Prostat kanseri, prostat bezinde meydana gelen bir kanserdir. Sık görülen kanser türleri arasında yer alırken, hafif veya şiddetli seyredebilir. Kanser, prostat bezini oluşturan bazı hücrelerin kontrolsüzce artması sonucunda gelişme gösterir. Çoğunlukla 65 yaş üstü erkeklerde ortaya çıkan bu hastalığın erken dönemlerinden herhangi bir belirti yaşanmayabilir. İdrarda ve menide kan, idrar yaparken zorlanma ve yanma gibi belirtiler görülebilir. Tedavisi kanserin evresine bağlı olarak yapılır.
Prostat bezi, erkeklerde yaklaşık ceviz büyüklüğünde olan, idrar torbasının (mesane) hemen altında yer alan ve üreme faaliyetleri için meniyi oluşturan sıvının bir kısmını karşılayan bir salgı bezidir. Kanserler, prostatın yalnızca bir bölümünden meydana gelebileceği gibi birden fazla bölümünden de gelişme gösterebilir. Tedavi edilmediği durumlarda büyüme göstererek idrar kanalına baskı yapar. İdrar yapma ile ilgili pek çok probleme neden olabilir. Tedavinin geciktirildiği durumlarda kanserli hücreler, prostat dışı çevre dokulara da yayılabilir.
Prostat Kanseri Neden Olur ve Risk Faktörleri Nelerdir?
Prostat kanseri nedenleri tam olarak bilinmese de bu durumun gelişmesinde etkili olabilecek bazı durumlar bulunmaktadır. Prostat bezini oluşturan bazı hücrelerin kontrolsüzce artması sonucunda kansere neden olabilir. Bu durumun gerçekleşmesi de genetik etmenlere bağlı olabilir. Bunun yanında kanserin nedenleri ve risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:
Yaş
Genellikle 65 ve 70 yaş üzeri erkeklerin yaklaşık yüzde 50’sinde ve 90 yaş üzeri erkeklerin neredeyse hepsinde mikroskobik seviyelerde bu tür bir kanser tespit edilir. 50 yaşın altında olan ve genç olan kişilerde çok sık rastlanmaz. Uzmanlar erken teşhisin önemine vurgu yaparken, kanser taramasın erken yaşlardan itibaren yapılmasını da önerir.
Genetik ve Kalıtsal Faktörler
Araştırmalara göre vakaların yaklaşık yüzde 15 gibi bir kısmının aile üyelerinde kanser öyküsüne rastlanmıştır. Kanserin gelişmesine neden olan bazı gen grupları belirlenmiştir.
Bunların yanında tütün kullanımı ve obezite de kanserin gelişmesinde risk faktörüdür.
Prostat Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Prostat kanseri belirtileri hastalığın evresine bağlı olarak farklılık gösterir. Bazı durumlarda herhangi bir semptom göstermeden ilerleyebilir. Sinsi ilerleyen bir kanser türüdür. Erken evrelerde şikayetler yaşanmayabilir. Semptom ve belirtiler şu şekildedir:
- İdrar yaparken zorlanma ve güçlük çekme
- İdrar akış kuvvetinde azalma
- Meni veya idrarda kan görme
- Boşalma sırasında ağrı yaşama
- Kasıklarda rahatsızlık hissetme
- Kemiklerde ağrı yaşama
- Sertleşme bozukluğu (Erektil disfonksiyon)
Yukarıda verilen semptom ve belirtiler bazı durumlarda iyi huylu prostat büyümesine de işaret edebilir. Tarama testlerine gidilmemesi veya teşhis konmuş olmasına rağmen düzenli olarak kontrole gitmeyen hastalarda tedavi için geç kalınmış olabilir. Bu gibi durumlarda hastalık ilerler ve çevre dokulara yayılır. Ancak farklı bölge ve dokulara yayılma durumu varsa o bölgeler ile ilgili de şikayetler yaşanabilir.
Prostat Kanseri Evreleri
Prostat kanseri evreleri 4 ayrı başlık altında incelenir. Tedavi planlaması ise kanserin seviyesine ve evresine bağlı olarak yapılabilir.
Tümör Derecesi
Prostat biyopsisi sonrası kanser tespit edilirse, patoloji uzmanı tarafından kanserli hücre incelenir ve değerlendirilir. Yaygın olarak tercih edilen Gleason Skorlama Sistemi kullanılır. Ortaya çıkan bulgu ve sonuçlar, tümörün ilerleme hızını ve sağlıklı hücrelerden farklılaşması hakkında bilgi verir.
