Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder - ARFID), bireyin belirli gıda türlerini veya gruplarını sınırlaması veya reddetmesi nedeniyle ortaya çıkan bir beslenme bozukluğudur. Bu durum, genellikle besin çeşitliliğinin sınırlanması, belirli besin gruplarının reddedilmesi, yemek miktarının kısıtlanması ve/veya belirli gıdaların tüketilmemesi gibi özelliklere sahiptir.
Bu bozukluk genellikle çocukluk döneminden itibaren başlar, ancak yetişkinlerde de görülebilir. ARFID belirtileri beslenme eksikliklerine, kilo kaybına, enerji eksikliğine ve genel sağlık sorunlarına neden olabilir. Tedavi genellikle beslenme uzmanları, psikologlar ve diğer sağlık profesyonellerini içeren multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir. Terapi, bireyin beslenme alışkanlıklarını anlamasına yardımcı olmayı, yeni gıdaları denemeyi teşvik etmeyi ve genel sağlığını iyileştirmeyi hedefler.
Kaçıngan Gıda Alım Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Kaçıngan gıda alım bozukluğu (ARFID) belirtileri genellikle şu şekilde ortaya çıkar:
Gıda Çeşitliliğinin Sınırlanması: Birey, belirli gıda türlerini veya gruplarını tüketmeyi reddeder. Bu sınırlama genellikle belirli renkler, dokular, kokular veya tatlar gibi özelliklere dayanabilir.
Besin Gruplarını Reddetme: Belirli besin gruplarını tamamen reddetme eğilimi gözlemlenebilir. Örneğin, sadece belirli bir kategoriye ait gıdaları tüketmeye yönelik kısıtlamalar olabilir.
Yemek Miktarının Sınırlanması: Birey, gıda miktarını sınırlar ve genellikle normal bir beslenme düzeninden belirgin şekilde sapar. Bu durum, kilo kaybına veya normal büyüme ve gelişmeye etki edebilir.
Besinlere Karşı İştahsızlık: Birey, belirli gıda türlerine karşı iştahsızlık gösterebilir. Bu durum, gıdalarla ilgili olumsuz duygusal tepkiler veya mide bulantısı gibi fiziksel belirtilerle de ilişkilendirilebilir.
Gıda Hazırlama veya Sunumunda Kaygı: ARFID'li bireyler, gıdaların hazırlanma şekli veya sunumu konusunda aşırı kaygı yaşayabilirler. Bu durum, bireyin belirli gıdaları tüketmeyi reddetmesine neden olabilir.
Beslenme Eksiklikleri: Belirgin bir şekilde sınırlı gıda alımı, beslenme eksikliklerine ve kilo kaybına yol açabilir. Bu durum, genellikle normal büyüme ve gelişmeyi etkiler.
Tıbbi veya Duygusal Belirtiler: ARFID sıklıkla başka bir tıbbi veya duygusal durumla ilişkilidir. Örneğin, mide problemleri, yemekle ilgili travmatik bir deneyim veya başka bir zihinsel sağlık sorunu.
Kaçıngan Kısıtlı Gıda Alım Bozukluğu Nedenleri
Kaçıngan kısıtlı gıda alım bozukluğunun (ARFID) nedenleri genellikle karmaşıktır ve çeşitli faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanabilir. Duygusal veya psikososyal etmenler, besinlere karşı duyarlılık veya fobiler, geçmişte yaşanan olumsuz yemek deneyimleri, duyusal duyarlılık, gelişimsel faktörler ve çevresel etmenler ARFID ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.
Bireyin yaşadığı duygusal zorluklar, anksiyete, depresyon veya besinlere karşı duyarlılık gibi faktörler bu bozukluğu tetikleyebilir. Tedavi genellikle beslenme uzmanları, psikologlar ve diğer sağlık profesyonellerini içeren multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir. Bu tedavi, bireyin beslenme alışkanlıklarını anlamasına, yeni gıdaları denemesine ve beslenme alışkanlıklarını geliştirmesine odaklanır.
Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu Kimlerde Görülür?
Kaçıngan kısıtlı gıda alım bozukluğu genellikle çocukluk döneminde başlar, ancak her yaştan bireyde görülebilir. Bu bozukluğun belirtileri genellikle çocukluk veya ergenlik dönemlerinde fark edilir. ARFID, özellikle aşırı seçici beslenme eğilimleri olan çocuklarda ve gençlerde sıkça görülür. Ancak, yetişkinlerde de meydana gelebilir ve yaşam boyu devam edebilir.
ARFID, genellikle belirli gıda türlerine veya besin gruplarına karşı duyarlılık, gıda dokuları, kokuları veya tatlarına karşı olumsuz tepkiler gibi duyusal duyarlılıklarla ilişkilidir. Ayrıca, bireyin geçmişte yaşadığı olumsuz yemek deneyimleri, travmatik olaylar veya duygusal sorunlar da ARFID'nin ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.
Kaçıngan Kısıtlı Yiyecek Alımı Bozukluğu Tedavisi
Kaçıngan kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu (ARFID), genellikle belirli yiyecekleri reddetme, sınırlı bir yiyecek yelpazesi ile beslenme ve/veya yeni yiyecekleri denemekte zorluk çekme gibi özelliklere sahip bir beslenme bozukluğudur. Tedavi genellikle bir multidisipliner yaklaşımı içerir ve profesyonel yardım almayı içerir. ARFID tedavisinde kullanılan bazı yöntemler:
Beslenme Danışmanlığı ve Diyetetik Hizmetleri Bir beslenme uzmanı veya diyetisyen, bireye uygun bir beslenme planı geliştirebilir. Yetersiz beslenmeyi önlemek için sağlıklı ve dengeli bir diyet oluşturabilirler.
Bilişsel Davranış Terapisi (BDT): BDT, bireyin düşünce ve davranışlarını değiştirmeye odaklanan bir terapi türüdür. Bireye yeni yiyecekleri deneme ve kabul etme konusunda destek sağlayabilir.
Aile Tabanlı Tedavi: Özellikle çocuklarda, aile tabanlı tedavi etkili olabilir. Aile üyeleri, çocuğa destek olabilir ve çocuğun beslenme alışkanlıklarını geliştirmesine yardımcı olabilir.
Duysal İşleme Terapisi: Yiyeceklerin dokusuna, tadına, kokusuna olan duyarlılığı artırmak için kullanılabilir. Bireyin yeni yiyecekleri daha rahat denemesine yardımcı olabilir.
İlaç Tedavisi: Bireyin beslenme bozukluğuyla birlikte başka sağlık sorunları varsa, uygun ilaçlar reçete edilebilir.
Grup Terapisi: Bireyin benzer sorunları olan diğer kişilerle bir araya gelmesini sağlayarak destek olabilir.
Ebeveyn Eğitimi: Ebeveynlere çocuklarının beslenme sorunlarıyla başa çıkma konusunda bilgi ve beceri kazandırabilir.
Her birey farklıdır, bu nedenle tedavi kişiye özel olarak uyarlanmalıdır. ARFID ile başa çıkmak için en iyi yaklaşım, bir sağlık profesyoneliyle iş birliği yapmak ve bireye özgü bir tedavi planı oluşturmaktır. Tedavi süreci, sabır, sürekli destek ve zaman gerektirebilir.