Sintigrafi, genellikle kişiye tanı konulması ve tedaviye verilen yanıtın değerlendirilmesi için nükleer tıp alanında kullanılan görüntüleme yöntemidir. Çok düşük düzeyde olan radyoaktif maddeler hastaya damardan, ağızdan veya nefes yoluyla uygulanarak görüntüleme işlemi gerçekleştirilmektedir. Bu uygulama yöntemleri genellikle; güvenilir, ağrısız, yan etki profilleri ve alerji riskleri çok düşük olan inceleme yöntemleridir.
Bu uygulamada vücuda verilen radyoaktif miktarları ise kişiye zarar vermeyecek derecede düşük seviyelerde olurken bu durumla ilişkili bazı kimyasal ilaçlar (radyofarmasötikler) bağlanarak organların ve dokuların görüntülenmesi ve incelenmesi yapılmaktadır.
Sintigrafi Ne İşe Yarar?
Genellikle farklı görüntüleme teknikleri ile ulaşılamayan vücut yapılarının fonksiyonları ve yapısı hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşmak için kullanılmaktadır. Uygulanan görüntüleme tekniği ile vücutta oluşabilecek; türlü kanser cinslerinin, nörolojik hastalıkların, kalp ve damar hastalıklarının (kardiyovasküler), sindirim sistemi hastalıklarının (gastrointestinal) ve hormon hastalıklarının (endokrinal) teşhis edilmesinde fayda sağlamaktadır. Non-Hodgkin lenfoma ve tiroid kanseri gibi birtakım kanser türlerinin tedavisinde de kullanılmaktadır.
Sintigrafi Nasıl Çekilir?
Kişilere farklı yollarla (ağız, damar veya nefes) çok az ölçüde radyoaktif madde verilir ve sonrasında gama kamera adı verilen cihaz yardımıyla organların 2 ya da 3 boyutlu görüntülerine ulaşılarak çekim işlemi gerçekleştirilir.
Nükleer tıp teknoloji uzmanları tarafından gerçekleştirilen görüntüleme yönteminde sağlık çalışanların ve hastanın yapması gereken veya hastadan yapması istenilen bazı durumlar bulunmaktadır. Bunlar şu şekildedir:
- Uygulama öncesinde kişide herhangi bir aksesuar bulunmamalı ve önlük giyilmelidir
- Hasta genellikle masaya uzandırılır. Hemşire ya da teknisyen tarafından kişiye radyofarmasötikler damar yolu, ağız ya da nefes yolu ile verilmektedir
- Kimyasallar gözlemlenerek uygulanan bölgeye yayılmaları beklenir
- Radyoaktif maddeler gama kameraları ile algılanarak işlemler tamamlanır
- Çekim esnasında hastanın sabit kalması istenebilir
- Çekim işlemi bittikten sonra görüntüler incelenir. Sonrasında bazı bölgelerin netleştirilmesi bakımından tekrar yapılabilir
- Çekim sonrasında yapılması gereken işlemler kişiye aktarılır ve uzman tarafından aykırı bir durum görülmüyorsa kişinin normal yaşantısına devam etmesi söylenebilir
Sintigrafi Çeşitleri Nelerdir?
Görüntüleme yöntemlerinin uygulandığı dokulara ve organlara göre adlandırıldığı çeşitlerdir. Detaylı bir görüntüleme tekniği olması nedeniyle vücutta yer alan hassas bölgelerde de uygulanmasını sağlamaktadır.
Kalp Sintigrafisi
Kalpteki kan seviyesi incelenerek koroner arter hastalığı adı verilen damar tıkanıklığı durumu gözlemlenmektedir. Bu görüntüleme tekniği iki kısımda uygulanmaktadır. İlk teknikte kişinin etki altında kaldığı stres sonrası kan hareketleri gözlemlenirken ikinci adımda kişinin dinlenip istirahat etmesi sonrası kan hareketleri gözlemlenmektedir. Bu iki durum incelenerek karşılaştırılır.
Tiroid Sintigrafisi
Hastaya doktor muayenesi sonrası ya da laboratuvar testinde belirlenen farklılıkların incelenmesi için kullanılmaktadır. Tiroidin çalışma durumunu gözlemlemek ve belirlemek için de kullanılır.
Kemik Sintigrafisi
Kemiklerde oluşan birtakım sorunları (eğilme, kireçlenme, kanser) başka bölgelere yayılması durumunu ve kanser oluşturma ihtimalini belirlemek için bu yöntemden fayda sağlanmaktadır.
