Ayak Mantarı Nedir?

Ayak mantarı, genellikle ayak parmakları arasında oluşan bir mantarın neden olduğu bir tür deri hastalığıdır. Toplum içinde yaygın görülen ve bulaşıcılığı olan bir hastalıktır. Ayaklarda kaşıntı, döküntü, kızarıklık, yanma, su toplama ve yaralara neden olabilir. Erkeklerde daha çok görülen bu durum, kadınlarda ve 12 yaş altı çocuklarda da ortaya çıkabilir. Erken teşhis ve tedavide yayılma göstermeden iyileşme sağlanabilir.

Tıbbi adı tinea pedis olarak da bilinen bulaşıcı cilt hastalığı, ayak parmaklarının yanında, topuklarda ve ayak tırnaklarında da gelişme gösterebilir. Bu duruma neden olabilecek birtakım risk faktörleri de bulunmaktadır. Önlem alınması için uygun ve çok dar olmayan ayakkabı seçimi, topluma açık alanlarda ayakların korunması, çorap kullanımının bireysel ve günlük olması önemlidir.

Ayak Mantarı Neden Olur?

Ayak mantarı nedenleri arasında birçok farklı etken yer alabilir. Vakalarının çoğuna, dermatofitler adı verilen bir gruba ait olan çeşitli mantarlar neden olur. Mantarlar kapalı, sıcak ve nemli ortamlarda gelişme gösterebilir. Ayaklarda ortaya çıkan mantarlar bulaşıcı olabilir. 

Enfeksiyon bulunan kişiyle doğrudan temas, havlu, ayakkabı veya bir zemin üzerine bırakılan deri parçacıkları yoluyla yayılabilir. Bunların yanı sıra bağışıklık sistemi zayıf veya şeker hastalığı olan kişilerin ayaklarında açık bir kesik ya da yara varsa enfeksiyon bulaşma ihtimali daha yüksektir. 

Ayak mantarına neden olabilecek risk faktörleri şu şekildedir:

• Ayakların uzun süre nemli veya terli kalması
• Uzun süre çok dar ayakkabı kullanımı
• Ayakkabı veya çorapların ortak kullanımı
• Cilt veya tırnak yaralanmaları
• Soyunma odası veya yüzme havuzu gibi ortak kullanım alanlarında çıplak ayakla dolaşmak
• Duş sonrası ayakları kurutmamak

Ayak Mantarı Çeşitleri Nelerdir?

Ayak mantarı türleri üç başlık altında sınıflandırılabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

İntertriginöz: Parmak arası mantarı olarak da bilinen en yaygın türdür. Çoğunlukla en küçük ayak parmaklarında ortaya çıkar. Ayakta kaşınma, yanma, döküntü ve ayağın diğer kısımlarında enfeksiyona yol açabilir. 

Hiperkerotik: Bu tür, ayaklarda tahrişe, kuruluğa, kaşınmaya ya da derinin pullanmasına sebep olabilir. Tedavi edilmediği durumlarda derinin kalınlaşmasına ve yarılmasına neden olurken, ayak tabanının tamamında ve ayak kenarlarında yayılma olabilir.

Vezikülobüllöz: Nadir görülen bir türdür. Genellikle ayağın altında bulunan deride su toplanması veya kabarcıkların patlaması sonucunda ortaya çıkar. Tedavi edilmediği durumlarda parmak aralarına, ayak tabanına ve ayağın üst ya da alt kısmında da oluşabilir.

Ayak Mantarı Belirtileri Nelerdir?

Ayak mantarı bir veya iki ayağı birden etkileyebileceği gibi belirtileri de ayağın herhangi bir bölümünde olabilir. Ancak sıklıkla ayak parmaklarında ya da ayak parmakları arasında gelişebilir. Yaygın görülen belirti ve semptomlar şunlardır:

• Ayak parmakları arasında pullu, soyulma veya ciltte çatlama
• Özellikle ayakkabı ve çorapları çıkardıktan hemen sonra gelen kaşıntı
• Cilt rengine bağlı olarak ortaya çıkan iltihaplanma
• Yanma veya batma hissi
• Ciltte döküntüler ve kötü koku
• Su toplanması ve kabarcıklar

Şiddetli vakalarda, sıvı dolu kabarcıklar veya açık yaralar gelişebilir. Kabarcıklar genellikle ayakların altında görülür, ancak herhangi bir yerde de gelişme gösterebilir. Açık yaralar genellikle ayak parmaklarının arasında görülürken, ayakların altında da ortaya çıkabilir. Ayrıca ayaklarda kötü koku meydana gelebilir. Erken tanı konulması halinde yayılma riski düşer ve ortaya çıkabilecek komplikasyonların önüne geçilir. 

Ayak Mantarı Nasıl Teşhis Edilir?

Ayak mantarı tanısı uzman doktor tarafından tipik olarak yapılan fiziki muayene ile konulur. Uzman doktor, fiziki muayene sırasında hastanın ayaklarını inceler ve kişinin yaşadığı semptomları gözden geçirdikten sonra durumu teşhis edebilir. Ancak bazı durumlarda kesin tanı konulması için birtakım testler gerekebilir. Deri döküntüsünden bir parça örnek alınarak laboratuvarda inceleme yapılabilir. Erken teşhis edilen vakalarda enfeksiyonun yayılma riski daha azdır. 

Ayak Mantarı Nasıl Tedavi Edilir?

Ayak mantarı tedavisi, erken teşhis edildiği durumlarda deri üzerine sürülen kremler ile birlikte yapılabilir. Ancak bu enfeksiyonların tekrar etme ihtimali yüksektir. İleri seviye mantar enfeksiyonlarında krem tedavisi etkili olamayabilir. Bu vakalarda ağız yolu ile alınan bazı mantar ilaçları uzman doktorlar tarafından önerilebilir.

İlerleyen vakaların tedavileri uzun süreli olabileceğinden, hastaların ilaçları düzenli olarak kullanması gerekir. Erken teşhis edilmeyen ve tedavisine geç başlanan hastalar için antibiyotik tedavisi uygulanabilir. 

Bunların yanı sıra mantar oluşumunu önlemek için dikkat edilmesi gereken durumlar şu şekildedir:

• Ayak bakımının günlük olarak doğru bir şekilde yapılması
• Ortak kullanım alanlarında ayakların korunması ve ayakların çıplak olmaması
• Terlik ve havlu gibi ürünlerin kişiye özel olması ve ortak kullanılmaması
• Duş aldıktan sonra ayakların ıslak bırakılmaması ve kurutulması
• Uzun süreli dar ayakkabı kullanımından uzak durulması
• Çorap değişimini günlük olarak yapmak ve ter emici çorap tercih etmek
• Ayak bakım ürünlerinin kişiye özel olması
• Özelikle yaz aylarında hava alan ayakkabıların tercih edilmesi