İmposter Sendromu Nedir?

İmposter sendromu, halk arasında “sahtekarlık sendromu” olarak da bilinen ve sık karşılaşılan psikolojik bir rahatsızlıktır. Kişinin kendisini birçok konuda yetersiz olarak görmesi ile gelişebilen bu rahatsızlık, çoğunlukla bireyin elde ettiği başarıları hak etmediğini ve bulunduğu konuma şans eseri ulaştığını düşünmesine neden olmaktadır. Duygu durum bozukluğu olarak da bilinen psikolojik rahatsızlığın tedavisi uzman kişiler tarafından uygulanacak ve kişiye özel tedavilerle mümkündür.

Bu durumu yaşayan kişi veya kişiler, çok iyi bir eğitim seviyesinde ve başarılı bir konumda veya mutlu bir yaşantıda olsa da zihnini sürekli meşgul eden pek çok konu bulunabilir. Bu durumun nedeni ise kişinin sahip olduğu her şeyin aslında bir tesadüf ve şanstan ibaret olduğunu ve bunları hak etmediğini düşünmesidir. 
Kişi kendini yetersiz ve başarısız olarak görür. Etrafındaki insanların saygısını da hak etmediğini de düşünebilir. Bu gibi durumlar kişinin sahtekarlık sendromuna yakalandığını ve tedavi olmaları gerektiğini göstermektedir. Kişi alanında uzman kişilerde destek alarak bu durumun üstüne gitmeli ve tedavi edilmelidir. 

İmposter Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Kendini başarısız ve yetersiz görmek gibi bir soruna sahip olan bireylerin aralarındaki ortak özellikleri elde ettikleri başarılardır. Yaşantıları boyunca herhangi bir başarıya ulaşamamış kişilere oranla her konuda başarılı ve yetenekli olan bireylerde görülen bu durum, kişinin mükemmeliyetçi olması, titiz ve kaygılı yapısı gereği her zaman daha iyisine ulaşmaya çalışan kişilerde çok daha fazla görülen bir sendromdur. 
İmposter sendromu belirtileri şu şekildedir;

• Başarısız hissetmek
• Kendini yetersiz hissetmek
• Sahip olduğu her şeyi hak etmediğini düşünmek
• İnsanların olumlu tepkilerini ve tebriklerini abartılı bulmak
• Başarılarının şans eseri olduğunu düşünmek
• Toplum karşısında konuşmak yapmaktan kaçmak

Duygu durum bozukluğu bulunan kişiler çoğunlukla topluluk içerisinde bir yerde konuşma yapacağı zaman çekingen tavırlar göstererek konu ile ilgili beceriye sahip olmadığının anlaşılacağı korkusu ile toplumdan kaçmak bile isteyebilir.

İmposter Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Bu sendromun nedenleri arasında yer alan en önemli neden ise kişinin olması gerektiği konumdan farklı yerde olmasının verdiği bir rahatsızlıktır. Kişi, yapmak istemediği veya sevmediği bir iş konumunda bulunuyorsa başarılı olabilmek için kendini yeterli bulamaması veya başarı sağlayabileceğini düşünmemesi gibi durumlar ile karşılaşabilmektedir. 
İmposter sendromu nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Ebeveyn ve Aile Davranışları
Kişi çocukluk dönemlerinde ailesinin ona karşı davranışları ve tutumları sonucunda bu sendromu yaşayabilir. Aile, özellikle başarı konusunda kişiye karşı baskı uygulayarak çok fazla övmesi veya tersi durumlarda ilerleyen dönemlerde kişilerde bu durum yaşanabilir.
Mükemmeliyetçi Yaklaşımlar
Kişinin çok fazla takdir edilmesi ve övülmesi ile birlikte yapacağı işlerde ve hareketlerde her zaman en iyisi olması gerektiğini düşünerek bu durumda mükemmeliyetçi duygusu ortaya çıkarabilir. Beklentileri karşılayamadığını düşünen kişi, suçluluk duygusuna kapılabilir ve bu sendromun ortaya çıkması görülebilir.
Eleştirel Davranışlar
Ailesinin ve çevresindeki insanların kişiye karşı sürekli olarak eleştirel tutumlar gösterilmesi bireyin ilerleyen dönemlerde kazanılan başarıları ve ödülleri hak etmediği düşüncesini ortaya çıkarabilir.
Cinsiyetçi Yaklaşımlar
Ailenin cinsiyetçi yaklaşması ve ayrımcılık yapmasından dolayı bu durum erkeklere oranla kadınlarda daha fazla görülebilir. Kişi öz güven eksikliği ile büyüyerek, bulunduğu konumu ve elde ettiği başarıların şans eseri ortaya çıktığını düşünebilir.
Travmatik Olaylar
Bu kişiler genellikle çocukluk dönemlerinde çok fazla baskı altında yetişebilir ve birtakım travmatik sonuçlar çıkaran olaylar yaşayabilir. Bu kişiler aile ve çevresi tarafından sürekli olarak başkaları ile karşılaştırılarak başarı elde etmeye ve kişilerin saygısını kazanmaya çalışabilirler. Kişi yetişkinlik dönemlerinde bu durumun sonuçları ile karşılaşabilir ve öz güvenini kazanmakta çok zorlanır. Ayrıca bu durum kişinin sosyal çevresi ile olan ilişkilerini ve yaşantısını da olumsuz yönde etkileyebilir.

