Çocuklarda görülen obezite, çocukluk döneminde ve çocuğun gelecek zamandaki hayatında sağlık sorunları bakımından çocuğu tehlikeli duruma sokabilir, tedavi edilmesi gereklidir. Yaygın olarak yetişkin bireylerde meydana gelen şeker, kolesterol, tansiyon gibi sağlık problemlerinin zamanında fark edilmesine sebebiyet verir. Çocukluk dönemi obezitesi, sağlıklı beslenme tedavisi ile çözüme kavuşturulabilir. Beslenme tedavisi uygulanırken en önemli fark ebeveynlerin beslenme şeklini değiştirme yolu ile gerçekleştirilir.
Obezite, anlam olarak bedendeki yağ kitlesinin çoğalmasıdır. Çocuklarda obezite ise bu olayın çocukluk döneminde ya da adölesan zamanında meydana gelmesidir. Gıdalar ile alınan enerjinin beden gereksiniminden daha çok olması ve bu durumun uzun sürmesi sonunda bedende yağ dokusu gittikçe artar.
Çocukluk Obezitesi Nedenleri Nelerdir?
Çocukluk obezitesi nedenleri içerisinde ilk etken aileden kaynaklanan gıda şekli olsa da pek çok etkenden kaynaklı olarak gelişim gösterebilir. Bu nedenleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz;
- Fast food gıdalar ile beslenme
- İşlenmiş gıdaları fazla oranda içeren paketli besinlerin tüketilmesi
- Diyabet ve obeziteye olanak tanıyan yüksek şeker taşıyan içecekler
- Obeziteye kalıtımsal eğilim
- Tiroidlerde meydana gelen hormon problemleri gibi kilo alımına sebep olan bazı rahatsızlıklar
- Hormonal etkenler
- Alınan ilaçlar ya da medikal işlemler
- Şekerleme ve atıştırmalık besinlerin fazla tüketimi
- Fiziki aktivitelerin az olması
- Ekran başında geçirilen zamanın çok olması
- Bilgisayar oyunlarına bağımlılık
- Sınav ve ödev yüzünden masa başında harcanan zamanın artması
- Uyku problemleri
- Yeteri miktarda ve uygun saatlerde uyuyamamak
- Egzersiz ve spor alışkanlığının olmaması
Çocuklar en fazla ailesini örnek alırlar, Bu yaşanan durum beslenme alışkanlığı için de geçerli olmaktadır. Çocuğun yaşadığı ortamdaki besin alma düzeni sağlığını direkt etkiler.
Obez Çocuk Kategorisindeki Riskler
Çocukluk dönemi obezitesi, yaygın olarak yetişkin kişilerde meydana gelen bazı rahatsızlıkların çocukluk döneminde de olma olasılığını yükseltebilir. Bu hastalıkları şu şekilde sıralayabiliriz;
Diyabet: Obezite insülin direncine sebep olur, bedendeki şekerin kontrol altında tutulmasını zora sokmakta ve diyabet için tehlike oluşturmaktadır. Diyabet yalnızca obeziteye bağlı değildir. Çocuğun besin tüketime tutumları da diyabet tehlikesini etkilemektedir. Paketli ve işlenmiş besinleri tüketmek, gazlı ve şeker içeren içecekler, kolay karbonhidrat özü yüksek gıdalar da çocuğun gıda almasında göz önünde bulundurulmalıdır.
Kolesterol ve kan basıncının yüksek olması: Obez çocuklar için, obezitenin sebebi fazla yağ içeren diyetin ileri zamanda damarlarda plak birikimine ve damarlarda sertliğe, kalpte meydana gelebilecek yıpranmalara sebep olabilir. Bunun ile birlikte atıştırmalık yiyeceklerin içeriğinde bulunan yüksek tuz oranı da ileriki dönemlerde tansiyon rahatsızlığına yatkınlığı da yükseltmektedir.
Karaciğer ve böbrek hastalığı: Sağlıklı beslenmeme şekli ve kilo artışı çocuğun bedeninde yük oluşturur organlarda hasara neden olabilir. İleriki yaşlarda meydana gelen karaciğer rahatsızlıkları tehlikesini yükselten karaciğerde gerçekleşen yağlanma organ hasarına neden olabilir.
Solunum sistemi hastalıkları: Astım, nefes alımında güçlük, egzersiz esnasında nefesi kontrol edememek gibi sağlıksal sorunları obez çocuklarda genellikle görülür. Uyku esnasında uyku apnesi olarak meydana geliyorsa tanı ve tedavisi önemlidir.
Kemik- eklem rahatsızlıkları: Çocuklarda fazla kilo, bedendeki kemik ve eklemlere baskı yapar. Eklemde ağrılar, kalça ya da sırtta yaralanmalar yaşanabilir.
