Zona nedir, zona hastalığı önlem alınmadığı takdirde ciddileşebilen ve başka rahatsızlıklara sebep olabilen ciddi bir enfeksiyon hastalığıdır. Kalıcı hasarlar bırakabileceği gibi bulaşıcı da olabilir. Vücutta bölgesel ağrılarla başlayan ve daha sonra ağrılı döküntülere dönüşen zona, hekime başvurulursa ve erken tedavi uygulanırsa kısa sürede önlenebilecek bir hastalıktır.
Zona nedir, ciltte kabartı, şiddetli ağrı ve döküntülerin görüldüğü bu virüs vücutta etken olarak varlığını sürdürür.
Zona nedir, zona yani tıptaki adı ile “Herpes Zoster”, halk arasında “gece yanığı” hastalığı olarak bilinen koşullara göre bulaşıcı olabilen bir enfeksiyon hastalığıdır. “Varicella Zoster” adlı suçiçeğine sebep olan virüs kaynaklı oluşur. Zona nedir, zona daha önce suçiçeği geçirmiş insanlarda görülmektedir ve suçiçeği geçirmiş her bireyde görülme ihtimali vardır.
Yıllar içinde yaşlanma sebebiyle bağışıklık sisteminin düşmesi durumunda zona olarak tekrar aktif hale gelebilir. Her yaşta oluşma potansiyeli olan zona, 50 yaş ve üzeri insanlarda daha sık görülmektedir.
Zona hastalığının belirtileri nelerdir, zona nasıl teşhis edilir?
Zona nedir, zona hastalığının ilk belirtisi bölgesel ağrıdır. Döküntü olacak yerlerde önce ağrı oluşur. Daha sonra ciltte kızarıklık ve içi su dolu kabarcıklar baş gösterir. Özellikle vücudun gövde kısmında yoğun kaşıntı, karıncalanma ve yanma hissine sebep olur. Bazen bu bulgular çok şiddetli olabilir. Zamanla bu döküntüler, ağır yaralara dönüşmezse kuruyup iz bırakmadan yok olabilir. Suçiçeği vücudun birçok bölgesine yayılmış döküntülerden oluşur. Zonada ise döküntüler sırt, kalça, karın bölgesi, boyun ve yüz gibi bölgelerle sınırlıdır. İlerleyen zamanda hastalığın bazı başka belirtileri de olabilir, bunlar; baş ağrısı, ateş, halsizlik, üşüme, ışık hassasiyeti, kas güçsüzlüğü, mide bulantısı, karın ağrısı gibi.
Zonanın tedavisi nedir?
Zona nedir, zona erken tanı ve tedavisi mümkün olduğunca en kısa zamanda yapılması gereken önemli bir hastalıktır. Hastalığa müdahale döküntünün başlamasıyla beraber yapılmalıdır. Ne kadar erken tedaviye başlanırsa komplikasyonların önüne geçilmesi o kadar mümkün olur. Lezyonlar (döküntüler) çoğu zaman yoğun ağrılı olur. Yaşlılarda, gençlere kıyasla daha şiddetli ve sürekli görülür. Bağışıklık sistemi hastalığın başlangıcında ve ileri gelen süreçte önemli rol oynar. Eğer şikâyetçinin bağışıklık sistemi güçlüyse lezyonlar 2-4 hafta içinde gerileyebilir. Ağrı da döküntülerle paralel olarak gerileyebilir. Tedavi sürecinde uzman hekimin önerdiği ilaçlar düzenli olarak kullanılmalıdır. Bu süreçte döküntüler için anestezik kremler, kaşıntı önleyici merhemler, ağrı kesici ilaçlar doktorun verdiği reçete ile kullanılır. Bol bol sıvı tüketmek ve sağlıklı beslenmek iyileşme sürecini hızlandırmada yardımcı olabilir. Bu süreçte hijyene ekstra özen gösterilmelidir. Zona hastalığının oluşumunda stres bir etkendir. Bu yüzden birey stresten uzak sağlıklı ve dengeli bir hayat sürmelidir. Hastalık süresince istirahat edilmeli ve hijyenik olmayan yerlerde bulunulmamalıdır. Ayrıca zonanın enfeksiyon riskinden dolayı bulaşıcı olmaması için tedavi süresince hastanın evde kalması tavsiye edilir.
Zona hastalığı nasıl önlenir?
Suçiçeği aşısı, suçiçeği hastalığını önlemek amacıyla çocukluk döneminde yapılan bir aşıdır. Zona için de aşı mevcuttur. Tek doz uygulanan bu aşı zona hastalığının oluşumunu büyük ölçüde önler. Bir uzman hekimin tavsiyesiyle aşı kişiye uygulanabilir. Bu aşılar, bireyin suçiçeği hastalığını ve zona hastalığını geçirmeyeceğini garanti etmez. Fakat komplikasyonların önlenmesinde önemli bir göreve sahiptir.
