Başarısızlık korkusu veya atikifobi, yoğun bir başarısızlık korkusudur. Başarısız bir sonuç verme potansiyeli olan herhangi bir faaliyeti, sınavı, işi veya iş görüşmesini erteleme ya da bunlardan kaçınmaya neden olabilir. Bu duruma sahip olan biri, başarısız olma korkusuyla yeni şeyler denemekten ve risk almaktan korkabilir. Ayrıca başarısız bir ilişkiden, başarısız bir kariyerden veya başkaları için bir hayal kırıklığı olmaktan korkmak anlamına da gelebilir. Tedavisinde genellikle psikoterapi teknikleri uygulanır.
Korkular genellikle kendi kendini gerçekleştirir hale gelir. Örneğin, bir sınavda başarısız olmaktan aşırı korkan kişiler sınava girmemeyi tercih eder ve sonuç olarak sınavdan tamamen kalabilir. Başarısız olmaktan korkmak; utanç, depresyon, kaygı, panik atak veya düşük benlik saygısı gibi birçok duygusal ve psikolojik sorunlara yol açabilir. Kişinin iş veya eğitim hayatında başarısız olmasına, aile ve arkadaş ilişkilerinde de olumsuzluklar yaşamasına neden olabilir.
Atikifobi (Başarısızlık Korkusu) Neden Olur?
Atikifobi nedenleri arasında pek çok farklı durum yer alabilir. Bunlar arasında aile bireylerinin herhangi birinde geçmiş dönemlerde farklı fobilere sahip olunması, kişinin yetiştiği ve büyüdüğü ortamlar, farklı fobilerin tetikleyici etkisi ve bazı travmatik olaylar yer alabilir. Başarısızlık korkusuna neden olan faktörler ise şu şekildedir:
Aile öyküsü
Ailenin tıbbi öyküsünde fobiler, kaygı veya depresyon gibi psikolojik bozukluklar bulunduğunda, kişinin bu durumlara sahip olma ihtimali daha yüksektir.
Öğrenilmiş davranış
Kişinin başarısızlığın kabul edilemez bir durum olduğunu ya da mükemmelden daha azının ise başarısızlık olduğunu aşılayan bir ortamda büyümesi ve bu kavramları benimsemesi sonucu ortaya çıkabilir.
Diğer fobiler
Bazı fobiler birlikte ortaya çıkar. Okul korkusu olan bir çocukta başarısızlık fobisi de olabilir.
Travmatik deneyimler
Başarısızlık sonucu cezaya veya farklı travmatik durumlara maruz kalan kişiler bu durumu tekrar yaşamaktan korkabilir ve sonucunda bu tür bir fobiye sahip olabilir.
Atikifobi (Başarısızlık Korkusu) Belirtileri Nelerdir?
Her insan bazı durumlarda başaramamaktan korkabilir. Bazı işler veya görevler kişi için çok önemli olduğunda heyecan ve korku seviyesi biraz da olsa artabilir. Ancak kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyebilecek seviyelere geldiğinde bu durum fobi olarak ele alınır. Fobiler ise kişilerin hayatında duygusal ve davranışsal değişikliklere yol açabilir.
Başarısız olma korkusu yaşayan ve bu tür bir fobiye sahip olan kişilerde birtakım belirti ve semptomlar görülebilir. Atikifobi belirtileri şu şekildedir;
- İş, ev veya okulda basit görevleri yerine getirmekten korkmak.
- Kızgınlık veya sinirlilik hali
- Başkaları tarafından yargılanma korkusu ve endişe
- Depresif veya üzgün hissetme
- Hayata karşı olumsuz bir bakış açısı ve kötümser olma
- Bir iş veya aktivitenin zor görünmesi halinde erteleme veya kaçınma eğilimi
- İlişkileri devam ettirememe ve sürdürememe
- Yapıcı olan eleştirileri ya da yardımları kabul etmeye isteksiz olma
Ayrıca çoğu fobide ortaya çıkan bazı fiziksel belirtilere de neden olabilir. Bunlar; titreme, baş dönmesi, aşırı terleme (hiperhidroz), kalp çarpıntısı, mide bulantısı, nefes darlığı (dispne), titreme, mide rahatsızlığı veya hazımsızlık.
