Divertikülit, kalın bağırsaktan (kolon) dış kısma çıkan balon biçimindeki kesecikler olarak tanımlanır. Genel olarak kalın bağırsak kasının güçsüz kısmından oluşmaktadır. Bir keseye divertikül denmektedir, bu keseler sayıca çok fazla miktardaysa divertikülozis şeklinde isimlendirilir. Bu kesecikler belirli bir sebep yüzünden iltihaplandığı zaman oluşabilecek hastalığa divertikülit denmektedir. Bu hastalığın ciddiye alınması ve hemen tedaviye başlanması gerekir. Bilhassa 40 yaşın üstü yetişkin bireylerde görülmektedir. 50 yaş üstünde meydana gelme durumu %30 durumundayken 80 yaş üstünde görülme sıklığı %70’e yükselmektedir.
Yoğun karın ağrısı, ateşlenme, titreme, karın bölgesinde şişlik gibi semptomlar pek çok değişik rahatsızlıktan kaynaklanmak ile birlikte bağırsak rahatsızlığı olarak bilinmekte olan divertikülit sebebiyle de gelişebilir. Bu hastalığın tedavisi hasta olan bireyin yaşına, farklı rahatsızlıklarına, hastalığın yayılma durumuna göre değişiklik gösterebilir. Divertikülit belirtileri ağır değilse evde tedavi ve divertikülit diyeti yapılabilir fakat bağırsakların içinde apse, fistül, tıkanma, bağırsak duvarının delinmesi gibi durumlar meydana gelirse cerrahi tedavi uygulanabilmektedir.
Divertikülit Belirtileri Nelerdir?
Çok sayıda divertikül meydana gelmesine divertikülozis ya da divertiküler hastalık olarak isimlendirilir. Meydana gelen belirtilerin bir bölümü şu şekildedir;
- Etkilenmekte olan kısımda şişlik
- Karında oluşan hafif kramplar
- Divertikülitin meydana geldiği kısımda ağrı ve hassasiyet
- Karın şişlik
- Gaz çıkarama da problem yaşama ve tuvalete çıkamama
- Ateş ve titreme
- Bitkinlik
- Mide bulantısı, kusma
- Enderde olsa dışkıda kanama görülmesi
- Kabızlık
- Bazı durumlarda ishal
Divertiküler Hastalıkta Risk Altında Olan Kimlerdir?
Yıllardır divertikülün meydana gelmesinde kronik kabızlığın etkisinin olduğu düşünülmektedir. Kabızlık yaşayan bireylerde kalın bağırsak, dışkıyı harekete geçirmek için daha yoğun kuvvet uygulayarak kalın bağırsakta gelişen basıncın artmasına neden olur. Çoğalan basınçla kalın bağırsağın güçsüz kısımlarında divertikül meydana gelmesine yol açabilir. Diyet ile eksik lif alımının kabızlık tehlikesini çoğaltarak divertikül oluşumuna zemin hazırladığı düşünülmektedir. Bunların haricinde bu rahatsızlık için öteki tehlike etkenleri şu şekildedir;
- 50 yaşın üstünde olmak
- Erkek cinsiyet
- Obezite
- Yeterli düzeyde egzersiz uygulamamak
- Sigara kullanmak
- Bağırsak mikrobiyotasında farklılık
- Kalıtımsal yatkınlık
Divertikül Gelişimi Engellenebilir mi?
Bu hastalığın gelişmesine engel olan bazı yöntemler vardır. Divertikül gelişmesini engellemeye yardım eden tekniklerin bir bölümü şu şekildedir;
Düzenli egzersiz uygulama: Hareket etmek kolon basıncını düşürür ve kabızlığı engeller. Genel olarak tavsiye edilen gündelik yarım saat düzenli egzersiz yapmaktır.
Sağlıklı gıdalar almak: Çocukluk ve gençlik zamanından başlayıp bol lifli besin almayı alışkanlık durumuna getirmek gerekmektedir.
Su tüketmek: Gündelik en az sekiz bardak su içilmek tavsiye edilir. Diğer içecekler; çay, kahve, su yerine geçmemektedir. Bunlar ile birlikte yoğun oranda çay, kahve tüketmek kabızlığa yol açabilir.
Bunlar ile birlikte stresi düşürmek için meditasyon teknikleri yapmak ve sigara içmemek divertikül gelişmesini engellemeye katkı sağlayan teknikler arasındadır.
Divertikülit Nasıl Teşhis Edilir?
Divertikül genellikle semptom göstermez ve genel olarak farklı bir rahatsızlığın incelenmesi esnasında meydana gelir. Divertikülit oluştuğu zaman ise semptomlar oluşur. Hasta kişiler genellikle karın ağrısı ile uzmana başvururlar. Uzman hasta olan kişinin hikayesini sorgulayıp daha sonra fizik muayene uygular. Gerektiği zaman rektal kontrol (makattan kontrol) edebilir. Bu kontrol ile rektal kanama, ele gelen kitlenin oluşumu, rektumda ağrı ya da hassasiyet ve öteki sorunların tespiti yapılabilir. Bazı rahatsızlıklar divertikülit gibi semptom verebilmektedir. Bu rahatsızlıkları dışarıda bırakmak için ek tetkiklere gereksinim olabilir. Bu tetkiklerin bir bölümünü şöyle sıralayabiliriz;
- Karın ultrasonu
- Karın MR’ı
- Karın tomografisi
- Gaita testi
- İdrar testi
- Karaciğer, böbrek problemleri, kan sıvısı testi
- Kadınlarda jinekolojik problemleri dışarıda bırakmak için pelvik kontrol
- Gebelik testi
Bütün bunlar ile birlikte uzman, ülseratif kolit ya da Crohn rahatsızlığını dışarıda bırakmak için için akut zamanda kolonoskopi isteyebilmektedir. Sigmoidoskopi tekniğinde ise uç kısmında ışık ve kamera olan ince bir tüp rektum kısmından sigmoid kolona yürütülerek divertikülitin bulunduğu kısım değerlendirilmektedir. Bunun ile birlikte anjiyografi de divertikül teşhisinde kullanılabilmektedir. Bu teknik, çok yoğun kanama olması halinde kanama durumunun bulunduğu bölgeyi tespit etmek için kullanılmaktadır.