Tümörün derecesi normal dokulara benzer olduğu ve çok fazla farklılaşma olmadığı durumlarda yayılma ihtimalinin de düşük ve az olduğu anlamını taşır. Bunun yanı sıra sağlıklı ve normal dokulardan aşırı bir farklılaşma söz konusu olduğunda, hızlı büyüyebileceği ve farklı dokulara da yayılabileceği yüksek derece risk olarak görülür.
Prostat Kanserinin Evreleri
Prostat kanseri evreleri, tümörün gelişme gösterdiği prostat bezinde ve çevresinde ne kadar ilerleme gösterdiğine bağlı olarak sınıflandırılır. Evreler tümürün boyuna, gelişme gösterdiği bölge veya çevre dokularda yayılmasına, lenf nodlarına yayılmasına ve vücudun farklı bölgelerine sıçrama durumuna bağlı olarak belirlenir. Evreler şu şekilde sıralanabilir:
Evre 1
İlk evrelerde tümör yalnızca prostat içinde yer alır. Tümör, rektal muayene ile anlaşılamayacak kadar küçük boyutlarda ve derecesi düşüktür. Lenf nodlarına sıçrama ya da vücudun farklı bölgelerine yayılımı söz konusu değildir.
Evre 2
İkinci evrede tümör, prostatın içerisine ilerleme göstermiştir, ancak çevresinde yayılma olmaz. Tümör rektal muayene veya Multiparametrik Prostat MR gibi görüntüleme yöntemleri ile saptanabilir. Vücudun farklı bölgelerine ya da lenf nodlarına yayılma durumu yoktur.
Evre 3
3. evrede tümör prostatı saran doku kapsülüne yayılmıştır. Bu yayılma sperm kesesi gibi dokulara olabilir.
Evre 4
4. evrede kanser, prostatın etrafındaki farklı doku ve hücrelere yayılmıştır. Bu durumda çoğunlukla lenf nodlarında, kemiklerde, karaciğerde veya akciğerlerde yayılma (Metastaz) görülebilir. Kanser derecesinin tespiti, gerekli tedavinin yapılması ve hastalığın ilerleyişini kontrol etmek takip etmek için önemlidir.
Prostat Kanseri Tanı Yöntemleri
Erken tanı için bir yöntem bulunmamaktadır. Yaşın ilerlemesi veya genetik etmenler kanserin gelişmesinde görülen risk faktörleridir. Bu etmenlere yönelik yapılan ve erken prostat kanseri teşhisi için testler yapılabilir.
Aile öyküsünde bu tür bir kanser bulunmayan erkek bireylere 50 yaş ve sonrası için tavsiye edilen kanser taramaları, aile öyküsünde kanser öyküsü olan kişilere ise erken yaşlarda tavsiye edilir. Tarama yöntemleri doktor tarafından rektal muayene ve prostat bezinin kontrol edilmesiyle yapılır. Ayrıca kan testi ile PSA seviyesi ölçülerek yapılır.
PSA Testi ve Prostat Muayenesi
Erken dönemlerde teşhis edilmesine katkı sağlar. Kan örneği alınarak yapılır. Bu test, prostat spesifik antijen (PSA) testi olarak adlandırılır. Erken teşhis edilen vakalarda iyileşme oranı ve tedavi imkanları fazladır. PSA seviyesi, prostat büyümesinde, prostat iltihaplanmasında, cinsel ilişki sonrasında ve idrar yol enfeksiyonları gibi durumlarda yüksek çıkabilir.
Kanserin ekarte edilmesinde ise düşüklüğü direkt bir etken değildir. Bu nedenle prostat muayenesi ile desteklenmesi gerekmektedir. Tetkiklerin yapılmasının ardından ek olarak farklı tetkikler gerekebilir.
Multiparametrik Prostat MR
Kanser şüphesi vakalarda tanıyı desteklemek için kullanılan görüntüleme tekniğidir. Kanser gelişimi olan hücrelerde ve dokularda, hücre artışına ve kanlanmalara rastlanır. Ayrıca sağlıklı hücre ve dokulardan da farklı bir görünüme sahiptir. Bu nedenle Multiparametrik Prostat MR ile görüntülenebilir.
