Gülmek herkese iyi geliyor! Ya çocuklar? Çocuklarda mizah duygusu nasıl gelişir? Daha mutlu, özgüvenli çocuklar yetiştirmek için neler yapmalı? NPİSTANBUL Hastanesi’nden Klinik Psikolog Nazende Ceren anlattı…
Gülmenin hepimize iyi geldiği bir gerçek. Mizahın insan yaşamında önemi nedir?
Mizah, insanlarda olumlu duyguyu arttırdığı için stresi azaltarak insan psikolojisini pozitif etkiler. Aynı zamanda bazı durumlar arasındaki çelişkiyi, ya da farklı sorun çözme yöntemlerini ifade edebilmek için etkili ve düşündürücü bir yoldur.
Çocuklarda mizah duygusu hangi dönemde çıkar?
Çocuklarda mizah duygusu 2 yaşlarından itibaren oluşmaya başlar
Çocuklar mizah duygularını nasıl yansıtırlar?
Çocukların mizah duygularını yansıtma biçimleri yaş ve mizaçlarına göre değişkenlik göstermektedir. Genellikle mizah duygularını, sizi şaşırtacak şakalar yaparak, ilgi çekici davranışlar sergileyip sizin tepkinizi izleyerek sergilerler. Aynı davranışı tekrarlamak şeklinde de yansıtabilirler. Dil gelişiminin artmasıyla yetişkinlerinkine benzer davranışlar sergilerler.
Bu duygu çocukların hayatına nasıl yansır?
Çocukların yaratıcılığı yetişkinlere göre çok daha fazladır. Mizah da çocukların yaratıcılıklarını besler, ve aynı zamanda yaratıcılıkla birlikte mizah duygusu da artar. Aynı zamanda bir sorunla karşılaştıklarında bunu stres tepkisi göstermeden çözümlemeleri konusunda onlara yardımcı olur. Kendilerini mizahla ifade eden çocuklar daha sağlıklı sosyal ilişkiler kurabilirler. Ama burada önemli olan bu mizah duygusunun sosyal çevre açısından da kabul edilebilir yollarla ifade edilmesidir.
Erken dönemde çocuklar nelere gülerler?
Bebeklik döneminde ortada duran bir eşyanın üstünün örtülmesi gibi durumlarda, bebekler o nesnenin yok olduğunu düşünürler. Çünkü soyut düşünme becerileri henüz gelişmemiştir. Bu nedenle tekrar üzerini açtığınızda şaşırır ve bu oyundan çok keyif alırlar. Aynı zamanda değişik yüz ifadeleri, çocuğun duygusal zekasına da katkıda bulunabilecek eğlenceli bir oyun olabilir. Bunun yanı sıra fazla ışıklı- farklı sesler çıkaran, yani duyu organlarına farklı uyarımlar veren oyuncaklar da mizah duygusunun gelişiminde kullanılabilir.
Evde esnek olmanın çocuklarda mizah duygusunu geliştirebileceğinden söz ediliyor? Sizce doğru mu?
Evet. Zihinsel esneklik, yani alternatifli düşünebilme becerisi her yaş için faydalıdır ve bu becerini çocukluk döneminde geliştirilmesi oldukça önemlidir. Ancak bu, çocuğun yaşına uygun konulan kuralların sürekli esneyeceği anlamına gelmemelidir. Bazı kuralların net ve tutarlı olması yine çocuk için gereklidir.
Çocuk ilk yıllarda anne babasını rol model olarak alır daha çok; anne babanın mizah duygusu gelişmişse, kendileriyle dalga geçebiliyorlarsa çocuğun mizah duygusu da paralel olarak gelişir değil mi?
Evet. Çocuklar anne babanın davranışlarını gözlemleyerek kendi davranış kalıplarını geliştirirler.
Mizah duygusu, geliştirilebilen bir şey midir yoksa doğuştan mı gelir?
Mizah duygusu, diğer duygular gibi doğuştan herkeste vardır. Ancak yine her duygu gibi ifade edildikçe gelişir.
Çocuğu depresyona yatkın, psikolojik olarak güçsüz olan anne-babalara neler önerirsiniz?
Çocukluk depresyonu, büyük ölçüde çevresel koşullara bağlıdır. Anne babanın tutumları, ve çocuğun yaşadığı ortamın yaşına uygun şekilde düzenlenmesi önemlidir. Eğer anne baba depresifse, çocuk da o duyguyu kopyalar. Dolayısıyla anne babaların da ruh sağlığına dikkat etmesi gerekir. Bu durum çoğunlukla anne babanın kendi aralarında yaşadıkları problemlerden kaynaklanmaktadır. Eğer çocuğun tüm bu durumlar olmamasına rağmen depresif bir hali var ise, daha derin bir değerlendirme gerekmektedir. Her iki durumda da zaman kaybetmeden bir uzmana başvurmakta fayda vardır.
Çocuklarının hayata daha pozitif bakması, zorluklarla daha kolay baş edebilmesi, daha az stres yaşaması için neler yapmalılar?
Çocuklara farklı bakış açıları geliştirmeleri için yardımcı olmak gerekir. Cezalandırıcı değil, ödüllendirici davranmak gerekir. Çocuğun güçsüz yönlerinden ziyade güçlü yönlerini ön plana çıkaracak şekilde onu desteklemek gerekir. Sanatsal ve fiziksel faaliyetler, sosyal aktiviteler çocuklara bu anlamda yardımcı olacaktır.
Biz eğlenceli bir anne-baba olursak çocuklarımız da eğlenceli insanlar olur mu?
Evet olurlar, ancak bazı anne babalar eğlenceli olmak adına sorunların üzerini örterler. Böyle tutumlar, ileride daha büyük sorunlara yol açar. Eğlenceli olmakla, gerçekçi olmamak karıştırılmamalıdır. Çocuk, sorunlarının hafife alındığını düşünebilir ve sonunda kendini ifade etmekten de vazgeçebilir.
Çocuğun yaptığı şakalara gülmek, özgüven ve mizah duygularını geliştirmek için önemli değil mi? Çocuğun espri yapmasını nasıl destekleyebiliriz?
Anne baba esprili bir dil kullanırsa, çocuk da kullanır. Ancak esprili olmak soğuk şakalar yapmak- ya da kötü kelimeler kullanmakla karıştırılmamalıdır.
Aile mizah konusunda nasıl sınırlamalar getirmelidir? Hangi tür esprilerin, şakaların yapılmasına müsaade edilmemelidir?
Eğer çocuk kötü kelimeler kullanıyorsa, bunun komik olmadığı ifade edilmeli ve böyle şakalara gülünmemelidir. Aynı zamanda etrafa zarar verecek davranışlar yaparak eğleniyorsa bu da engellenerek daha uygun şakalara yönlendirilmelidir. Böyle durumlarda çocuğu küçük düşürecek tepkiler ve cezalar kullanmak yerine uygun davranışları desteklenmeli ve ödüllendirilmelidir. Çocuklar çoğu zaman böyle şakaları arkadaşlarından öğrenirler. Eğer böyle bir durum varsa okulla iletişime geçmek faydalı olacaktır.