddeler ticari olarak dört değişik formda satılmaktadır:
1) Yapıştırıcı ve zamklarda kullanılan uçucular
2) Sprey boyalar, saç spreyleri, kızartma tavası spreyleri ve tıraş kremi aerosollerinde itici olarak kullanılanlar
3) İncelticiler (tinerler) (örn; boyalarda ve daktilo düzeltme sıvılarında kullanılanlar
4) Sıvı yakıtlar
Oda sıcaklığında, bu bileşikler gaz haline geçerler ve ağızdan çekilerek veya burundan solunarak kan dolaşımına transpulmoner yoldan girerler. Uçucular çok kolay ulaşılabilen, etki süresinin kısa olan ve özellikle ergenler tarafından sıklıkla kötüye kullanılan maddelerdir.
Daha fazla bilgi için tıklayınız
Amfetaminler (amfetamin, metamfetamin), ekstazi (3,4-metilenedioksi-metamfetamin) ve türevi maddeler ve diğer sentetik uyarıcılar (metkatinon, fenetilin) amfetamin tipi uyarıcıları (ATU) oluşturmaktadır.
Amfetamin, günümüzde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu adı verilen hastalıkta kullanılan en etkin ilaçlardan biridir. Bu etken madde, uyarıcı-keyif verici etkileri nedeniyle yetişkin bireyler tarafından kötüye kullanılabilir. Amfetamin türevi ilaçlar son yıllarda bağımlılık yapma potansiyelleri nedeniyle yakın takip edilmekte, Türkiye’de kırmızı reçeteye tabi olarak yazılmaktadırlar.
Daha fazla bilgi için tıklayınız
Metamfetamin dopamin ve norepinefrin salınımına neden olarak uyarıcı etkisini göstermektedir. Amfetamin türevi ilaçların piyasada bulunması amfetamin bağımlılığının yaygınlaşmasına neden olmuştur. Bağımlılık potansiyeli ortaya çıkarılmadan önce, metamfetamin ve türevi ilaçlar; şizofreni, narkolepsi, hiperaktivite, mutipl skleroz, obezite, migren, deniz tutması gibi birbiriyle bağlantısız birçok hastalığın tedavisi amacıyla kullanılmıştır. Metamfetamin, 1932’de Fransa’da, nazal inhalasyon için benzedrin adını taşıyan burundaki konjesyonu düzenleyen nazal preparatlar piyasaya çıkarılmıştır. Halen Amerika Birleşik Devletleri’nde nazal dekonjestan olarak tezgah üstü ilaç olarak satılmaktadır
Metamfetamin ağızdan, enjeksiyonla, sigara şeklinde ya da buruna çekilerek kullanılabilir. Ülkemizde de metamfetamin son yıllarda farklı şehirlerde pek çok maddeden daha sıklıkla kullanılır hale gelmiştir.
Daha fazla bilgi için tıklayınız
