Dudak damak yarığı, dudak, sert damak, yumuşak damak, diş ve burun gibi yapıların bir veya birkaçının yapısal bozukluğundan kaynaklanan bir durumdur. Bu yapısal bozukluklar, artikülasyon için gerekli olan hareketlerin uygun şekilde yapılamamasına neden olur. Sonuç olarak, bu durum, konuşma bozukluklarına yol açabilir. Dudak damak yarığına bağlı konuşma bozuklukları, seslerin doğru üretilememesi, burundan konuşma ve kelime söylerken zorlanma gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Bu tür bozukluklar, dil ve konuşma terapisi ile yönetilebilir ve tedavi edilebilir.
Damak Yarıklığı Konuşma Bozukluğuna Nasıl Yol Açar?
Damak yarıklığı, ağız içi yapıların normal şekilde birleşmemesi sonucu ortaya çıkar. Bu durum, dudak, sert damak, yumuşak damak, diş ve burun gibi yapıların bir veya daha fazlasının yapısal olarak bozuk olmasına neden olur. Bu bozukluklar, artikülasyon için gerekli olan hareketlerin uygun bir biçimde yapılmasını engeller.
Örneğin, damağın tam olarak kapanamaması, hava akışının buruna kaçmasına yol açar, bu da burundan konuşma (nazal konuşma) gibi problemlere neden olabilir. Ayrıca, seslerin doğru bir şekilde çıkartılamaması, konuşma sırasında zorlanma ve kelimelerin yanlış telaffuz edilmesi gibi konuşma bozukluklarına yol açar. Bu tür konuşma sorunları, dil ve konuşma terapisi ile ele alınabilir ve düzeltilmeye çalışılır.
Dudak Damak Yarıklığının Görülme Sıklığı Nedir?
Dudak damak yarıklığı, doğuştan gelen bir durumdur ve çeşitli etnik ve coğrafi gruplarda farklı oranlarda görülmektedir. Ülkemizde yapılan bir araştırmaya göre, her 1000 doğumda yaklaşık 1 dudak damak yarığı vakası görülmektedir (Tunçbilek, 1973; akt. Aras, 1996).
Bu oran, dünya genelindeki ortalama oranlarla uyumludur, ancak bazı bölgelerde ve etnik gruplarda daha yüksek ya da daha düşük olabilir. Dudak damak yarıklığının nedeni genellikle genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonudur.
Dudak Damak Yarıklığı Olan Bebeklerde Dil ve Konuşma Terapistinin Rolü Nedir?
İzole dudak yarığı olan bebekler genellikle beslenme veya konuşma açısından çok fazla sıkıntı yaşamazlar. Ancak, dudakla birlikte veya sadece damağı içine alan yarıklarda dil ve konuşma terapistinin rolü oldukça önemlidir. Dil ve konuşma
terapisti, bu bebeklerin sağlıklı dil ve konuşma becerileri geliştirmelerine yardımcı olur.
Bebeklik Döneminde Terapistin Rolü
- Beslenme Yardımı: Yenidoğan döneminde en ciddi sorunlardan biri beslenmedir. Dil ve konuşma terapisti, ebeveynlere özel biberon ve beslenme teknikleri konusunda rehberlik eder. Ayrıca, besleme sırasında dikkat edilmesi gereken pozisyonlar ve yöntemler hakkında bilgi verir.
- Erken Müdahale: Bebek 6-12 aylıkken, terapist iletişim becerilerini değerlendirmeli ve aileye alıcı ve ifade edici dil becerilerini nasıl geliştirebilecekleri konusunda rehberlik etmelidir.
12 Ay ve 3 Yaş Arası Dönemde Terapistin Rolü
- Aile Eğitimi: Bu dönemde terapist, ailelerle çalışarak onları çocuklarının dil ve konuşma gelişimini desteklemeleri konusunda bilgilendirir. Ailelere çocuklarına normal gelişimi olan çocuklardan farklı davranmamaları gerektiği özellikle anlatılmalıdır.
- İzleme ve Değerlendirme: Çocuğun dil ve konuşma becerileri sürekli izlenmeli, kaç kelimelik cümleler kurduğu, 2-3 yönergeli cümleleri anlayıp anlamadığı takip edilmelidir. İşitme kontrollerinin düzenli olarak yapılması sağlanmalıdır.
3 Yaş ve Sonrası Dönemde Terapistin Rolü
- Aktif Terapi: Üç yaşından sonra, terapist çocukla birebir çalışmaya başlar. Çocuğun masa başı etkinliklerine katılması ve verilen yönergelere uygun hareket etmesi sağlanır.
- Dil ve Konuşma Bozukluğu Değerlendirmesi: Terapilerde öncelikle çocuğun dil gelişimi değerlendirilir. Yaşına uygun dil gelişimi olmayan çocuklar, önce dil terapisine alınır, daha sonra artikülasyon terapisine başlanır.
Dil ve konuşma terapistinin bu süreçteki rolü, dudak damak yarığı olan çocukların iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olarak, onların sosyal ve akademik hayatlarına daha sağlıklı bir şekilde adapte olmalarını sağlamaktır.