Dizanteri, bir parazit veya bakteriden kaynaklı olarak bağırsak sisteminde meydana gelen bağırsak iltihabına verilen isimdir. Şiddetli ishal, ateş, mide bulantısı, kusma, kilo kaybı ve mide krampları ile ilişkili bulaşıcı bir hastalıktır. Sıvı kaybını önlemek amacıyla bol sıvı tüketimi önerilir ve yeterli hidrasyon sağlanmazsa hayati tehlikeye yol açabilir. Semptomlar hafif ila şiddetli olarak değişiklik gösterebilirken, tedavisi altta yatan nedenlere bağlı olarak yapılabilir.
Bağırsak iltihabının semptom ve belirtileri genellikle hafif seyreder ve çoğunlukla birkaç gün içinde ortadan kalkar. Bu nedenle çoğu kişi tıbbi yardım için herhangi bir başvuruda bulunmaz. Ancak bu durum ciddi komplikasyonlara neden olabileceği için uzmanlardan destek alınması önemlidir.
Dizanteri Belirtileri ve Çeşitleri Nelerdir?
Bağırsaklarda bir dizi semptomla sonuçlanabilecek tahrişe ve iltihaplanmaya neden olabilecek bir durumdur. Semptomların yoğunluğu ise bireyler arasında değişiklik gösterebilir. Belirtiler kişiye bulaştıktan sonra yaklaşık 1 ila 3 gün içinde ortaya çıkabilir. Dizanteri belirtileri şu şekildedir:
- Şişkinlik
- Karın ağrısı
- Kanlı ishal (sulu veya mukuslu da olabilir)
- Mide krampları
- Kusma olan veya olmayan mide bulantısı
- Ateş
- Kusma
Enfeksiyon ilerledikçe, dehidrasyon semptomları da dahil olmak üzere farklı semptomlar gelişme gösterebilir. Diğer olası belirtiler arasında şunlar yer alabilir:
- İdrarda azalma
- Kuru cilt ve ağız kuruluğu
- Kas krampları
- Kaslarda güçsüzlük hissi
- Kilo kaybı
Basilli ve amipli dizanteri olarak iki ana dizanteri türü bulunmaktadır. Bağırsak enfeksiyonları bazı vakalarda şiddetli olarak seyreder ve tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Tedavi edilmediğinde veya tedavisi geciktirildiğinde hayati tehlikeye neden olabilir. Herhangi bir belirti durumunda en yakın sağlık kuruluşuna gidip gerekli kontroller yaptırılmalıdır. Dizanteri türleri şu şekildedir:
Basilli Dizanteri
Bakteriyel bir enfeksiyon bu duruma neden olabilirken, en yaygın görülen tür olarak bilinmektedir. Shigella bakterilerine bağlı olarak ortaya çıkan enfeksiyonun belirtileri kişiye bulaşmasının ardından yaklaşık 1 ila 3 gün arasında meydana gelir. Genellikle ilk semptom, hafif bir karın ağrısı ile ishal olarak kendini gösterir. Nadir olarak dışkıda kan ya da mukus görülür ve semptomlar bazı vakalarda çok hafif seyreder. Tedaviye gerek kalmadan birkaç gün içinde kendiliğinden iyileşebilir. Ayrıca semptomlar arasında; mide bulantısı, kusma ve ateş yer alır.
Amipli Dizanteri
Entamoeba histolytica adlı parazit, amipli dizanteriye neden olan ana sebeplerden biridir. Kan veya mukus içeren şiddetli ishale neden olur. Zamanında tedavi edilmediği durumlarda hayati tehlikeye yol açabilir. Bağırsak duvarını aşarak farklı organlara yayılabilir. Belirtileri arasında; karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, kan veya mukus içeren şiddetli ishal, kabızlık, halsizlik, ateş ve titreme yer alabilir.
Dizanteri Neden Olur?
