Somatik Semptom Bozukluğu (SSB), kişilerin yorgunluk ya da ağrı gibi fiziksel belirtiler karşısında aşırı endişe duyduğunda ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Kişi günlük yaşamına etki eden bu belirtilerle ilgili olarak yoğun şekilde duygu ve düşünce besleyerek, aşırı davranışlar gösterir. SSB’li bir kişi aslında bu belirtileri taklit etmez. Yani acısı ve diğer sorunlar gerçektir. Bu durum tıbbi problemden de kaynaklanabilir. Ancak bu durum genellikle fiziksel bir nedene bağlı değildir. Burada asıl sorun semptomlara karşı gösterilen aşırı tepki ve davranışlardır.
Somatik Semptom Bozukluğu Nedir?
Eski Yunancada “Beden” anlamına gelen soma, somatik yani bedensel birtakım şikâyetlerin ve belirtilerin söz konusu olduğu bir grup ruhsal hastalığı kapsar. Somatik semptom rahatsızlıklarında muayene ve tetkikler yapılmasına rağmen kişide açıklanabilecek herhangi bir bedensel hastalık bulunamaması ya da hastalık teşhis edilse dahi, kişinin şikayetleri ile örtüşmemesi halinde tanımlanır. Yapılan araştırmalara göre somatik semptom grubu hastalıkların yaygınlığı %1 kadar azdır. Fakat Türkiye’de bu oranın kültürel faktörler gereği daha fazla olduğu düşünülmektedir.
Somatik semptom bozukluklarında duygu durum ve kaygı bozukluklarına sık sık rastlanmaktadır. Çoğunlukla ergenlik döneminde ilk belirtilere rastlanan bu rahatsızlıkta, birinci dereceden akraba olan kimselerde tanı alma sıklığı da %22 oranındadır. Bununla beraber kadınlarda SSB hastalığına erkeklere kıyasla daha sık karşılaşılmaktadır.
SSB hastalığına sahip kişiler genetik etmenlere ya da çevresel faktörlere bağlı olarak genellikle karamsardırlar. Bu kişiler bu durumların gerçek olmadığı düşüncesine girip daha da sıkıntılı bir hale bürünebilirler bu yüzden bir uzman psikiyatristten destek almaları çok önemlidir. Ayrıca bu kişilere SSB tanısı konabilmesi için belirtilerin iş, aile, sosyal çevre, okul gibi yaşam alanlarını ve ilişkilerini etkiliyor olması gerekmektedir.
Somatik Semptom Bozukluğu Neden Olur?
Somatik semptom bozukluğu, genellikle 30 yaşından önce başlar. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülen bu rahatsızlığın oluşum nedeni halen bilinmemektedir. Ancak bazı faktörlerin bu durumu tetiklediği düşünülmektedir. Şöyle ki:
- Olumsuz bir kişiliğe ve bakış açısına sahip olmak,
- Acı ya da diğer duygulara karşı hem fiziksel hem de duygusal olarak aşırı duyarlı olmak,
- Yetiştirilmeden kaynaklı faktörler,
- Genetik faktörler, olarak sıralanabilir. Geçmişinde fiziksel ya da cinsel istismar olan kişilerin bu rahatsızlığa yakalanma olasılığı çok yüksektir.
Somatik semptom bozukluğu olan kişilerin geçmişinde kötü bir olay yaşamaları ve bununla baş etmeye çalışırken daha da kötüye gitmeleri mümkündür. Bu yüzden uzun süre devam eden olumsuz durumların iyi analiz edilmesi ve mutlaka uzman bir doktordan bu konuda destek alınması gerekmektedir.
Bu rahatsızlık genel olarak anksiyete bozukluğuna da benzer. Anksiyete de, hasta olma ya da ciddi bir rahatsızlık geçirme konusunda aşırı endişe duyulur. Bir noktadan sonra kişiler hasta olacaklarını beklerler. Ancak SSB’den farklı olarak fiziksel bir belirti ya yoktur ya da çok az görülür.