Ayrıca bu görüntüleme yöntemi, vakalara prostat biyopsisi yapılırken kılavuz olarak da kullanılabilir.
Prostat Biyopsisi
Laboratuvar ortamlarında değerlendirme, inceleme ve farklı testler yapabilmek için vücudun farklı bölgelerinden bir parça alınarak yapılır. Prostatın farklı kısımlarından örnekler alınarak yapılabilir. Parçalar genellikle lokal anestezi altında uzman doktorlar tarafından kullanılan özel bir cihazla alınır. Patolojik incelemeler sonucunda kanserli hücre olup olmadığı belirlenir.
MR-Ultrason Füzyon Biyopsi
Bu yöntemle öncesinde yapılmış olan görüntülemeler, ultrason cihazına iletilerek kanserli hücrelerin ve tümörün nerede ve hangi bölümde olduğunu belirlenir. İki farklı yöntemle uygulanabilir. Bunlardan ilki perneal bölümde ciltten giriş yapılarak uygulanan transperineal yöntemidir.
Lokal anestezi ya da genel anestezi uygulanabilir. Diğer bir uygulama ise rektumdan giriş yapılan transrektal yöntemidir. Bu yöntem lokal anestezi ile yapılabilir.
Prostat Kanseri Tedavi Yöntemleri
Prostat kanseri tedavisi, kanser ve tümörün evresine, ilerleyişine, hastaların yaşına, genel sağlık durumlarına ve olası yan etkilerine bağlı olarak planlanır. Erken evrelerde tedavi yerine takip ve gözlem yapılabilir. Bu şekilde tedavilerin neden olabileceği komplikasyonlar ve yan etkilerden de kaçınılmış olunur. Ancak ilerleyen evrelerde tedavi kaçınılmazdır.
Cerrahi yöntemler ise bu tür kanserin tedavisinde en fazla kullanılan ve etkili olan yöntemlerdir. Cerrahi yöntemlerde; robotik cerrahi, laparoskopik (kapalı) ve açık cerrahi yöntemleri bulunmaktadır. Bu yöntemler vakaya uygunluğuna bağlı olarak tercih edilir. Cerrahi yaklaşımlarda hedef prostatın tamamen alınmasıdır. Ancak uygunluğu bulunan hastalarda prostat çevresinde yer alan ve penisin sertleşmesinde yardımcı olan sinirler korunabilir.
Erken evrelerde ilk hedef kanserin vücuttan tamamen çıkmasını sağlamak veya kanser hücrelerini yok etmektir. Ancak kanser ileri evrelerde ise kanser hücreleri aşırı bir artış göstermiş olabilir ve bu yöntem uygulanamaz. Bu gibi durumlarda kanserin ilerleyişini yavaşlatma ya da durdurmayı hedefleyen tedavi yöntemleri planlanır.
Erken evrelerde yapılan cerrahi yaklaşım laparoskopi yöntemidir. Aynı şekilde erken evrelerde radyoterapi de uygun hastalar için fayda sağlayan tedavi seçeneği olarak bilinir. Laparoskopik cerrahi, vakalar için rahat bir ameliyat süreci sağlar ve kanserin kontrolü bakımından yüksek başarı oranı taşır.
İlerlemiş evrelerde de herhangi bir belirti veya semptom görülmeyebilir. Tedavide yapılan uygulamaların amacı hastalığın daha fazla ilerlemesini önlemektedir. Hormonal tedavi yöntemi uygulanır.
Kısmi Hormonal Tedavi
Erkeklik hormonunun büyük bir kısmı testilerde üretilmektedir. Bu tedavi yöntemi ile testislerdeki erkeklik hormonu üretimi durdurulur. Bu uygulama için yapılabilecek yöntemler şunlardır:
Östrojen: Tedavi sürecinde bazı vakalarda kullanılması gereken bir kadın hormonudur. Erkeklik hormonu seviyelerini düşürerek kanserin ilerlemesinin önüne geçilmeye çalışılır.
Orşiektomi: Cerrahi müdahale ile testislerin alınmasıdır. Erkeklik hormonu tümörün büyümesine neden olduğu için bu operasyonlarla kanserin ilerlemesi yavaşlar.
Kimyasal Kastrasyon: Cerrahi yöntemlerin dışında erkeklik hormonu üretimini durdurmak için uygulanan ilaçlardır. Enjeksiyon yapılarak uygulanır.