Pamukçuk mantarı veya diğer adıyla bilinen dil mantarı, ağız içerisindeki dokularda meydana gelen ve dil üzerinde oluşan beyaz renkte plak ve döküntülerle bağlantılı olan mantar enfeksiyonudur. Ağız içerisinde çok sayıda mikroorganizma bulunmaktadır. Bu mikroorganizmalar dengeli ve düzenli bir şekilde vücut ile organize halinde çalışmaktadır. Bağışıklık sisteminin zayıflamasının ardından mikropların sayılarında çok fazla artış görülmesiyle oluşan ‘Candida albicans’ adı verilen mantar enfeksiyonudur.
Dil mantarı, yaş ve cinsiyet fark etmeksizin herkeste görülebilmektedir. Bebeklerin ve ileri yaşlarda olan kişilerin bağışıklık sistemlerinin diğer gruplara oranla daha zayıf olması bu gruplarda görülme ihtimalini artırmaktadır. Birtakım sağlık problemleri bulunan ya da bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanan kişilerde dil mantarı görülme ihtimali yüksektir. Sağlıklı kişiler için sorun oluşturmaz. Ancak bağışıklık sistemi zayıflayan kişilerde hastalığın ortaya çıkması ve belirti durumları daha fazla görülmektedir.
Pamukçuk Neden Olur?
Bağışıklık sistemi, vücudu zararlı virüslerden, bakterilerden ve mantarlardan korumakla görevlidir. Sistemin zayıflaması ve görevini yerine getirememesine bağlı olarak bu denge bozulmaktadır. Bağışıklık sisteminin zayıflamasının ardından ağız içerisinde bulunan mantarlar çok fazla artarak enfeksiyona neden olmaktadır. Normal şartlarda dengede tutulan bu mikroorganizmalar, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanılması ve yaşanılan farkı hastalıklara bağlı olarak meydana gelebilir.
Bağışıklık sisteminin zayıflaması hastalığın gelişmesini sağlayan başlıca nedenlerden biridir. Bu sistemin zayıflamasına neden olan ve mantar oluşma riskini artıran faktörler şu şekildedir:
Bazı Tıbbi Durumlar: Birtakım hastalıklar bağışıklık sistemini zayıflatır ve vücudu enfeksiyonlara karşı güçsüz durumda bırakır. AIDS, bu hastalıklar arasında örnek olabilmektedir. Bazı hastalıkların tedavisinde uygulanan ilaç tedavileri ve yöntemler de bağışıklık sistemini baskılamaktadır. Kanser hastalığı bağışıklığı düşürebileceği gibi tedavide uygulanan yöntemlerde sistemi zayıflatabilir.
Diyabet: Bu hastalığın tedavisinin yapılmadığı ya da uygulanan yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda hastaların tükürük bezlerinde yüksek oranda şeker bulunmaktadır. Bu oran mantar oluşumunu desteklemektedir.
Vajinal Mantar Enfeksiyonları: Vajina bölgesinde enfeksiyona sebep olabilen mantar çeşitleri ağız içerisinde hastalığın gelişimine etken olabilmektedir.
İlaçlar: Çeşitli kortizon ilaçları ve antibiyotikler bağışıklık sistemine olumsuz etki sağlayarak bu hastalığın oluşma ihtimalini artırmaktadır.
Bu gibi durumların yanı sıra ağız içerisinde kullanılan herhangi bir aparat, diş protezi ve diş telleri bu duruma neden olabilmektedir. Ayrıca ağız kuruluğunun çok fazla yaşanması da oluşma ihtimalini artırmaktadır.
Pamukçuk Nasıl Önlenir?
Bu hastalığın gelişmesini önleyebilmek ve azaltabilmek adına alınabilecek birtakım önlemler bulunmaktadır. Diş temizliğine önem vermek, diş ipi kullanmak ve günlük olarak en az iki kere fırçalamak gerekmektedir. Astım ve KOAH hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçlar bu duruma neden olabileceği gibi kişi bu konu hakkında uzman doktora başvurabilir.
Diyabet hastası olan kişiler kan şekeri seviyesine bağlı olarak bu durumu yaşayabileceği için kontrolünün sağlanması gerekmektedir. Kişi, diş temizliği dışında kullandığı diş protezlerini düzenli bir şekilde kontrol etmeli ve uyumadan önce çıkarmalıdır.
Bebeklerde Pamukçuk Neden Olur?