Böbrek (Renal) Sintigrafisi
Böbrek fonksiyonlarını ve böbrek yapısında oluşabilecek olan işlevsel sorunları görüntülemek için kullanılmaktadır. Bu süreç kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.
Akciğer Sintigrafisi
Genellikle pulmoner emboli durumunun teşhis edilmesinde uygulanan bir yöntemdir. Akciğerlere kanın iletilmesini sağlayan atar damarlarda herhangi bir tıkanma durumunun olup olmadığını ve akciğerin durumunu görmek için uygulanır.
Sintigrafi Sonuçları Ne Zaman Çıkar?
Tanı konulmasında veya farklı bir hastalık durumunun belirlenmesinde uygulanan bir yöntemdir. Bu alanda özel olarak eğitim almış radyolog ya da doktor, görüntüleme sonucu bu durumu değerlendirir ve inceler. Sonrasında yazılır bir rapor ortaya çıkartır. Genellikle işlem yapılmasından birkaç saat içerisinde veya aynı gün içinde sonuçlar kişiye bildirilir.
Sintigrafinin Yan Etkileri Nelerdir?
İleri teknoloji yöntemlerinin kullanılarak yapıldığı bu uygulamada kişiye zarar veren bir durum görülmemektedir. Eğitimini almış uzman kişiler tarafından yapılması uygulamanın güvenirliğini sağlamaktadır. Uzun vadede herhangi bir yan etkisi bulunmamaktadır.
Görüntüleme sırasında uygulanan radyoaktif maddenin seviyesi çok az olduğu için sağlıklı organ ve dokular bu durumdan etkilenmemektedir. Radyoaktif maddelerin ve kullanılan özel ilaçların vücuttan atılma durumu kısa bir süre içinde gerçekleşir ve bir zararı görülmemektedir. Bu durumlarda nadir de olsa oluşabilecek alerjik durumlar kısa bir zaman içinde geçer.
Uygulanan görüntüleme yöntemi boyunca hasta hareketsiz kaldığı için birtakım kramplara ya da ağrı durumuna neden olabilir. Bu etkilerin geçici olması ile birlikte kişi aniden ayağa kalkarsa baş dönmesi yaşayabilir. Hasta masadan önerildiği gibi dinlenerek ve yavaş bir biçimde ayağa kalkmalıdır.
Kalp rahatsızlıklarını ve damarları incelemek amacıyla verilen ilaçlar kalp ritmini hızlandırabilir. Bu durum hastanın dinlenmesi ve istirahat etmesi ile birlikte normale döner. Panik yapılacak bir durum yoktur. Ayrıca bu yöntemin uygulanması sonrası kadınlarda yaklaşık 6 ay hamilelik önerilmez.
Sintigrafi Yöntemi Öncesinde Yapılması Gerekenler
Görüntüleme yöntemi uygulanmadan önce kontrol edilmesi ve yapılması gereken bazı durumlar bulunmaktadır. Sintigrafi yöntemi öncesinde yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:
- Kişinin açlık durumu kontrol edilmektedir. Kalp için yapılan incelemeler öncesinde hasta, yeme ve içme durumuna yaklaşık olarak 5-6 saat ara vermesi gerekir.
- Hastanın sürekli olarak kullandığı bir ilacın olup olmadığı bilgisi uzman kişiye verilir. Ayrıca ilaç kullanımını bir süre bırakılması istenir.
- Böbrekler ve kemik yapısı için görüntüleme ve inceleme yapılacaksa hastanın öncesinde bol sıvı tüketmesi istenir.
- Hastanın bol ve geniş kıyafetler tercih etmesi ve giymesi gerekir.
- 2 gün öncesinden şeker ve yağ içeren besinlerin tüketimine ara verilmesi gerekir.
- Kısa bir zaman içinde hastaya yapılmış herhangi bir test bulunuyorsa bu durumu uzmana iletmesi gerekmektedir.
Vücutta bulunan bütün organlar veya dokular için uygulanacak görüntüleme yöntemleri aynı olmadığı için bu süreçte farklılıklar olabilmektedir.
Sintigrafi Yöntemine Neden İhtiyaç Duyulur?
İleri teknoloji yöntemlerinin kullanılması ile bu uygulama, hastanın organlarında veya dokularında oluşabilecek herhangi bir olumsuz durumu ve hastalığı belirlenmesinde fayda sağlamaktadır. Vücutta yer alan bütün organlara uygulanabilen bu yöntem, tedavinin yetersiz olması durumlarında da kullanılmaktadır.