Sosyal tehlikeler: Çocuklar bu süreklilikte birbirlerine karşı acıma duygularını kaybedebilirler. Birbirlerine göstermiş oldukları fiziki eleştiriler, alay etme, akran zorbalığı gibi kötü davranış şekilleri çocuklarda öz güvenin eksik olması, öz saygının zarara uğraması, depresyon, anksiyete gibi problemler yaşanabilir. Bu süreci kontrol etmek için uzman bir çocuk psikoloğundan destek almak gerekebilir.
Çocuklarda Obezite Nasıl Teşhis Edilir?
Çocukluk döneminde obezitenin tanısının konulması yetişkinler ile aynı olmamaktadır. Yetişkin bireyler için uygulanan beden kütle indeksi sınıflandırması çocuklara kullanılamamaktadır. Boy ve kilo değerleri kullanılır ve hesaplanan beden kütle indeksi oranında çocuğun yaşına ve cinsiyetine göre doğru aralıklarda olup olmadığına bakılmaktadır. Bu işlem beslenme uzmanları tarafından uygulanmalıdır. Çocuğun takibini belirli aralıklar ile yapmak, boy, kilo ve bel bölgesi değerlerini sağlıklı akranlarıyla kıyaslayıp incelemek önem taşır.
Çocuklarda Obezite Nasıl Tedavi Edilir?
Çocukluk döneminde obezite ile savaşmak için ebeveynlere büyük sorumluluk düşer. Obez çocuklarda asıl hedef çocuğun zayıflaması değil, uygun beslenme tutumlarını kazandırmaktır.
Beslenme ile tedavi: Ani kilo verdiren diyet yöntemleri çocuklar için uygun olmaz. Büyüme ve gelişimi kötü yönde etkilemektedir. Bu yöntemin yerine çocuğa uygun beslenme tutumları edindirmek gerekir. Çocuğun diyetini şu şekilde değişiklikler yapılabilir;
- Ara besinlerde paketlenmiş ve işlenmiş besinler yerine meyve, sebzelerin tercih edilmesi
- Yağ oranı fazla fast food besinlerin yerine çocuk ile beraber evde sağlıklı pişirme tarzları uygulanarak hazırlanabilen gıdaların seçilmesi
- Gazlı ve şeker oranı fazla içecekleri tercih etmek yerine süt, ayran, taze sıkılmış meyve suları gibi içecekler konulabilir
- Çocuğun ailesinin sağlıklı beslenme yöntemleri edinmeleri
- Okul hayatındaki yanlış beslenme seçimleri yerine sağlıklı alternatifler tüketilmesi
- Karbonhidrat içerikli besinler yerine tahıllı besinlerin tercih edilmesi
- Çocukların büyüyüp ve gelişmesine katkı sağlayan süt besinleri mutlaka çocuğun diyetine eklenmelidir.
Bu sağlıklı beslenme hareketlerinin çocukta yer edinmesi zaman alabilir. Zararlı fakat oldukça dikkat çeken sağlıksız gıdalardan uzak durmak çocuklar için zor olabileceğinden dolayı çocuğa destek olmak gerekir. Kesinlikle bir diyetisyen uzmanından yardım alınmalıdır.
Egzersiz: Çocuğun kemik sağlığı, fiziksel ve sosyal gelişimi için egzersiz ve spor oldukça önemlidir. Bunun ile birlikte kilo kontrolü gelişimini de kolay hale getirir. Fiziki aktivitenin çoğaltılması için bazı küçük değişimlerden faydalanılabilir. Bu değişiklikler şu şekildedir;
- Okul ile ev yürüme mesafesinde ise, araba, servis tercih etmek yerine okula yürüme ya da bisiklet ile gidip gelmek
- Bilgisayar, televizyon veya telefon ile geçirilen zaman için çocuk ile anlaşıp süre süreyi sınırlandırmak
- Spor aktivitelerine katılmak için destek vermek, çocukların kendi kendilerine en uygun sporu seçmeleri için üzerlerinde baskı yaratmadan çaba göstermek
- Aile üyeleri ile birlikte merdiven kullanımını yaygın hale getirmek beraber açık hava etkinliklerine katılım sağlamak, doğada zaman geçirmek
- Okulda öteki veliler ile beraber fiziki aktiviteyi çoğaltacak etkinlikler yapmak
Uykunun düzenli olması: Yapılan araştırmalar gösteriyor ki uyku zamanının yeterli gelmemesi hormonlar üzerinde olumsuz etki gösterip açlık tokluk dengesini bozar. Bu durum da obezite için tehlike meydana gelir. Çocukların yeteri miktarda ve dengeli bir uyku alanlarının olması için aileler de geç vakitlere kadar ayakta kalmamalı, çocuğa örnek davranmalıdır. Günde sekiz-on saat uyku uyumak ve 23:00-02:00 zaman dilimlerini kesinlikle uykuya denk getirmek gerekir. Evde gerekli düzeni sağlamakta güçlük çekilmesi durumunda uzman bir psikologdan yardım alınabilir.