Atikifobi (Başarısızlık Korkusu) Nasıl Teşhis Edilir?
Atikifobi teşhisi için yapılabilecek herhangi bir test bulunmamaktadır. Bu konu üzerine yaşanan şikayetler ve ortaya çıkan belirtiler sonucu, profesyonel bir destek alınmalı ve ruh sağlığı uzmanları ile görüşülmelidir. Görüşmeler ve incelemeler sonucu başarısızlık korkusu teşhis edilebilir.
Uzmanlar kişinin ve ailenin tıbbi öyküsünü detaylı olarak öğrenmek için birtakım sorular sorabilir. Yaşanan şikayetlerin, semptom ve belirtilerin ne zaman başladığı ve ne kadar süredir devam ettiği sorgulanır. Ayrıca bu şikayetlerin kişini hayatını ne derecede etkilediği de sorulan sorular arasında yer alabilir.
Konu hakkında detaylı bir bilgiye sahip olabilmek için uzmanlar tarafından aşağıdaki sorular sorulabilir. Bu sorular şu şekildedir:
- Ne zamandır başarısızlık korkunuz var?
- Korkunuz ev, okul ve işteki hayatınızı nasıl etkiliyor?
- Başarısız olma korkusu nedeniyle öfke, sinirlilik, depresyon ya da umutsuzluk duygusu yaşadığınız oldu mu?
- Başarıyla tamamlayamayacağınızı düşündüğünüz için görevlerden veya aktivitelerden kaçındığınız veya ertelediğiniz oldu mu?
- Bu korkular sonucunda uykusuzluk veya uyku bozukluğu gibi sorunlar yaşanıyor mu?
Atikifobi (Başarısızlık Korkusu) Tedavisi
Atikifobi tedavisinde uygulanan farklı yöntemler bulunmaktadır. Ayrıca bu yöntemler uzmanlar tarafından hastanın durumuna, tıbbi öyküsüne, davranışlarına ve farklı psikolojik problemlerin bulunmasına bağlı olarak değişebilir. Başarısızlık korkusu tedavi yöntemleri şunlardır;
Bilişsel Davranışçı Terapi
Kişinin zihninde yer edinmiş olan başarısızlık hakkindeki olumsuz düşünceleri değiştirmeye yardımcı olan bir psikoterapi yöntemidir. Terapist “başarısızlık” olarak görünen bazı şeylerin aslında öğrenme ve büyüme için olumlu fırsatlar olduğunun anlaşılmasına yardımcı olabilir. Ayrıca derin nefes alma veya meditasyon gibi korku ve kaybı problemleri ile başa çıkılmasına fayda sağlayacak yöntemler öğretilir.
Maruz Bırakma Terapisi
Fobilerin tedavisinde sık uygulanan terapi yöntemlerinden birisi de maruz bırakma terapisidir. Kişi, sahip olduğu korkunun kaynağına yavaş yavaş maruz bırakılır ve korku tepkisinin üstesinden gelmesine yardımcı olunur. Terapist, kişinin geçmişte başarısız hissettiği bir olayı, yeniden senaryoya döküp tekrardan yaşamasını isteyebilir. Bu tekniğin güvenli ve destekleyici bir ortamda yapılması halinde kişi başarısızlıkta gerçek bir tehdidin veya tehlikenin olmadığı anlayabilir.
İlaç tedavisi
Kişide depresyon veya anksiyete gibi farklı bir psikolojik rahatsızlık ve bozukluk durumu varsa uzmanlar tarafından belirtilerin yönetilebilmesi için ilaç tedavisi uygulanabilir. Bunun yanı sıra ilaç, genellikle fobilerde ilk tedavi basamağı değildir.