Zonanın komplikasyonları nelerdir?
Postherpetik Nevralji (PHN): Oldukça yaygın ve güçlü bir komplikasyondur. Döküntü bölgesinde yoğun ağrıya sebep olur. Lezyonlar oluşmadan önce ağrı başlar ve lezyonlar ortadan kalktıktan sonra hala bölgede ağrı oluyorsa Postherpetik nevralji olarak adlandırılır. 40 yaş ve üstü bireylerde sıklıkla görülür.
Ramsay Hunt sendromu: Yüzde felç ve dış kulakta lezyonlar oluşmasına sebep olan akut fasiyal nöropatik sendromlardan biridir.
Trigeminal nevralji: Yüzün bir kısmında yoğun ağrı yapan sinirsel bir rahatsızlıktır. Yüzdeki duyu sinirinin kontrolünü sağlayan trigeminal sinirde oluşan bir hastalıktır.
Periferik motor nöropati: Kas hareketlerini kontrol eden motor sinirlerin zarar görmesiyle oluşur. El ve ayaklarda zayıflık, karıncalanma ve uyuşma hissi gibi rahatsızlıklara yol açar.
Oftalmik zona: Gözün içerisinde ya da çevresinde ağrı ve enfeksiyon oluşturur. Görme kaybına sebep olabilir.
Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde zona komplikasyonları daha sık görülmektedir.
Zona bulaşıcı mıdır?
Zona, daha önce suçiçeği geçirmiş bireylerde görülen bir hastalıktır. Bu yüzden hiç suçiçeği geçirmemiş bir kişi zona olamaz. Daha önce suçiçeği geçirmiş kimseler, bir zona hastasıyla temas ettiğinde, suçiçeği hastası olacaktır. Zona yalnızca döküntüler aktifken bulaşabilir. Döküntüler kuruyup kabuklaştıktan sonra artık bulaşıcı olmaz. Döküntülerde oluşan sıvıya direk temas yolu ile bulaşması mümkündür. Hapşırma, öksürme gibi hava yoluyla bulaşması mümkün değildir.
Zona iç organlara zarar verir mi?
Yaşlılarda ve şeker hastalarında ağrı daha uzun sürmektedir.
Hastalık direncin kırılması ile ortaya çıkmaktadır. Direnci kıran nedenler şöyle sıralanabilir: Stres, üzüntü, uykusuzluk, yorgunluk, beslenme bozukluğu (uzun, sağlıksız diyetler), kanser, kanser tedavisinde kullanılan direnç baskılayıcı (ilaçlar, ışın tedavileri, kaza ve zehirlenmelerden sonra, AIDS hastalığı
Hastalığın tanı ve tedavisi nasıl yapılır? Hastalığın tanısı, deri belirtileri görülünce kolaydır. Deri belirtileri yokken ağrı yapabilecek diğer hastalıklar araştırılmalıdır.
Stresin zona üzerindeki etkisi nedir?
Zonanın stresle önemli bir bağlantısı bulunmaktadır. Ağır stres durumları, bağışıklığı bastıran durumlar, kronik hastalıklar, kanser, kemoterapi veya aids gibi ağır enfeksiyonlar zonaya davet çıkarır.
Zona döküntü ve yaraları ne zaman iyileşir?
Yaraların iyileşmesi iki haftayı bulur, ancak ağrılar aylarca devam edebilir. Yaş ilerledikçe bu ağrıların iyileşme süresi uzamaktadır. Bu ağrıya “Post Herpetik Nevralji” de denir. Zonada yaşanan bu sinir ağrıları bazen çok şiddetlenerek gece uykudan uyandırıp uyumaya engel olabilir. Uzun süre bu ağrıları yaşayan hastaların yaşam kaliteleri ciddi oranda düşer. Böyle durumlarda sinir ağrıları için kullanılan Nöroloji bölümü tarafından yazılabilen ilaçların kullanımı da söz konusu olabilmektedir.
Yaşı daha genç olup ek hastalığı olmayan hastalarda, ağrılar en fazla bir ay kadar sürüp geçer. Bu hastalarda klasik ağrı kesicilerin dışında ilaca gerek kalmamaktadır. Ancak yaş ilerledikçe zona hastalığının komplikasyonları artış göstermektedir.
ZONA TEDAVİSİ NASIL YAPILMAKTADIR?
Zona hastalığında erken tanı ve tedavi çok büyük önem taşımaktadır. Döküntülerin ortaya çıkmasından itibaren ilk 72 saat içerisinde mutlaka antiviral ajan başlanmalıdır. Ayrıca yangısal sinir değişikliklerini düzeltmek için B vitamini kompleksleri, yaralar için lokal yara bakım kremleri ve ağrılar için de ağrı kesiciler alınmalıdır. İstirahat ve iyi beslenme hastalığın daha çabuk iyileşmesine önemli katkı sağlar.