Otofobi veya yalnız kalma korkusu, kişinin yalnız kalma düşüncesi ve tecrübesi ile birlikte aşırı derecede endişeli hissetmesi ve bir anksiyete bozukluğudur. Yaşanan korkular fiziksel ve psikolojik belirtileri neden olur. Yalnız kalma korkusu nedenleri arasında kişinin çocukluk dönemlerinde yaşadığı bazı travmatik olaylar ve deneyimler olduğunu düşünülmektedir. Psikoterapi, bilişsel davranışçı terapi ve maruz bırakma terapisi teknikleri ile tedavi edilebilir. Tedavi edilmediği durumlarda kişinin yaşantısını olumsuz yönde etkiler.
Yalnız kalma korkusu, monofobi olarak da adlandırılır. Kişiler, farklı insanlarla birlikteyken bile bu korkuları yaşayabilir. Kalabalık içinde kendilerini yalnız hissedebilirler veya insanların onları terk etmesinden ya da eve gidip yalnız kalmak zorunda kalmalarından endişe edebilirler.
Otofobi (Yalnız Kalma Korkusu) Neden Olur?
Otofobi nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Bu duruma neden olan faktörler arasında çocukluk dönemlerinde yaşanan olumsuz travmalar veya genetik faktörlerin yer aldığı düşünülmektedir.
Yalnız kalma korkusu nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
- Çocukluk döneminde bir ebeveynin boşanması veya kaybı
- Göz ardı edilmek, önemsenmemek veya terk edilmiş hissetmek
- Kalabalık veya farklı açık ortamlarda sevilen biri tarafından travmatik terk edilme
- Panik atak, yaralanma, gasp, hırsızlık gibi travmatik olaylar yaşama
Bunların yanı sıra yalnız kalma korkusu risk faktörleri şu şekildedir:
Aile Öyküsü: Bireyin fobisi veya kaygı bozukluğu olan bir ebeveyn ile büyümesi, aynı veya farklı endişelere yatkın hale getirebilir.
Cinsiyet: Spesifik fobik bozukluklar, daha çok kadın bireyleri etkiler.
Panik Bozukluğu: Panik atak problemi olan kişiler yaşadıkları olumsuz deneyimleri tek başlarına kaldıklarında yaşamaktan korkabilirler.
Otofobi (Yalnız Kalma Korkusu) Belirtileri Nelerdir?
Yalnızlık korkusu yaşayan kişiler genellikle bu korkuların mantıklı olmadığını bilirler. Ancak yine de bu korkular sonucu ortaya çıkan semptom ve belirtilere engel olamazlar ve fiziksel tepkileri kontrol edemezler. Belirtiler kişiden kişiye farklı bir şekilde görülebilir. Otofobi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Psikolojik Belirtiler
- Yalnız kalmamak için girmeyeceği sosyal ortamlara katılma
- Gece uyuyamama ve yalnız kaldığında endişeli olma
- Uyumak için müzik veya televizyon açma
- Yalnız kalma düşüncesi ve tecrübesi ile birlikte bayılma hissi, ölüm korkusu
- Aşırı üzüntü, kaygı, endişe, sinir, öfke gibi duygu durumları
Fiziksel Belirtiler
- Baş dönmesi ve sersemlik hissi
- Titreme
- Kalp çarpıntısı
- Aşırı terleme (hiperhidroz)
- Mide bulantısı
- Nefes darlığı
- Hazımsızlık
Kişi, yalnız hissetmemek için normal zamanda girmeyeceği ortamlara ve aktivitelere katılmak isteyebilir. Genellikle geceleri yalnız kaldıklarında uyumak için televizyon veya müzik açabilirler. Bu gibi durumlar yaşanan endişe duygusundan kaynaklıdır.
Yalnız kalan kişi yoğun bir şekilde endişe ve kaygı hissederken, terler ve kalp atışları hızlanır. Ayrıca sıcak basması, nefes almada zorlanma, çok fazla baş ağrısı gibi farklı belirtiler görülür. Bu durumu yaşayan çoğu kişi ölüm korkusunu da çok fazla yaşayabilir.
Otofobi (Yalnız Kalma Korkusu) Kimlerde Görülür?
Fobiler her insanda ortaya çıkabilir. Ancak yaşanan bazı olumsuz deneyimleri fobileri tetikler ve ilerleyen dönemlerde gelişmesine yol açar. Otofobi her yaşta ve her cinsiyet grubunda görülebilir. Ayrıca bu tür fobiler erkeklere oranla daha çok kadınları etkiler.
