Sarılık, safranın ana pigmenti olan bilirubin seviyesinin yükselmesi sonucu cildin veya gözün beyaz kısmının sarardığı bir durum olarak bilinir. Tıbbi açıdan bu durum, bir hastalık olarak değil belirti olarak görülmektedir. Pek çok rahatsızlığa bağlı olarak ortaya çıkabilen sarılığın nedenleri arasında hepatit, safra taşları ve tümörler yer alabilir. Tedavi edilmediği durumlarda ciddi sorunlara yol açabilir.
Bilirubin maddesi alyuvarların yıkımı sonucunda meydana gelir. Karaciğerin işlevinde yaşanan bazı bozukluklar bu maddenin vücuttan atılmasını engeller. Bu nedenle kana karışan madde cildin, gözün beyaz bölümünün ve mukozaların sararmasına yol açar.
Sarılık Neden Olur?
Sarılık nedenleri arasında birçok hastalık ve sorun yer alabilir. Ancak neden olan asıl problem vücuttaki bilirubin seviyesinin artmasıdır. Vücutta bilirubin üretiminin fazla olması ve bu maddenin vücuttan atılamaması sonucunda kan dolaşımına karışan bu madde sarılığa neden olur.
Bunun yanı sıra sarılığa neden olan bazı durumlar şu şekildedir:
- Hepatit A, Hepatit B ve Hepatit C,
- Aşırı alkol tüketimi sonrası karaciğerde hasar oluşması
- Otoimmün bozukluklar ve hastalıklar
- Nadir görülebilen bazı genetik bozukluklar
- Kullanılan ilaçlar
- Safra taşları ve safra kanallarının tıkanması
- Safra kesesinin iltihaplanması (şişmesi)
- Safra kesesi kanserleri
- Pankreas tümörü
- Karaciğerin işlevsel bozuklukları ve karaciğer kanseri
Sarılık Belirtileri Nelerdir?
Bazı vakalarda belirtiler olmadan ilerleyebilirken, bu durum tesadüfen de tespit edilebilir. Semptomların şiddeti sarılığın altında yatan nedenlere bağlı olarak farklılık gösterebilir. Sarılık belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Ciltte ve gözün beyaz bölümünde sararma
- Koyu renkte idrar ve açık renkte dışkı
- Ateş ve titreme
- Mide bulantısı ve kusma
- Halsizlik ve karın ağrısı
- İştahsızlık ve kilo kaybı
Sarılık Türleri Nelerdir?
Farklı nedenlere bağlı olarak gelişebilen sarılığın ortaya çıkması 3 farklı tür altında sınıflandırılmaktadır.
Hepatosellüler Sarılık
Karaciğerde hasar olması sonucu görülen bir türdür. Farklı nedenlerden kaynaklı oluşabilir. Karaciğerde bulunan parankimal hücreleri enfeksiyon gibi sebeplerden etkilendiğinde karaciğerin metabolizmasında azalma yaşanır. Metabolizmanın azalması sonucunda bilirubin maddesi vücuttan atılamaz ve vücutta birikir. Hepatit A, B ve C virüsleri ile meydana gelebilen sarılığın sınıflandırması bu tür altında yer alır. Ayrıca aşırı alkol tüketimi ya da karaciğer kanseri, karaciğerin hasar almasına yol açabilir.
Hemolitik Sarılık
Kandaki kırmızı kan hücrelerinin normale oranla daha hızlı parçalanması durumuna denir. Bu durumlarda bilirubin seviyesi yükselir ve karaciğer bu durumla baş edemez. Ayrıca hemoliz olarak adlandırılan bu durum ölümcül sonuçlara neden olabilir. Genellikle sıtma hastalığı geçiren vakalarda görülür.
Tıkanma (Obstrüktif) Sarılığı
Safra kanallarının tıkanmasından kaynaklı ortaya çıkan bir türdür. Tıkanıklıkların olması durumunda karaciğer işlevinde aksaklık yaşanır ve bilirubin maddesi karaciğerde birikmeye başlar. Bu soruna bağlı olarak karaciğerin metabolizmasında azalma olur. Tıkanma sarılığı safra kanallarında tıkanmaya yol açabilecek pek çok sorunun sebebi olarak meydana gelebilir.
Sarılık Tanısı Nasıl Konur?
Belirtilerin ve şikayetlerin yaşanması durumunda bireyin doktora gidip muayene olması gerekir. Uzman doktorlar tarafından yapılan sarılık tanısı, fiziki muayene, kan testi ve idrar testi ile belirlenebilir.
Kan ve idrar testlerinde vücutta bulunan bilirubin seviyelerine bakılır. Kanda ve idrarda yüksek olması durumunda bu durum teşhis edilebilir. Ayrıca doktor kişinin karaciğerini incelemeye yönelik çalışmalar da yapabilir.
Doktorun teşhisi kesin olarak netleştirmek istediği durumlarda ise kişiden isteyebileceği görüntüleme teknikleri arasında ultrasonografi ve bilgisayarlık tomografi (BT) gibi görüntüleme yöntemleri yer alır.
Sarılık Tedavisi Nasıl Yapılır?
Sarılığın altında yatan nedenin tespit edilmesi ile birlikte sarılık tedavisi planlanır. Yetişkinlerde genellikle tedavi gerektirmese de altta yatan nedene bağlı olarak tedavi uygulamaları yapılır.
Hepatit kaynaklı olarak görülmesi durumunda karaciğeri iyileştirmeye yönelik çalışmalar yapılır. Safra kanalının tıkanıklığı ile ilgili durumlarda uzman ameliyat önerebilir. Ayrıca pankreas kanserine bağlı olarak da görülebildiğinden cerrahi operasyon uygulanabilir.
Bunların yanı sıra hemolitik (Alyuvarların yıkımına) bağlı olarak görülmesi halinde, orak hücreli anemide dalak ameliyatı ve folik asit takviyesi yapılır. Uzman doktorun gerekli gördüğü durumlarda ve ciddi vakalarda kemik iliği replasmanı cerrahisi ve kansızlığı önlemek için demir takviyesi uygulamaları yapılabilir.
Safra tıkanıklıklarının tedavisinin yapılmaması halinde karaciğer ciddi anlamda hasar alabilir. Bu durum hayati riski ortaya çıkarabildiği için tedavinin ertelenmemesi ve yapılması gerekir.