Obsesif kompulsif bozukluk, halk deyimiyle vesvese olarak da adlandırılır. Gündelik hayatta herkes bazı durumlar karşısında endişe, panik ve takıntılı bir halde olabilir. Pek çok kişi meydana gelen bu hisler ile mücadele etmeye çalışır ve hayatlarında kötü izler bırakmadan bu durumu çözebilir. Fakat bazı kişiler de gerçeklik duygusunu kaybetmeyerek gerçek dışı olduğunu bilmesine rağmen takıntılı düşüncelere kapılabilir. Kişi tedavi olmaz ise; iş hayatı, sosyal yaşamı, okul ve aile hayatı kötü yönde etkilenir.
Vesvese ve takıntı kelimesinin tıpta iki karşılığı Ruminasyon ve obsesyondur. Ruminasyonun İngilizce olarak karşılığı ise, zihinsel geviş getirmektir. Yani bir düşüncenin kendini tekrar etmesi durumudur. Ruminasyonlara da takıntı, vesvese denilmektedir, bir diğer ismi ise obsesyon olarak adlandırılır. Kompülsiyon ise obsesyonu takip eden bir davranışın olma durumudur.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluk, insanın kafaya taktığı düşüncelerin kişinin gündelik hayatını etkilemesi sonucu meydana gelen psikiyatrik bir hastalıktır. Bu hastalığın birden fazla adı vardır. Bunlardan birisi takıntı bir diğeri ise vesvesedir.
Vesvese somut ve soyut olarak iki boyuttan oluşmaktadır. Soyut boyut, beyinde karşılık bulmayan boyut olarak belirtilir. ‘Şeytan vesvese veriyor’ dendiğinde çok daha fazla beyinde biyolojik karşılığı olmayan boyuttan bahsedilir. Buradaki bu düşünce beynin bir işlevini göstermektedir.
Nasıl ki insanın karaciğeri safra üretimini gerçekleştiriyor ise beyinde, düşünce ve his üretmek zorundadır. Ön beyin devreye girer ve düşünceyi davranışa dönüştürür.
Obsesyon, yani kişinin beyninden uzak tutamadığı fikir, düşünce ve dürtüler, istemsizce gelişmektedir. Birey bunları mantığının dışında görse de kendini düşünmekten alı koyamaz. Bu yüzden çok fazla sıkıntıya düşer ve huzursuz olur, bu durum da anksiyeteye neden olur.
İnsan beyninde onaylanmış olan silinmeyen bilgiler dosyası mevcuttur. Beyin bunları oraya kayıt eder. Ardından kişi bu düşünceleri tekrar edip onaylarsa alışkanlık haline dönüşüyor, tekrar etmeye devam ederse kişilik haline geliyor. Bu tekrar eden süreç yaklaşık olarak 6 ay devam etmektedir.
Genellikle ergenlik çağını ve 20-30’lu yaşları kapsamaktadır, çocukluk dönemi de dâhil her yaş aralığında meydana gelebilir. Kadınlarda ise daha yaygın görülmektedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri
Obsesyon takıntısı yaşayan bireylerde dikkat odağının değiştirilmesi gerekir. Obsesif düşüncelerle mücadele ettikçe o düşünceler gitgide çoğalır. Düşünce zihne geldiği zaman problem büyümemişse çözüme kavuşur, ama birey düşüncesini sağlıklı yönetmeyi bilmiyorsa kişinin klinik yardım alması gerekebilir. Ufak düzeyde korku, kontrol altında olan kaygı fayda verir. Ancak yoğun korku olduğunda ise bireyin özgürlüğü korkunun etkisi altında olur. Bu durum kişide bazı olumsuz durumların oluşacağını dair inancı içsel dünyasında arttırır. Kişi vesveseler ile birlikte takıntılı bir şekilde o duruma inanır ve hayatını kısıtlayıcı davranışlar sergilemeye başlayabilir. Bu takıntılı düşünceler vesvese belirtileri ile de kendini gösterebilir. Obsesif kompulsif bozukluk belirtileri şu şekildedir;
- Yoğun endişe ve devamlı güvenme gereksinimi
- Simetri, düzen ve kusursuz olma isteği
- Toplum bakımından kabul edilmeyen bir hareket içine girmekten veya rezil olmaktan korkma dürtüsü
- Hata yapmama isteği
- Başka birine zarar vermekten çekinme
- Mikrobik şeylerin geçmesinden korkma
- El sıkmamak, kapının tokmak kısmını tutamamak
- Devamlı elleri temizlemek
- Değersiz olan eşyaları biriktirmek
- Yapılması gereken şeyleri belirli bir düzene koyup yapmak
- Belirlenen kelimeleri, duaları tekrar etme
- Rahatsız eden, akılda olan ve uykuya engel olan görüntülere, cümlelere veya düşüncelere takılıp kalma
- Yemekleri belirli bir düzene göre yeme
- Evde bulunan eşyaları veya kişisel eşyaları belirlenen bir şekilde düzene sokma
- Gündelik işleri sürdürürken yüksek sesle veya içinden devamlı sayarak tekrar etme durumu
- Kapı kilit, fırın, ütü, elektrik gibi kapalı olması gereken eşyaları devamlı kontrol etme
Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisi
Obsesif kompülsif bozukluğunun teşhis edilmesinde herhangi bir laboratuvar testi bulunmamaktadır. Alanında bilgili bir psikiyatrist uzmanı tarafından hasta olan kişinin hareketleri gözlemlenir ve semptomları incelenerek rahatsızlığın teşhisi belirlenir. Hastalığın tedavisinin başarılı olmasında erken teşhis oldukça önemlidir. İlaç ve bilişsel davranış terapisi beraber yapılır.
Bilişsel davranış terapisi: Bu terapi yönteminde amaç, hasta olan kişilerin takıntı haline getirdikleri davranışları engelleyerek korkuları ile yüzleşmelerini sağlamaktır. Bu şekilde kişilerin anksiyetelerini azaltmak hedeflenir. Obsesif kompülsif bozukluğu bulunan kişilerin abartılı felaket içeren düşüncelerini düşürmeye odaklanmış olan bilişsel davranış terapisi ile hasta olan kişinin gerçek gibi gördüğü düşüncelerden uzak tutulması amaçlanır.
İlaç tedavisi: Antidepresan ilaçlar ve beyinde bulunan mutluluk hormonu seviyesini dengede tutan ilaçlar rahatsızlığın tedavi edilmesinde kullanılır. İlaç ve bilişsel davranış tedavisine yanıt vermeyen kişilerde beyin cerrahisi veya elektrokonvulsif terapi yöntemi tercih edilir. Elektrokonvulsif terapi kişinin başına takılmakta olan elektrotlar yardımı ile elektrik şoku verilmektedir. Oluşturulan nöbetlerin yardımı ile beyinde nörotransmitterlerin salınımı fazlalaşır. Düzenli uygulanan tedaviler ile kişi normal hayatına devam edebilir.