Bu travmatik olaylar çoğunlukla çocukluk dönemlerinde yaşanır. Bazı çocuklar yaşadıkları bu durumlardan çok daha fazla etkilenebilir. Bu gibi durumlar ilerleyen dönemlerde yalnız kalma korkusunu tetikleyerek geliştirebilir.
Yalnız kalma korkusunun gelişimi yalnızca çocukluk dönemlerinde ortaya çıkmaz. Her yaşta görülebilir. Kişinin iş hayatında yoğun bir strese maruz kalması, ekonomik sıkıntılar yaşaması da bu gibi durumların gelişmesine yol açabilir.
Otofobi ile Yalnızlık Arasındaki Fark Nedir?
Yalnız kalma korkusu, yalnız hissetmekle farklı durumlardır. Pek çok birey yeterli seviyelerde sosyal ilişkiler kuramadığında ya da bu ilişkilere sahip olamadığında yalnızlık hissi yaşar. Bu gibi durumlarda üzülmek ve yalnız hissetmek, yalnız kalma korkusunda yaşanan semptom ve duygu durumlarından farklıdır.
Yalnız kalma korkusu olan kişiler, yalnız kaldıklarında veya yalnız kaldıklarını düşündüklerinde aşırı derecede endişe, kaygı ve korku hissederler. Korkular takıntı haline gelerek, kişiyi psikolojik ve fiziksel yönden çok fazla etkileyebilir.
Otofobi (Yalnız Kalma Korkusu) Teşhisi
Otofobi teşhisi için kesin sonuç veren tıbbi bir test bulunmamaktadır. Yalnız kalma korkusu semptom ve belirtileri kişide gözlemlendiği durumlarda vakit kaybetmeden bir doktordan veya psikologdan destek alınmalıdır. Bozukluğun altta yatan nedenlerini tam olarak belirleyebilmek ve farklı bir hastalıklarla bağlantısı olup olmadığını anlayabilmek için bazı tıbbi testler gerekebilir.
Altta yatan nedenler psikolojik problemlere bağlı olduğu tespit edildiğinde kişiye özel tedavi planı uzman psikologlar tarafından yapılır. Ayrıca bu korkuların en az 6 ay gibi bir süreden uzun sürmesi, kişi yalnızken aşırı korku ve endişe duyması, yalnız olmayı düşündüğünde fiziksel ve duygusal belirtilerin başlaması ve günlük yaşantısını ciddi derecede olumsuz etkilemesine bakılır.
Otofobi (Yalnız Kalma Korkusu) Tedavisi
Otofobi tedavisi kişiden kişiye farklılık gösterir ve tedavi planlaması kişiye özel yapılır. Tamamen tedavi edilebilen ve etkileri büyük oranda azaltılabilen psikolojik bir bozukluktur. Tedavisi genellikle bilişsel davranışçı terapi yöntemleriyle yapılır. Ayrıca kişinin duruma göre maruz bırakma terapisi, psikoterapi ve duyarsızlaştırma terapisi gibi farklı terapi yöntemleri uygulanabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel davranışçı terapide hastanın düşünce ve duygularının belirlenmesi sağlanır. Hasta ile konuşulur, sorular sorulur ve bu korkular hakkında farklı bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılır. Terapinin amacı hastanın deneyimlediği problemleri tek başına çözebilme becerisini kazandırmaktır. Öncelikle kişinin tedaviye açık olması ve terapiste karşı saydam olması önemlidir.
Maruz Bırakma Terapisi
Maruz bırakma terapisi bazı fobilerin tedavisinde kullanılan tedavi yöntemidir. Yalnız kalma korkusu olan kişiler bu terapi ile korkularıyla yüzleştirilir. Ancak bu durum genellikle kısa bir süre içerisinde sonuç vermez. Tedavinin ne kadar süreceği kişiye bağlı olarak değişebilir. Kişi zamanla korkuları ile yalnız kalmayı ve yüzleşmeyi öğrenir.
Duyarsızlaştırma Terapisi
Bu tedavi yöntemiyle hastaya geçmiş dönemlerde yaşadığı olumsuz deneyimler tekrardan yaşatılır. Duyarsızlaştırma terapisinde hedef, geçmişte yaşanan kötü olaylara karşı farklı bir bakış açısı kazanmak ve bu deneyimlere karşı duyarsızlaştırmaktır. Olumlu bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılır.
Ayrıca kaygı, endişe ve anksiyete gibi durumların tekrarlanması halinde kişiye bazı meditasyon ve nefes teknikleri öğretilerek bu korkuları kontrol edebilmesi sağlanır.