Dizanteri nedenleri arasında genellikle bir parazit veya bakteri enfeksiyonundan kaynaklı olarak ortaya çıkması yer almaktadır. Bu duruma neden olan parazitik ve bakteriyel enfeksiyonlar çok bulaşıcıdır. Daha sıcak iklimlerde yaşayan ve uygun sanitasyon ve hijyen uygulamalarına erişimi olmayan insanlar, bu bakteri ve parazitleri yakalamaya daha yatkındır. Bağırsak enfeksiyonuna neden olabilecek faktörler şu şekilde sıralanabilir:
- İyi temizlenmemiş eller ile hazırlanan yemeğin tüketilmesi
- Kötü hijyen koşulları
- Kirli bir suyun tüketilmesi
- Cinsel temas (özellikle anüs bölgesi)
Dizanteri Komplikasyonları Nelerdir?
Dizanteri, bağırsak iltihabı veya herhangi bir ishal türünün en yaygın komplikasyonu dehidrasyondur. Bu gibi durumlarda bol miktarda sıvı tüketilmesi gerekmektedir. Komplikasyonlar bazı vakalarda şiddetli olabileceği gibi çoğu durumda hafif seyreder. Ancak bu durum özellikle küçük çocukları veya bebekleri çok fazla etkileyebilir ve hayati riske yol açabilir.
Bunların yanı sıra yaşamı tehdit eden kalp atışı değişikliklerine neden olabilecek ciddi derecede düşük potasyum seviyelerine, titreme gibi nöbetlere, böbrek hasarına ve böbrek yetmezliğine neden olabilir.
Dizanteri Nasıl Önlenir?
Dizanteri kötü hijyen koşulları sonucunda yayılabildiği için, ellerin antibakteriyel sabunla sık sık yıkanması hastalığa yakalanma riskini en aza indirmeye yardımcı olabilir. Yemek hazırlamadan önce, tuvaleti kullandıktan, çocuk bezini değiştirdikten ve enfekte bir kişiyle temas ettikten sonra ellerin yıkanmasına özellikle dikkat edilmelidir. Enfeksiyon riskini azaltmak veya bu duruma önlem alınması için dikkat edilmesi ve yapılması gerekenler şu şekildedir:
- Çocuklara doğru el yıkamanın önemi ve nasıl yapılacağı öğretilmeli
- Yüzme havuzlarında veya diğer eğlence amaçlı yüzme alanlarında su yutmaktan kaçınmalı
- Arıtılmış ve temiz su içilmeli
- Meyve ve sebzeler taze olarak tüketilmeli, ayrıca yemeden ve pişirmeden önce dikkatlice yıkanmalı
- Enfekte olan kişilerden uzak durulmalı
Dizanteri Nasıl Teşhis Edilir?
Dizanteri teşhisi sürecinde, ilk olarak hastanın yaşadığı şikayetlerin ve belirtilerin öğrenilmesi için uzman doktor tarafından birtakım sorular sorulur. Sonrasında hastanın seyahat ve tıbbi geçmişi öğrenilir ve hastaya fiziki muayene uygulanır.
Özellikle sıcak iklim bölgelerinden ve hijyen koşullarının kötü olduğu bölgelerden yeni dönen kişilerden dışkı örneği istenebilir. Yapılan dışkı örneğinin laboratuvar sonuçlarına bağlı olarak iltihabın Shigella veya Entamoeba histolytica enfeksiyonundan kaynaklanıp kaynaklanmadığı tespit edilir.
Bunların yanında kanama ve şiddetli ishal belirtilerinin görüldüğü durumlarda ultrason veya endoskopi gibi tanı görüntüleme teknikleri uygulanabilir. Görüntülemeler sonucunda iç mukoza dokusunda herhangi bir delinme durumunun olup olmadığı saptanabilir.
Dizanteri Nasıl Tedavi Edilir?
Dizanteri tedavisi, enfeksiyona neyin sebep olduğuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Uzman doktorlar tarafından kesin bir tanı konulmasının ardından gerekli tedavi planlaması yapılır. Şiddetli olmayan vakalarda genellikle herhangi bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz ve kendi kendine bir iyileşme görülür.
Bazı vakalarda şiddetli ishal ve kusma gibi durumlar söz konusu olabilir. Bu gibi durumlarda dehidrasyonu önlemek için bol miktarda sıvı tüketilmelidir. Hastaların sıvı tüketemedikleri durumlarda intravenöz yani sıvı maddenin doğrudan damar yoluyla verildiği tedavi uygulaması gerekli olabilir. Bu uygulama ile vücut sıvılarının yenilenmesi hedeflenerek, hastaya gerekli olan serum verilir ve hasta gözlemlenir.