İmposter Sendromu Kimlerde Görülür?

Her grupta bireyin yaşayabileceği bu sendrom erkeklere oranla kadınlarda daha fazla görülmektedir. Toplumumuzdaki bazı aileler kız çocuklarına daha fazla baskı uygular ve kontrolün kendilerinde olmaları isterler. Bu baskı ve yetiştirme tarzı ile kişide öz güven eksikliği ortaya çıkabilir. 
Kişinin aile bireyleri sürekli olarak bir istek ve karşılaştırma içerisinde bir tutum sergileyerek kişinin başarılı olması gerektiğini ve saygınlık kazanması gerektiği bilincini empoze ederler. Ayrıca bu durumları yaşayan kişi bu davranışların normal olduğunun inancına varıp bu şekilde davranmaya ve başarılı olmaları gerektiğini inancın altında mükemmeliyetçi bir yapıya sahip olabilirler. 
İmposter sendromunun sık görüldüğü kişiler ise şu şekildedir: 
Öğrenciler: Eğitim yıllarının başında olan kişiler, kendilerini başka insanlarla karşılaştırma eğilimine daha yatkındır. Bu nedenle başkalarının elde ettiği başarıyı göz önünde bulundurarak kendi başarılarını görmeden gelebilirler. İleri yaşlarda eğitim görmeye başlayan kişilerde daha fazla görülebilir. Ayrıca ailenin kişiden beklentisi de bu kişilerde baskı oluşturabilir.
Statüsü Yüksek Çalışanlar: Bu kişilerin etrafında çok fazla yetenekli ve başarılı insanlar olduğu için kendilerine kıyas olarak görebileceği çok fazla insan bulunmaktadır. Bu kişilerde bu durum daha fazla görülebilir.
Başarılı Bireyler: Başarılı bireyler veya erken yaşlarda başarıya ulaşmış kişiler, elde ettikleri başarıyı şans olarak gördükleri için yeteneklerini görmezden gelirler. 

İmposter Sendromu Tedavisi

Bu psikolojik problemi yaşayan kişilerin farklı birçok psikolojik sorunlarda olduğu gibi tedavisi mümkündür. Kişi alanında uzman psikiyatristlerden veya uzman bir psikologdan destek alarak bu sorunun üzerine gitmeli ve tedavi görmelidir. 
Bu duruma eşlik edebilen kaygı ve depresyon gibi bazı farklı psikolojik rahatsızlıklar da bulunabilir. Tedavi süreci açısından kişi bu sendromu tanımalı, farkındalık kazanmalı ve bu duruma neden olan faktörler ortaya çıkarılmalıdır. Ayrıca kişinin yaşantısının hangi noktalarında bu durumun ortaya çıktığının belirlenmesi de tedavi açısından önemlidir. Sahtekarlık sendromu tedavisinde uygulanabilen yöntemler ve öneriler şu şekildedir:

• Öz güven eksikliğini giderilmeye ve geliştirilmeye çalışılır
• Empati eksikliğinin farkına varılması sağlanır ve desteklenir
• Elde edilen başarılar yazıya dökülür ve farkındalık artırılır
• Kişinin kendisini yargıladığı durumlar belirlenir ve farklı yaklaşımlar kazandırılır
• Başarıların şans eseri oluştuğu düşüncesi ortaya çıktığında bu düşünceyi kesin olarak kanıtlayacak düşüncelerin aranması
• Kişinin hayatında hata yapabileceğini ve bu durumların normal olduğunun farkındalığına varması
• Kaygıların ortaya çıkmasıyla birlikte bu durumu nefes egzersizleri yöntemiyle yenmeye çalışmak
• Başarılı olunan işlerin ve yeteneklerin ortaya çıkarılarak kişini kendini ödüllendirmesi
• Kişi başarılarını görmekte zorlandığında başka kişilerin destekleyici yorumlarını dikkate alması

Bu durumun yaşanması halinde kişi emek verdiği işlerin farkında olması, olumlu yönleri ele alıp değerlendirmesi önemlidir. Kişi bunu başaramaz ve yapamazsa çevresinden destek alarak bu ihtiyacı giderebilir. Genellikle bu kişiler yeterli oldukları konuda kendilerini gerçek anlamda değerlendiremez ve farklı kişilerden destek alarak farkındalığını artırabilir ve bu durumun önüne geçebilir.
Bunların yanı sıra kişinin göreceği terapiler çok önemlidir. Bazı durumlarda ilaç desteği ile ilerlenebilirken bu durumları yaşayan bir kişinin yaşantısını normale döndürmek için bir uzmanla görüşmesi önerilmektedir. Bu gibi durumlardan korkmamalı ve üstüne gidilmelidir. Kişi alanında uzman kişiden destek alarak bu gibi sorunların önüne geçebilir.