Opiyat Bağımlılığı Tedavisi

Opiyat bağımlılığı tedavisi; Klinisyenlerin periyodik ve düzenli olarak bütün opiyat bağımlılığı olan hastaları madde ve alkol kullanım bozukluğu açısından taraması oldukça önemlidir.

Danışanın psikiyatri polikliniğinde değerlendirilmesi sonrası, opiyat bağımlılığı tanısını netleştirmek için nöropsikiyatrik ve psikolojik testleri yapılmaktadır.

Opiyat bağımlılığı tanısı netleştikten sonra kişi psikososyal açıdan değerlendirilerek aile görüşmesi yapılır. Yapılan değerlendirmeler sonrasında ayaktan tedavi programına alınır.

Opiyat bağımlılığı tedavisi uzun bir tedavi süreci ve beraberinde rehabilitasyon gerektiren bir hastalıktır.

Opiyat bağımlılığı tedavisinde uygulanan ayakta tedavinin yanında yardımcı olarak ilaç tedavisi uygulanmaktadır.

İlk tarama objektif tarama enstrümanları, laboratuar değerlendirmesi ve görüşmeden oluşmalıdır.

İlk değerlendirme sonucu opiyat bağımlılığı ile ilgili problem düşünülüyorsa daha ileri değerlendirmeye geçilmelidir.

Opiyat bağımlılığı tedavisinde erken tanı ve müdahale tedaviyi kolaylaştırır.

Ayrıca gerek pratisyen hekim veya uzman hekimin ağrı için kullandığı opiyat içeren ilaçların reçetelenmesi sırasında opiyat bağımlılığı tedavisinin kötüye kullanım veya olası yan etkiler için tarama önemlidir.

Kapsamlı ve derinlemesine görüşme ve standardize değerlendirmeler daha fazla bilgi toplamak için etkindir.

OPİYAT BAĞIMLILIĞI TEDAVİSİNDE DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NASILDIR?

1. İntoksikasyon Ve Aşırı Doz Opiyat Kullanımı Değerlendirmesi

Fizik muayene sırasından opiyat intoksikasyonu, aşırı doz kullanımı ve yoksunluğun fiziksel bulgularını değerlendirmek opiyat bağımlılığı tedavisi olan kişiler için hayati önem taşımaktadır.

Aşırı doz opiyat kullanımı acil tıbbi tedavi gerektirmektedir.

Opiyat bağımlılığı tedavisinde fizik muayene ve hikayeye göre endikasyon halinde ileri incelemeler yapılabilir.

Hepatit ve HIV gibi enfeksiyon hastalıklarının taraması öncesi uygun danışmanlık sağlanıp ve rızası alınmalıdır.

Medikal problemler laboratuar yöntemleri ile taranırken opiyat bağımlılığı tedavisi olmayan hastalara yapıldığı gibi yönetilmelidir.

2. Opiyat Bağımlılığı Tedavisinde Farmakolojik Faktörler

Opiyat etkiler arasında analjezi, solunumun baskılanması, duygu durum değişiklikleri, beklenen acıya karşı duyarsızlık, sersemlik, konsantrasyonda azalma gibi etkiler opiyat bağımlılığı tedavisinde görülmektedir.

Opiyat bağımlılığında anksiyetede azalma, kendine güven artışı, günlük problemlerle daha iyi başa çıkma becerileri ve sıkıntı hissetmede azalma durumu görülmektedir.

Genel bir öfori algısından oldukça kısa bir sürede fenomen olan rush sadece 1 ile 2 dakika sürer ve intravenöz veya intrapulmoner yollarla uygulamada olduğu gibi, sadece hızlı ilaç alımında hissedilir.

Pozitron Emisyon Tomografisinde (PET) ile yapılan en az bir çalışmada tüm opioidlerin opiyat bağımlılığı tedavisi olan kişilerin seçilmiş beyin bölgelerinde serebral kan akımında azalmaya yol açtıkları gösterilmiştir.

3. Opiyat Bağımlılığı Tedavisinde Psikososyal Faktörler

Yüksek sosyoekonomik sınıflara göre düşük sosyoekonomik sınıflarda opiyat bağımlılığı tedavisinde insidansı daha yüksek olmasına rağmen opiyat bağımlılığı sadece düşük sosyoekonomik sınıflarla sınırlı değildir.

Kentlerde yoksulluğun artması ile ilişkili sosyal etmenler opiyat bağımlılığını da arttırmaktadır.

Opiyat bağımlılığı tedavisi gören kişilerde; kentlerde eroin kullananların yaklaşık olarak %50 sinin ebeveynlerinin boşanmış veya ölmüş olması nedeniyle tek ebeveynli olduğu ve aile üyelerinden en az bir kişide daha madde ile ilişkili bozukluk olduğu bilinmektedir.

Opiyat bağımlılığı tedavisi olan ergenlerde bazı kalıcı davranış paternleri vardır. Bu paternlere eroin davranış sendromu adı verilmektedir. Bu paternler: başarısızlık, özgüven azalması, umutsuzluk ve saldırganlık.

4. Biyolojik Ve Genetik Etmenler

Opiyat bağımlılığı ile ilişki bozuklukları olan kişinin opiat sisteminde genetik olarak saptanmış bir hipoaktivitie olabilir.

