Simbiyotik ilişki ortak yaşam şeklinde ifade edilmektedir. Dünyanın pek çok değişik yerinde simbiyotik yaşam yaygın olarak sürmektedir. Simbiyotik ilişki genel olarak simbiyoz yaşam üzerinden gerçekleşir. Bu hayat yapısında pek çok canlı ortak yaşam şeklinde belirtilir. Ortaklaşa organize olma, çoğalma ve hayatın sürekliliği noktasında oldukça önemli bir yere sahiptirler. Fen bilimleri içinde en önemli konular arasında yer almaktadır.
Simbiyotik İlişkiler nedir; iki canlının bir organizma şeklinde hareket etmesi, yardımlaşarak hayatlarını sürdürmesi durumudur.
Simbiyotik ilişki özetle ortak yaşam olarak ifade edilir. İki canlı organizmanın tek bir yapı gibi hareket etmek üzere, birbirinden destek alarak hayatlarını sürdürmeleri simbiyotik ilişki olarak belirtilir. Bu alanda iki değişik canlı yaşam, bir tek organizma gibi hareket edip çoğalma ve gıda kaynaklarıyla pek çok düzenleme kapsamında çalışma sürdürür.
Bilhassa iki değişik çeşidin birbiri ile ilişki içinde olması üzerinden, etkili biçimde beraber yaşam sürdürmesi simbiyoz yaşam şeklinde öne çıkmaktadır. Bu yaşam biçimi olumlu ve olumsuz ile birlikte nötr biçimde bir ilişki içinde olabilmektedirler. Birbirleri üzerinde yararlı ya da zararlı herhangi bir etki oluşturmadan hayatını sürdürebilirler.
Simbiyotik İlişki Çeşitleri Nelerdir?
Bu ilişkiye örnek olarak bitkilerin kökleriyle mycorrhizal mantar arasında oluşan ve ömür boyu devam eden ilişkiyi verebiliriz. Mantar bitki kökünün üst alanını çoğaltıp bitkinin almış olduğu mineral oranını arttırır ve solunum esnasında üretmiş olduğu karbondioksit yardımı ile bitkinin fotosentezine ürün sağlamaktadır. Buna karşın da mantar gereksinimi olan karbonhidratlara ani ve etkin bir biçimde ulaşabilir. Fakat bu karşılıklı ilişki, minerallerin düşük olduğu alanlarda daha fazla "karşılıklı yarar" çerçevesinde, ifade edile bir ilişki türüdür.
Mineraller bakımından zengin olan toprakta bitkilerin köklerine yeniden simiyotik ilişki oluşturmak üzere bağlanan mantar, bitkinin gelişmesini olağana normale göre yavaşlatabilir. Belki ona zararı dokunmaz; fakat yarı-patojen bir etki gösterebilir. Bundan dolayı bazı zamanlarda simbiyotik ilişkileri açıklamak güç olabilir.
Simbiyotik yaşam üzerinden simbiyotik ilişki göstermekte olan pek çok değişik canlı çeşidi vardır. Bu canlı çeşitleri hayat içindeki tüm değişik düzenlemeleri tek bir yapı gibi sürdürerek devam ettirirler.
- Amensalizm
- Mutualizm
- Kommensalizm
- Parazitizm
Böylece pek çok değişik simbiyoz yaşamla birlikte simbiyotik ilişki çeşitleri ön planda olmaktadır. Bunun ile birlikte ortak yaşam şeklinde de kendini gösterecek olan bu işleyiş, bir tek organizma biçiminde canlıların çeşitliliğinin sürdürülmesine olanak sağlar. Karşılıklı birbirlerine sağlamış oldukları fayda ve zararın yanı sıra belirli bir etki sağlamadan da simbiyotik ilişki sürebilmektedir.
Simbiyotik Yaşam Nasıl ve Ne Amaçla Evrimleşmiştir?
Yapılan araştırmalara göre simbiyotik ilişkilerin zıt kişiliklerin bir arada bulunması sebebiyle evrimleştiği ifade edilmektedir. Yani birbiri ile bağlantısı, ilgisi bulunmayan ve hatta birbirlerine zararı olan türlerin birlikte bulunmaları sonucu böyle bir evrimleşme sağlanmıştır. İlk olarak bu türler birbirlerine zarar vermiş, daha sonra birbirlerine "adapte olup" beraber yaşamı sürdürmüşlerdir.