Bebeklerin bağışıklık sistemleri normal bir kişiye oranla daha zayıf ve gelişmemiştir. Bu durum, bakterilerin ve mantarların hızlıca artmasına sebep olabilir. Çoğunlukla bebek ya da emziren anne antibiyotik kullandığı zaman görülmektedir. Antibiyotikler bakterilerden kaynaklı enfeksiyonları iyileştirirken iyi bakterileri yok etmektedir. Bu durum da hastalığın oluşmasına neden olmaktadır.
Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?
Hastalık, normalde sağlıklı kişilerde çok az ve nadiren görülmektedir. Ancak, kanser, kanser tedavisi, diyabet veya AIDS hastalığı gibi farkı sebeplere bağlı olarak bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler için bu rahatsızlık önemli sonuçlara neden olabilmektedir. Tedavi edilmediği durumlarda yemek borusuna ya da vücutta farklı bölümlere ulaşarak daha ciddi sorunlara neden olabilmektedir.
Pamukçuk (Dil Mantarı) Belirtileri ve Tipleri Nelerdir?
Kişiden kişiye farklılık gösteren belirti durumları bulunmaktadır. Kişilerin hepsinde aynı belirtiler görülmemektedir. Bazı bireylerde belirtilerin birçoğu görülürken bazılarında ise dil üzerinde beyazlık oluşması haricinde farklı bir belirti görülmeyebilir. Genellikle görülen pamukçuk belirtileri şu şekildedir:
- Dil üzerinde oluşan beyazlık
- Ağız içerisindeki dokularda kabarıklık
- Ağız içi oluşan kızarıklık, ağrı, yanma
- Yeme ve içmede zorlanma
- Ağızın köşe bölümlerinde çatlama ve kızarıklık
- Tat alma problemi
- Ağız içerisinde oluşan lezyonların temas halinde kanaması
Bu hastalığa neden olabilen kanser ve AIDS gibi önemli hastalıkları taşıyan kişilerde bu durum daha şiddetli görülmekte ve yemek borusuna kadar yayılabilir. “Kandida özofajiti” adı verilen bu durum kişilerde yutma güçlüğüne ve ağrılara neden olabilmektedir. Bebeklerde çok belirgin olan beyaz ağız lezyonları, beslenme sırasında zorlanmasına, rahatsız ve huzursuz olmasına neden olabilir. Ayrıca emzirme sırasında bebekte bulunan enfeksiyon anne göğsüne bulaşabilir.
Pamukçuk Nasıl Teşhis Edilir?
Hastaya tanı konulması için kişinin uzman doktor tarafından muayene edilmesi gerekmektedir. Doktor, hastanın öyküsünü ve farklı sağlık problemlerini öğrenebilmek için kişiye bazı sorular sorabilir. Ağız içerisinde gelişen bir hastalık olduğu için doktor, bu bölgeyi mikroskop altında inceleyerek lezyonlardan küçük bir örnek alabilir. Ayrıca bu hastalığa sebep olabilecek farklı bir durum olduğunu düşündüğünde bu durumu ortaya çıkarmak için hastadan bazı tetkikler yapılmasını isteyebilir.
Lezyonların yemek borusuna yayılması durumunu teşhis edebilmek için endoskopik muayene gibi farklı yöntemlerin uygulanması gerekebilir. Doktor, kişinin yemek borusunda bu hastalığa sebep olabilecek farklı nedenleri belirlemek için bazı kan testlerinin yapılmasını isteyebilir.
Pamukçuk Nasıl Tedavi Edilir?
Hastalığın tedavisi için uygulanan yöntemlerde ilk amaç oluşan mantarların yayılmasını engellemek ve durdurmaktır. Tedavi süreci, kişinin yaşına, sağlık durumuna ve enfeksiyonun seviyesine göre belirlenir. Olası durumlarda amaç, hastalığın altında yatan problemleri gidermek ve tekrarlanmasını önlemektir. Hastalık, doktor tarafından önerilen antifungal ilaçlarla tedavi edilebilir. Bu ilaçlar pastil, tablet ya da ağızda gargara yapılabilen sıvılar olarak verilebilir. Bu ilaçların iyileştiremediği durumlarda, doktor tarafından kişinin vücudunun bütününe etki sağlayabilecek ilaçlar verilebilir. Bağışıklık sistemi farklı nedenlerden dolayı düşük olan kişilerde doktor mantar giderici ilaçları önerebilir.