Divertikülitin Komplikasyonları Nelerdir?
Divertikülit, bilhassa ilk başta teşhis konulduğu zaman hafif atlatılabilmektedir. Fakat %25 oranına kadar vakalarda yan etkiler görülebilmektedir. Yan etkilerin bir bölümü şu şekildedir;
Apse: Divertikülit olan kısımda içi irin olan kesenin meydana gelmesi
Flegmon: Flegmon derinin alt kısmına ya da yumuşak yapılara yayılmakta olan iltihabi bir durumdur. Apseden daha yaygın yayılabilmektedir. Apsede iltihabı kısıtlayan bir kese duvarı mevcutken flegmonda bulunmamaktadır.
Fistül: Fistül iki organın içinde ya da deri ile organın içinde olağanda bulunmaması gerekli bir bağlantının meydana gelmesidir.
Divertikülit perforasyonu: Bazı durumlarda divertikülit ilerleyerek delinir. İçeriğinde bulunan irin ve dışkı karın boşluğuna yayılmaktadır. Peritonit olarak belirtilen yaygın karın içi iltihaplanmasına yol açan riskli bir durumdur.
Bağırsak tıkanıklığı: Bu rahatsızlığa bağlı olarak gelişen iltihabi evreden dolayı o kısımda ödem oluşabilir ve dışkının hareket etmesini önleyebilir.
Divertikülit Nasıl Tedavi Edilir?
Az şiddetli olaylarda evde tedavi teknikleri tavsiye edilebilir. Bu tür olaylarda uzman, bazı diyet ve hayat tarzı farklılıkları tavsiye edilebilir. Bunlar lif bakımından zengin diyet ile beslenmek, bol miktarda su tüketmek, bol egzersiz yapmak şeklinde özetlenebilmektedir. Divertikülü bulunan bireylerin kırmızı eti azaltması, daha fazla meyve, sebze ve tahıl yemeleri tavsiye edilebilir.
Divertikülit tedavisi hasta olan kişinin yaşına, farklı sağlık sorununun bulunup bulunmasına, rahatsızlığın önemine göre planlanabilir. Divertikülit komplikasyonlarını engellemek için erken tedavi gereklidir. Hafif olaylarda hasta olan kişiye ağızdan antibiyotikler, ağrı kesici ilaçlar, spazm çözücü ilaçlar başlanmaktadır. Hastanın sulu diyet alması ve yatarak dinlenmesi tavsiye edilir. Komplikasyonlar ve tekrar uzmana kontrol olması gerekli zaman belirtilir.
Daha önemli vakalarda bireyin hastaneye yatırılması sağlanır. Damar yolu ile antibiyotik ve ağrı kesiciler verilmektedir. Hasta olan kişinin ağızdan besin alması geçici bir şekilde kesilebilmektedir. Akut dönem sona erince sulu diyete geçilir.
Divertikülit apse oluşumuna dönerse ultrason ya da tomografi ile birlikte deriden girilip apsenin boşaltılması gerekir. Bu gerçekleştirilemiyorsa ameliyat yapılabilir.
Divertikülit yırtılması meydana gelirse sık görülen karın zarı iltihabı olan peritonit gelişebilir. Böylelikle hasta olan kişi acil bir şekilde ameliyata alınır. Bu kişilerin genel olarak damar yolundan antibiyotik almasına rağmen ağrı ve hassasiyeti fazlalaşır, ateşi azalmaz. Böyle durumlarda cerrah, hasta olan kişiyi ameliyata alıp batını temizleyerek problemli bağırsak kısmını çıkartır. Ancak kişide bağırsağın delinmesi, apse ve yoğun bağırsak enfeksiyonu mevcut değilse bağırsak uçlarının birleştirilmesi sağlanır ve batın kapatılır. Bu komplikasyonlar mevcutsa hasta olan kişinin bir süre kolostomiye (bağırsak ucunun deri ile birleştirilmesi dış kısma açılması) gerek duyulabilir. Yaklaşık olarak on, on iki haftanın ardından iltihabi durum kendini toplar ve bireyin genel durumu iyi görülürse kolostomi kapatılır ve kişi olağan hayatına devam edebilir.
Divertiküler Hastalık İçin Diyet ve Beslenme Tavsiyeleri
Divertiküler hastalık mevcutsa uzman, bireye uyan bir diyet programı tavsiye edilir. Genellikle kırmızı et besinlerini az oranda tüketmek yararlı olabilmektedir. Daha fazla lif tüketimi de tavsiye edilir.
Bu hastalığa yakalanmamak için bol miktarda su içmeli, egzersiz yapmalı ve kabız olmamaya dikkat etmek gerekir. Sigara içmemek tehlikeyi düşürebilir. Obez kişilerin zayıflamaları tavsiye edilir.