Bu durumun canlılara doğal alanda avantaj sağladığından dolayı evrimleştiği düşünülmektedir. Çünkü simbiyotik ilişki neticesinde, türler, karşı tarafın bazı şartları karşılamasından dolayı, kendilerinin yapmış olduğu bazı işleri yapmaktan vazgeçerler. Bu da onlara enerji bakımından katkı sağlar. Örneğin bazı bitki türleri karıncaları üzerlerine çekerek otçullara karşı kendilerini karıncaların varlığı ile korumaya alırlar. Böylelikle, bazı diğer bitki türlerinin salgılamış olduğu koruyucu salgıları üretmek durumunda kalmazlar. Güney Amerika bölgesindeki Akasya ağaçları, alelokimyasal denilen ve otçulları dışlayan kimyasalları salgılamaktadırlar. Fakat bu çeşidin bazı varlıkları, bir çeşit karıncanın yoğun bulunduğu bölgelerde yaşamını sürdürürler ve bu karıncalar onları otçullardan korurlar. Bu varlıklarda, bu kimyasalların artık salgılanmadığı gözlemlenmektedir.
İnsan İlişkilerinde Simbiyotik Yaşam
İki değişik kişi ya da iki farklı canlı türünün birbirlerinden faydalanma biçiminde yürütmüş olduğu birlikte yaşam şeklidir. Bu kapsamda kişiler, diğer kişiler ile türlü sebepler ile değişik şekillerde ilişkiler kurarlar. Nedeni şu şekilde açıklanabilir; faaliyetleri devam ettirmek, değişen koşullar ile mücadele etmek ve birbirlerinin eksik yönlerini tamamlamak için beraber iş birliği yapmak iletişim ve ilişki kurmaları gerekir. Karşılıklı fayda sağlamak amacı ile hareket eden bu ilişkilerin varlığında kişiler, becerilerini arttırır ve devamlılığını sağlarlar.
İnsan ilişkilerinde genel olarak karşılıklı fayda sağlamak amacı güden simbiyotik ilişkiler, iki veya daha fazla bireyin ortak veya belirli bir amaç yönünde bir eylemde bulunmalarıdır. Kişiler simbiyoz ilişkiler bağlamında değişken çevre şartlarına uyum sağlamak, rekabet etmek, avantaj sağlamak, maliyetleri düşürmek, becerilerini geliştirmek ve eksiklerini tamamlamak gibi amaçlar ile kuvvet birliği yapmaktadırlar.
Simbiyoz kavramı değişik disiplinlerin ele alınması ile ortaya çıkan kavramlardandır. Bu davranışların nedenlerinin bilinmesine, bu tür davranışların daha evvel fark edilmesine ve kontrol edilmesine olanak sunacaktır.
Aileler Arasındaki Simbiyotik Yaşam
İki farklı tür ya da canlının birbirlerinden faydalanma şeklinde yürütmüş olduğu beraber yaşam şekli olarak ifade edilebilir. Anne-baba çocuk arasında gelişen simbiyotik yaşamı şu şekilde örneklendirebiliriz; kendinizi bir an; eşi ile sorunu olan, ayrılma noktasına gelen çocukları olan bir anne ya da babanın yerine koyarak empati yapmayı sağlayın. Burada tarafların duruşu oldukça önemlidir. Bu duruş yıkıcı, zarar verici mi olur? Yoksa yapıcı bir duruş mu olur? Sağlıklı hiçbir ebeveyn çocuğunun mutsuz olmasını istemez ve ona göre adımlarını atar.
Anne ya da baba; çocuğundan evvel onun eşinden ayrılmasını isteyip bu duruma özendiriyorsa sağlıklı bir ilişkiden söz edilemez. Bu noktada karşılıklı birbirlerinden faydalanma biçiminden doğan simbiyotik, hastalıklı bir anne- baba ve çocuk ilişkisinden bahsetmek daha uygun bir terim olacaktır.
Bir alanda kendi gelecek kaygılarıyla, beklentileriyle ilgili bencil bir şekilde bireysel hayat biçimlerini çocuklarının mutluluğunun önünde tutan anne-baba, öteki tarafta da ayrılık gerçekleştiğinde gidecek yerinin hazır olduğunu düşünen ve yaşamda hiçbir noktada başarı elde edememiş, hep konfor alanında kalmış anne babasına muhtaç bir çocuk bulunmaktadır. Canlılar arasında gerçekleşen simbiyotik yaşamın, sosyal yansımasına bu şekilde örnek verilebilmektedir.