Dünya'da geniş yankı bulan, ülkemizde ise 2017 yılının başından itibaren adından söz ettiren kripto para bağımlılığı giderek artmaktadır. Kripto varlıklar; somut olarak elle tutulup, gözle görülemeyen bir sanal para birimi olarak karşımıza çıkar. Bu yüzden kripto para, her hangi bir efor sarf etmeden ve kolaylıkla yükselişi gözlemlenebilecek bir değer olarak görülmektedir. Kripto para kişilerde yoğun merak uyandırmaktadır ve bu sanal paraya sahip olan kişilerde bağımlılık gelişebilmektedir.
Kripto para bağımlılığı yeni yeni karşımıza çıkmaya başlayan bir kavramdır. Kripto para piyasasında ilgi çekici ana unsur, kısa zaman diliminde yaşanan fiyat dalgalanmaları ile yatırımcılarına ciddi kazanç sağlama imkânı sunmasıdır. Her ne kadar yatırım aracı olarak bilinse de kişilerin kripto parayı takip amacıyla telefon ve internet ortamında çok fazla zaman geçirmesi kripto para bağımlılığı olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca kripto paranın, kolay yoldan kazanç sağlama ve zengin olma hayalinin yatırımcılar üzerinde hipnotize bir kuvvet oluşturması bağımlılığa zemin hazırlamaktadır.
Kripto Para Bağımlılığı Belirtileri
Bu kısa zaman dilimi bazen dakikalar ve saatler ile dahi ölçülebilmektedir. Kripto para yatırımcılarının önemli bir bölümü yatırımları aracılığı ile kısa zamanda ciddi düzeyde kazanç sağlayacaklarına ilişkin bir düşünce içeriğine sahiptir. Özellikle kaldıraç sistemi olarak bilinen ve kişinin daha fazla risk almasına olanak sağlayan sistem daha kısa sürede bağımlılığa yol açmaktadır, bu yüzden daha dikkatli olunmalıdır.
- Kripto paraların fiyat hareketleriyle yoğun şekilde meşgul olmak
- Sürekli olarak ekran başında oturup kripto paraların grafiklerini incelemek
- Günün her saatinde ya da kısa zaman dilimlerinde sürekli yatırımların son durumlarına bakmak
- Uykusuzluk
- Daha fazla haz ve heyecan duygusu yaşama isteği
- Sosyal hayattan kendini soyutlama
- Hobilere ve sosyal faaliyetlere ilgi kaybı
- Yoğun anksiyete ve tahammülsüzlük
- Aile ve çevreye karşı ilgisiz davranışlar
- Para ticareti yapmak için fazla miktarda para harcanmaya başlandıysa,
- Kişinin kendine ait olmayan paraları kullanması
- Sanal para bağımlılığını bırakmak isteyip bırakamaması
Bağımlı kişiler, bir süre sonra durumun ciddiyetine varırlar ve kripto para işlemlerini azaltırlar ancak bir süre sonra kaldıkları yerden devam ederler. Yukarıdaki belirtilerin birçoğu kişi de mevcut ise bir uzmandan destek alması önerilir.
Sanal Para Bağımlılığına Kimler Daha Yatkındır?
Ekonomik yatırımlar ile ilgili bazı araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırmalarda yatırımların artmasıyla beraber yatırım yapan kişilerin beyninde dopamin hormonunun tetiklendiği gözlemlenmiştir. Fakat yatırımın yükselme ihtimali ne derece az ya da tahmin edilebilir olmasa bile dopamin hormonunun artmayı sürdürdüğü belirlenmiştir. Dopamin hormonu, direkt ödül ile ilgili kısımdır ve salgılanması ile beraber beyin kişiyi haz aramaya davet eder. Bu yüzden dopamin, tütün, uyuşturucu ya da kumar vb. bağımlılık geliştiren madde ya da hareketler de göz önündedir. Bu yüzden kripto para kullanan kişilerde dopaminin yükseldiği ve bireyi bağımlı olmaya ittiği göz önüne alınmalıdır. Kripto para bağımlılığına yatkın olan kişileri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Genelde hızlı karar alan kişiler
- Aldığı kararların sonuçlarını tam olarak düşünmeden harekete geçenler
- Sabırsız, heyecanlı ve risk almayı seven kişiler
- Yenilik arayışı yüksek olan, daha öz güvenli dışa dönük bireyler
- Özellikle günlük ya da haftalık hisse senedi alımı yapan borsa ile sık şekilde uğraşan bireyler
- Spor bahisleri, günlük bahisler yapan kişiler
Kripto paralar ile yoğun bir şekilde uğraşan kişilerin, genç, eğitimli erkekler olduğu ve çoğunun belirli bir gelir düzeyinde olduğu gözlemlenmektedir. Bu yüzden bu grupta risk faktörler arasında yer almaktadır.
Sanal Para Bağımlılığı Tedavisi
Bu tarz yatırımlara ilgi gösteren bireylerin aileleri de dikkat etmelidir. Birey bu bağımlılığa karşı kendine engel olamıyor ve maddi kayıpları artış gösteriyorsa, aile üyelerinin de desteği ile beraber psikolojik yardım alınması önerilmektedir. Psikoterapi ve uzmanın ihtiyaç görmesi durumunda ilaç desteği de verilebilir.
Bağımlı kişi, sanal para uygulamalarından uzak tutulmalıdır. Bunun dışında başka uğraş alanları geliştirmek, yeni hobiler edinmek ve sosyal faaliyetler de bulunması için destek verilebilir. Ailenin ve sosyal çevrenin katkısı tedavi sürecine büyük oranda katkı sağlamaktadır.
