Dopamin Nedir? Ne İşe Yarar?

Dopamin, beyinde motivasyon, ruh hali, dikkat, hafıza ve öğrenme dahil olmak üzere vücuttaki birçok işlevde rol oynayan ve beyne sinyaller ileten kimyasal bir maddedir. Ayrıca bir hormon görevi görürken, beyin ve omurilikten oluşan merkezi sinir sistemi üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Yüksek veya düşük dopamin seviyeleri, Parkinson hastalığı, huzursuz bacak sendromu ve Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gibi hastalıklarla ilişkilidir.

Bir tür nörotransmitter olan bu kimyasal, kişiye mutluluk hormonu sağladığı gibi yaşamsal birçok fonksiyonda da önemli roldedir. Nörotransmitter, vücuttaki sinyalleri ileten kimyasal bir maddedir. Aynı zamanda bir hormon görevi görür. Beyin, içsel veya dışsal bir ödül beklentisine girdiğinde bu maddeyi salgılar. 

Dopaminin Vücuttaki Rolü Nedir?

Birçok vücut fonksiyonunda rol oynayan ve insan yaşantısının önemli parçalarında görülen bir kimyasaldır. Düşünme ve hareket etme şeklinden hatırlama ve davranış şekline kadar her şeyi etkiler. Bununla birlikte, kişiden kişiye farklı deneyimler sağlar. Bir nörotransmitter olarak ilişkili olduğu durumlar şu şekildedir;

• Hareket koordinasyonunu sağlamaya destek verir
• Hafıza ve öğrenme üzerinde etki sağlar
• Odaklanma ve dikkat konusunda etkilidir
• Ödül ve motivasyonu etkiler
• Yaratıcılığı ve algıyı artırır
• Uyku üzerinde etkisi vardır

Bir hormon olarak dolaşımına salınır. “Savaş ya da kaç” sendromunda küçük bir rol oynar. Savaş ya da kaç tepkisi, vücudun tehlikeden kaçma ihtiyacı gibi algılanan veya gerçek stresli bir duruma verdiği tepkiyi ifade eder.
Bunların yanı sıra sağladığı faydaları şunlardır;

• Kan damarlarının gevşemesini sağlar
• Pankreastaki insülin üretimini azaltır
• Sindirim sistemini düzenler ve korur
• Bağışıklık sistemindeki lenfosit seviyesini dengeler

Serotonin ve Dopamin Nedir?

Beyinde ve vücutta çalışan birçok işlevde önemli rolleri olan kimyasallardır. Ayrıca beyne sinyal iletimi sağlayan kimyasallar olarak da bilinir. Benzer görevlerde bulunduklarından genellikle birlikte anılırlar. Bu kimyasalların seviyelerinin normal olması gerekmektedir. 

Beyin ve vücut fonksiyonlarında etkili oldukları için eksikliği durumlarında birçok fiziksel belirti, semptom ve psikolojik problemler yaşanabilir. Bu maddelerin normal düzeylerde olduğu durumlarda kişilerin motivasyonu yerinde olur ve mutlu hissederler. Ayrıca odaklanma ve dikkat bakımından da bir sorun yaşamazlar. Ancak eksikliği ve yüksekliği durumlarda birtakım problemler yaşanabilir.

Dopamin Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Dopamin eksikliği sonucu kişilerde birtakım semptom ve belirtiler ortaya çıkabilir. Eksikliği durumunda kişilerde görülen belirtiler ise şu şekildedir:

• Uykusuzluk ve uyku problemleri
• Yorgunluk ve halsiz hissetme
• Mutsuzluk ve umutsuzluk hissi
• Düşük cinsel dürtü
• Titremeler ve denge kaybı
• Kilo değişikliği
• Kas ve eklemlerde kramplar
• Düşük enerji
• Hafıza kaybı
• Konsantrasyon sorunları

Bunların yanı sıra kişi içine kapanık ve duygusal olarak olumsuz düşünceler hissedebilir. Mide problemleri ve hareket koordinasyon sorunları da yaşayabilir.

Dopamin Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Bu tür bir kimyasal maddenin vücutta azalması birtakım hastalıklara ve psikolojik sorunlara yol açabilir. Ancak bu eksikliğe fayda sağlayan bazı uygulamalar da bulunmaktadır. Bunlar şu şekildedir:

• Protein ağırlıklı beslenmek
• Doymuş yağ oranı içermeyen besinler tüketmek
• Düzenli spor ve egzersiz yapmak
• Uyku düzeni oluşturmak
• Meditasyon 
• Yoga 
• Masaj
• Evcil hayvanla oynamak
• Doğada yürüyüş yapmak veya kitap okumak gibi

Dopamin Fazlalığı Belirtileri Nelerdir?

Beyin ve omurilikten oluşan merkezi sinir sistemi üzerinde doğrudan bir etkiye sahip olan kimyasalın, vücutta eksikliği sırasında gözlemlenen şikayetlerin yanı sıra fazlalığı yani yüksekliği durumlarında da birçok farklı durum söz konusu olabilir. Dopamin fazlalığı sonucu ortaya çıkabilecek durumlar şunlardır:

• Yüksek enerji
• Agresiflik
• Aşırı kaygı
• Stres
• Yüksek cinsel dürtü
• Hiperaktivite
• Uykusuzluk

Yüksek dopamin seviyeleri konsantrasyonu, enerjiyi, cinsel dürtüyü ve odaklanma yeteneğini artırabilirken, aynı zamanda rekabetçi ve agresif davranışlara yol açabilir. Ayrıca kaygı, uyku sorunu ve stres gibi semptomlara neden olabilir.

Dopamin Seviyesi ile İlişkili Hastalıklar

Dopamin seviyesi ile ilişkili birçok hastalık bulunmaktadır. Dopamin bozukluğu durumlarında hafıza, dikkat ve problem çözme ile ilgili nörobilişsel işlevlerde bir düşüş yaşanabilirken, birçok psikolojik problem de gelişme gösterebilir. 

Hormonların anormal düzeylerde olması birtakım sağlık problemlerine ve ruh sağlığı bozukluklarına yol açabilir. Bu hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

Parkinson Hastalığı
Beyindeki sinir hücrelerine sinyal göndererek, iletişim kurmalarına ve hareket koordinasyonunu sağlamaya destek veren hormonun üretiminde yaşanan bozukluklar Parkinson hastalığına neden olabilir. Hastalık ve hormonun eksikliği sonucu bazı fiziksel semptomlar yaşanabilir. 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
Yapılan araştırmalara göre dikkatsizlik ve dürtüsellik semptomlarıyla ilişkili olarak Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan kişilerde dopamin bozukluğu durumlarının yaşandığı görülmüştür.

Şizofreni
Şizofreninin sanrı ve halüsinasyon gibi bazı semptomları, beynin belirli bölgelerinde çok fazla dopamin bulunmasından kaynaklanabilirken, diğer semptomlar beynin farklı bir kısmında yeterli hormonun bulunmamasından kaynaklanmaktadır.
Bunların yanı sıra dopamin bozukluğu sonucu ortaya çıkan diğer hastalıklar da şu şekildedir:

• Huzursuz bacak sendromu
• Obezite
• Bağımlılık
• Anksiyete