Karbonmonoksit gazı, rengi, koku, tadı olmayan ve non-irritan bir gaz olarak tanımlanır. Karbonmonoksit zehirlenmesi, kan dolaşımında karbonmonoksit oluştuğu zaman görülür. Havada yoğun oranda karbonmonoksit olduğunda, beden kırmızı kan hücrelerinde bulunan oksijeni karbonmonoksit ile değişir. Böylelikle, önemli doku yıpranmasına ve hatta ölüme nedne olabilmektedir.
Karbonmonoksit, benzin, odun, propan, odun kömürü veya farklı yakıtların yakılması ile üretilir. Doğru havalandırılmayan cihazlar ve motorlar, karbonmonoksitin riskli düzeylerde birikmesine yol açabilir.
Doğada pek çok gaz serbest şekildedir ve bu gazlar atmosfer üzerinde dengeli bir şekilde dağılmıştır. Bu denge neticesinde canlılar solunumunu gerçekleştirir ve hayatlarına devam eder. Fakat belirli bir gazı fazla solumak zehirlenmeye neden olur. Yapısında karbon olan belirli bir maddenin yanmış olması ya da tam olarak yanmaması ile karbonmonoksit gazı açığa çıkar.
Zehirlenmelerde önemli bir sağlık sorununa neden olduğundan dolayı da sessiz katil şeklinde de isimlendirilir. Bunun ile birlikte yakıt yakmakta olan cihazlar da karbonmonoksit üretirler. Yeterli oranda hava almayan, kapalı alanlarda uzun zamanlı araçların çalıştırılması da ortamda karbonmonoksit birikine yol açar. Bu havayı solumak da zehirlenmelere yol açabilir. Bunun ile birlikte yangın esnasında da meydana gelen dumanın solumak karbonmonoksit zehirlenmesine neden olur.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nedenleri Nelerdir?
Bu zehirlenmelere, yanma dumanlarını oldukça çok solumaya yol açar. Solunan havada oldukça çok karbonmonoksit olduğu zaman, bedendeki kırmızı kan hücreleri karbonmonoksitle değişir. Bu oksijenin dokulara ve organlara ulaşmasını engel olur.
Yakıt yakmakta olan cihazlar ve motorlar, karbonmonoksit üretmektedir. Bu üretilen karbonmonoksit oranı, genel olarak kaygı kaynağı değildir. Fakat kapalı veya kısmi kapalı bir havada kullanıldığında karbonmonoksit düzeyi riskli seviyelere gelebilir. Yangın esnasında dumanı solumak da karbonmonoksit zehirlenmesine yol açar.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
Karbonmonoksit zehirlenmesinin en yaygın görülen semptomları; baş ağrısı, bulantı, halsizlik ve nezle benzeri durumlar olarak ifade edilir. Diğer zehirlenmeler ateşlenme de yaşanır fakat tipik şekilde karbonmonoksit zehirlenmelerinde ateşlenme görülmez. Gaza maruz kalma oranı ve süresi, semptomların oranında rol üstlenir. Fakat bu durum her zaman böyle değildir. Hafif seviyelerde karbonmonoksit gazına maruz kalındığı zaman şu belirtiler meydana gelir;
Halsizlik, bitkinlik ve yorgunluk hissi,
- Baş ağrısı
- Nefes alıp vermede zorluk
- Bulantı, kusma
- Baş dönmesi
İleri derece zehirlenme durumlarındaysa daha önemli semptomlar meydana gelir;
- Sersemleşme ve hareket etmekte güçlük
- Kas koordinasyonunda zayıflık
- Bilinç kaybı
- Bulanık görme ya da görme kayıpları
- Dışkı ve idrar tutmakta zorluk
- Bayılma ve nöbetler geçirme
- Komaya girme
- Solunumun durması
Karbonmonoksit Zehirlenmelerinde Risk Altında Olanlar Kimlerdir?
Bu zehirlenmeler bilhassa uyuyan ve sarhoş kişiler için riskli bir durum olabilir. Risk altında olan diğer kişileri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Trafik polisleri
- İtfaiye çalışanları
- Kapalı garajlarda çalışanlar
- Boya temizleme işinde çalışanlar
- Kalorifer kazanı dairesinde çalışan kişiler
- Oto tamircileri
Bu zehirlenmeler gebe, 2 yaştan ufak çocuklar, yaşlı kişiler, solunum sistemi ve kalp rahatsızlığı bulunanlar için daha büyük tehlikeye neden olur. Bireyler, geri dönüşü olmayan beyin hasarları yaşayabilir ve hiç kimse bir problem olduğunu fark etmeden hayatını kaybedebilir. Bu zehirlenmelerin işareti belirsiz olabilir, hayatı tehdit eden önemli bir durumdur.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Tanısı Nasıl Konulur?
Karbonmonoksit zehirlenmesinden endişe duyulan bireyi vakit geçmeden hastaneye götürmek gerekir. Bir an önce tedaviye başlanmalıdır. Tanıyı doğrulamak için sıvı kan numunesi istenebilir.
Uzman kişi bu zehirlenme hakkında bazı bilgiler edinmek isteyebilir. Semptomların hangi zamanda başladığı, hafıza problemleri gibi zihinsel bir sorun, bilinç kaybının yaşanıp yaşanmadığı, gebelik, sigara alışkanlığı gibi bilgiler edinmek fayda sağlayabilir.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Zehirlenmelerde ilk yardım oldukça büyük önem taşır. Fakat ilk yardımı gerçekleştirecek bireyin zehirlenmeye karşı ilk olarak kendini koruma altına alması gerekmektedir. Hasta olan bireyin yer aldığı ortam zaman geçmeden havalandırılmalı, kişi ortamdan uzak tutulmalıdır. Solunum mevcut değilse temel yaşam desteği sağlanır. Hastanede acil serviste kişiye saf oksijen verilmektedir. Oksijenin verilmesindeki amaç hemoglobine bağlı olan karbonmonoksit oranını düşürmek ve dokulara oksijen taşınmasına yardımcı olmaktır.
Hasta nefes alamaz duruma gelmişse tıbbi makineler yardımı ile hastanın solunumuna yardımcı olunur. Solunumun sağlanmasından sonra kişiye hiperbarik oksijen tedavisi uygulanabilir. Bilhassa beyin ve kalpte olan zararlara acil müdahale edilmesi gerekmektedir. Kalıcı hasarların bulunmaması fakat doku ve organ hasarının ileri seviyede olması durumunda destekleyen tedaviler için değişik yöntemlere başvurulabilir.
Tedavilerin uygulanmasındaki amaç, zararı minimum seviyeye düşürmek ve kişinin sağlığına yeniden kavuşmasını amaçlamaktır. Gebe olan kadınlara, hiperbarik oksijen tedavisi daha uzun zamanlı yapılabilir. Çünkü zehirlenme durumundan henüz doğmamış bebek de etkilenebilir. Bu durumda bebekte kalıcı zararlara yol açabilir.