Ayrıca; beyin, kalp ve damar sistemleri, gastrointestinal (sindirim sistemi) ile tiroit gibi dokuların üzerinde oluşabilecek olumsuzlukları ve riskleri tespit ve tedavi için kullanılmaktadır. Organın işlevi ve durumu hakkında bilgi sahibi olunur. Bu yöntemle kısa bir sürede hastalık belirlenir ve tedavi sürecine geçilir. Bu şekilde hastalığın ilerlemesinin önüne geçilir. Bazı ciddi ve önemli hastalıklarda erken teşhisin hayat kurtardığı bilinmektedir. Bu yöntemle oluşabilecek olumsuz durumlar belirlenir.
Sintigrafi Yöntemi Hangi Hastalıklar İçin Kullanılır?
Kişi bazı durumlarda kendisinde birtakım belirtiler hisseder. Bu gibi durumlarda uzman bir doktora görünen kişi muayene edilir. Doktor tarafından gerekli görülmesi durumunda ve bazı hastalıklarda bu yöntem uygulanır. Kişiler tarafından sıkça sorulan “Sintigrafi yöntemi hangi hastalıklar için kullanılır?” sorusu ile birlikte bu yöntemin kullanıldığı hastalıklar şu şekildedir:
Endokrin: Guatr ya da tiroit rahatsızlıkların belirlenmesinde bu yöntem kullanılmaktadır. Bölgede oluşan düğümler ve bezlerin büyümesi kolaylıkla görülebilir. Ayrıca kanser riski oluşturabilecek durumların tespit edilmesinde de kullanılmaktadır.
Enfeksiyon: Belli bir bölgeye ya da vücuda yayılmış olan virüs veya mikrobun ortaya çıkış nedenini öğrenmek için kullanılmaktadır.
Gastrointestinal Sistem: Sindirim sisteminde oluşan birtakım fonksiyonel bozukluklarda ve cerrahi operasyon sonrası görülen yan etkilerde organ ve doku bozuklukların belirlenmesi için kullanılmaktadır.
Genitoüriner Sistem: Böbreklerin fonksiyonlarında yaşanılan sorunların ve yetersizliğin belirlenmesi için kullanılmaktadır.
Kardiyovasküler Sistem: kalp ve damar problemlerinin belirlenmesinde uzman kişiye yardımcı olan bu yöntem, damar tıkanıklığı ve kalp kapakçıklarındaki sorunların belirlenmesini sağlar.
Kas ve İskelet Sistemi: Fiziksel aktivitelerle uğraşan kişilerde ve spor yapan bireylerde daha çok görülen çarpma, darbe gibi durumlar sonucunda ortaya çıkan hastalıklar için kullanılır. Ayrıca kemik yapısında kanser riskinin ve varlığının belirlenmesi için de kullanılmaktadır.
Pulmoner Sistemi: Akciğer yapısını ve işlevsel durumunu incelemek için kullanılmaktadır. Bu bölgede yaşanabilecek olan herhangi bir olumsuzluğu veya kanserin belirlenmesi için kullanılmaktadır.
Santral Sinir Sistemi: Beyin fonksiyonlarını değerlendirmek ve bu bölgede birtakım rahatsızlıkların tespiti için kullanılmaktadır. Alzheimer ve bunama gibi ileri yaşlarda daha çok görülen durumların da tespiti yapılmaktadır.
Onkoloji: Lenflerde meydana gelebilecek hastalıkları belirlenmesinde fayda sağlayan bu yöntem, cilt, prostat ve meme kanserlerinin durumlarını tespit etmek için de gereklidir.
Kemik Sintigrafisinin En Sık Kullanıldığı Kanser Türleri
Kemik sintigrafisinin en sık kullanıldığı kanser türleri; prostat, meme, akciğer ve kemik kanseri türleri arasında bulunan (Osteosarkom, Ewing Sarkom, Osteoid Osteoma ve primer kemik kanseri) türlerdir.
Kemik Sintigrafisi Nasıl Yapılır?
Bu süreçte yapılması gereken bir ön hazırlık bulunmamaktadır. Kişinin açlık durumunun önemi yoktur. Kemiklerin görüntülenmesinde etken olan radyofarmasötik madde hastaya damar yolu ile verildikten sonra ilacın yayılması için yaklaşık 2-3 saat beklenir. Tüm vücut tarama işleminden geçirilir. Bekleme süresi boyunca hastaya bol bol sıvı tüketmesi ve idrara çıkması istenirken bu durum görüntünün kalitesini artırmaktadır.