Somatik Semptom Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Somatik Semptom Bozukluğu olan kişiler; ağrı, nefes darlığı ve güçsüzlük gibi fiziksel belirtilere takıntılıdırlar. Teşhis edilmiş hiçbir tıbbi rahatsızlık olmamasına ya da doktorun semptomlardan sorumlu hiçbir sağlık sorunu bulunmadığına dair güvence vermiş olmasına rağmen, kişiler buna inanmaz. Hatta doktorun ve çevredekilerin semptomların gerçek olmadığına inandıklarını düşünüp büyük stres altına bile girebilirler.
Somatik semptom bozukluğunun temel sebebi psikolojik kaynaklıdır. Kişi bu rahatsızlıkta fiziksel bazı acılar çektiğini düşünüp farklı branşlardan destek alabilir fakat bu durumlarda genellikle problem fiziksel değil psikolojik olduğundan genel branş doktorları böyle hastaları psikiyatriste yönlendirirler.
Somatik semptom bozukluğunun temel belirtisi, fiziksel belirtilerin aslında sahip olunmayan bir tıbbi duruma bağlı olduğu olan inançtır. Hastadan hastaya belirtiler değişmektedir.
Ancak genel belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Bilinen herhangi bir tıbbi rahatsızlıkla alakası olmayan semptomlar
- Bilinen bir tıbbi rahatsızlıkla alakalı olan ancak olması gerekenden çok daha aşırı olan semptomlar
- Olası bir hastalık hakkında sürekli ve yoğun bir endişe duyulması
- Normal fiziksel belirtilerin hastalık belirtileri olduğunun düşünülmesi
- Hapşırma, burun akması gibi durumlar karşısında bile çok ciddi şekilde endişelenmek
- Doktorun uygun tedavi vermediğine inanmak
- Fiziksel aktivitelerin vücuda zarar vereceğinden endişelenmek
- Olası bir hastalığın herhangi bir belirtisine karşı sürekli tekrar ve tekrar muayene olmak
- Tıbbi tedaviye cevap vermemek
- Verilen ilaçların yan etkilerine karşı aşırı hassas olmak
- Genellikle SSB’li hastalar gerçekten bir rahatsızlıkları olduğunu düşünürler. Bu nedenle de SSB’yi tedavi gerektiren gerçek bir tıbbi durumdan ayırt etmek zor olur.
Somatik Semptom Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
- Yapay bozukluk
- Konversiyon bozukluğu
- Ağrı bozukluğu
- Hipokondirazis (hastalık kaygısı bozukluğu)
Somatik Semptom Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?
Somatik semptom bozukluklarının tedavisinde psikoterapinin etkisi büyüktür. Psikoterapide hastanın bedensel rahatsızlıkları ile başa çıkmasına ve hastanın günlük işlerini gerçekleştirmesini sağlamasında yardımcı olur. Terapide gerçekleştirilen unsurlar şu şekilde sıralanabilir:
- Rahatsızlığa rağmen bedeni yavaşça zorlamak ve problemin üzerine eğilmek
- Hastanın bedensel faaliyetlerini değiştirmesinde yardımcı olmak; Rahatlama egzersizleri, nefes alma teknikleri vb.
Somatik semptom bozukluğu tedavisinde ilaçlar da bazı şartlarda yardımcı olabilmektedir. Psikiyatrist, hastanın ilaç kullanıp kullanmayacağını, hangi ilacı kullanacağını hastayla beraber kesinleştirecektir.
Hipokondriyazis ve Somatizasyon Bozukluğu Farkı Nedir?
Hipokondriyazis ya da hastalık hastalığı, kişinin vücut belirtilerini yanlış yorumlaması sonucu ciddi bir hastalığı olacağına ya da ciddi bir hastalığı olduğuna dair korku ve endişelerinin olmasıyla beraber tıbbi değerlendirmeler yapılmasına ve güvence verilmesine rağmen kişinin sahip olduğunu düşüncelerin önüne geçememesiyle karakterize psikolojik bir rahatsızlıktır.
Hipokondriyazis, somatik semptom bozuklukları içerisinde sınıflandırılan bir rahatsızlıktır.