Opiyat bağımlılığı ile ilişki bozukluklara biyolojik predispozisyon, dopaminerjik veya noradrenerjik nöörotransmitter sistemlerindeki işlevselliğin bozulması ile ilişkili olabilir.

5. Psikodinamik Kuram

Psikooanalitik literatürde, narkotik bağımlılığı olan kişilerin davranışı pregenital,oral veya hatta psikoseksüel gelişmenin daha arkaik düzeylerine gerileme ile giden libidinal fiksasyon ile açıklanmaya çalışılmıştır.

HASTANIN DEĞERLENDİRME SÜRECİ

1. Tarama: Klinisyenlerin periyodik ve düzenli olarak bütün hastaları madde ve alkol kullanım bozukluğu açısından taraması önemlidir. Erken tanı ve müdahale tedaviyi kolaylaştırır.

Taramanın Hedefleri;

• Madde ve alkol ile ilişkili problem geliştirme riski olan grupları tanımak
• Tıbbi ve opiyat bağımlılığı tedavisi ile ilgili ileri değerlendirme gereken bireyleri tanımlamak
• Opiyat bağımlılığı veya diğer madde kullanım bozuklukları tanısını koymak

İlk tarama; objektif tarama enstrümanları, laboratuvar değerlendirmesi ve görüşmeden oluşmalıdır. Opiyat bağımlılığı tedavisi için kapsamlı ve derinlemesine görüşme ve standardize değerlendirmeler daha fazla bilgi toplamak için etkindir.

2. Madde Bağımlılığında  Tarama Araçları

• COWS (Clinical Opiate Withdrawal Scale) (Wesson ve ark. 1999)
• SOWS (Subjective Opiate Withdrawal Scale) (Bradley ve ark. 1987; Gossop 1990; Handelsman ve ark 1987)
• DAST-10 (Drug Abuse Screening Test) (Skinner 1982)
• CINA (Clinical Institute Narcotic Assessment Scale for Withdrawal Symptoms) (Peachey  ve Lei 1988)
• CAGE-AID (CAGE maddeler için uyarlanmış hali) (Brown and Rounds 1995)
• NWS(Narcotic Withdrawal Scale) (Fultz and Senay 1975)

Değerlendirme: Eğer tarama testlerinde opiyat bağımlılığı tedavisi ile ilgili bir durum çıktıysa hastanın durumunu tanımlamak ve komorbid durumları ortaya koymak için ileri değerlendirmeye ihtiyaç vardır.

Opiyat Bağımlılığı Tedavisinde Değerlendirmenin Hedefleri;

• Tanıyı ortaya koymak,
• Tedavi uygunluğunu belirlemek,
• Başlangıç tedavi önerilerini, planını yapmak,
• Diğer medikal komorbiditeleri ve durumları ortaya koymak gerekirse erken tedavi süresince diğer bölümlere danışmak,
• Psikiyatrik, psikososyal durumları ortaya koymak gerekirse erken tedavi süresince diğer bölümlere danışmak.

Değerlendirmenin Bölümleri;

• Tam hikâye,
• Fizik muayene,
• Mental durum muayenesi,
• Laboratuar testleri
• Psikiyatrik değerlendirme.

3. Bağımlı Hastalarda Görüşme Ve Hikâye Alma

Madde kullanımı ve ilişkili problemleri ortaya sermek konusunda kararsız ve gönülsüz olabilen opiyat bağımlılığı tedavisi alan hastaya klinisyenin yaklaşımı çok önemlidir.

Etkili Bir Bağımlılık Tedavi Sağlayıcısında Aranan Özellikler

• Kişisel olmayan sıcaklık,
• Sıcakkanlılık,
• Gerçeklik,
• Saygı,
• Onaylayıcı olma,
• Empati,
• Hasta odaklı yaklaşım

4. Fizik Muayene

Opiyat bağımlılığı tedavisi, fiziksel bulguları üzerine odaklanmalıdır.

Opiyat bağımlılığı tedavisi,  fiziksel komplikasyonları tedavi planlanırken tamamlanmalıdır.

Laboratuar Değerlendirmesi

Laboratuvar bağımlı hastaların değerlendirilmesinde önemli bölümdür. Bağımlılık tanısı koymaz ama kapsamlı değerlendirir.

Fizik muayene ve hikâyeye göre endikasyon halinde ileri incelemeler yapılabilir.

5. Madde Kullanımını Değerlendirme

Klinik görüşmenin ve medikal değerlendirmenin yerine geçemez.

Literatür yapılan madde taramalarının klinik faydasını desteklemektedir.

Laboratuar sonuçları hasta doktor arası ilişkide tedavinin amaçları, hastalığın reddi ve maddesiz geçen zamanı güçlendirmede kullanılabilir.

6. Genel Komorbid Medikal Durumlar

Opiyat bağımlılığı bireylerde genel popülasyonda bulunan kronik hastalıklara aynı şekilde sahip olabilir.

Enfeksiyon hastalıkları genel olarak opiyat bağımlılarında, madde bağımlılarında, madde enjeksiyonu yapanlarda sık olarak görülür.

Alkol ve madde kullanım bozukluğu olan bireyler yüksek riskli cinsel davranışlar sergileyebilirler ve gonore, sfiliz gibi cinsel yolla buluşan hastalıklar açısından risk altında olabilirler.