Şu ana kadar ABD, Avrupa ve Avustralya'nın da aralarında bulunduğu 22 ülke ve bölgede tespit edilen maymun çiçeği virüsü viral bir hastalıktır. Küresel vaka sayısının 200'ün üzerine çıktığı maymun çiçeği virüsü belirtileri arasında kişide yaygın kas ağrıları, şiddetli baş ağrısı ve karın ağrısı gibi semptomlar görülmektedir. Bulaşması için yakın ve uzun süreli temas gerektiren maymun çiçeği virüsünün enfeksiyon ihtimali düşüktür.
Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Tıpta bilinen adı Manki Pops olan, Türkçe’ ye ise ‘’maymun çiçeği’’ olarak çevrilen viral bir hastalıktır. Özellikle virüsü barındırdığı bilinen sincap maymun gibi hayvanlarla direkt temas yoluyla yayılır. Bunun yanında, enfekte bir kişiyle çok yakın temas yoluyla da bulaşabilmektedir. Maymun çiçeği hastalığı, Covid-19 gibi RNA’lı değil, DNA’lı bir virüstür. Bunun önemi ise, DNA’lı virüslerin daha az mutasyona uğramasıdır. Maymun çiçeği virüsü yeni bir hastalık değildir. İnsanlarda ise maymun çiçeği virüsünün enfeksiyonu ilk defa 1970 yılında ortaya çıkmıştır.
Bu yıllardan günümüze kadar uzanan maymun çiçeği Afrika kıtasında nadir belirtilen vakalar şeklinde düzenli olarak ortaya çıkmaktaydı. Batı ve Orta Afrika’da yıllardır görülen Tropikal yağmur ormanlarının bolca yer aldığı ve bu bölge ile sınırlanan maymun çiçeği, ender olarak bölgeden ihraç edilen hayvanların neden olduğu bulaş ile dünyanın farklı yerlerine ulaşabilmekteydi. Ancak son zamanda hastalık geçmiş döneme kıyasla daha fazla yayılmış, çeşitli bölgelerden farklı insanlar üzerinde gözlemlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), ilk defa İngiltere’de ortaya çıkan ardından birçok Avrupa ülkesine daha sonra da Latin Amerika bölgesine kadar yayılan maymun çiçeği virüsü vakasının 200 kişinin üzerine çıktığını belirtmiştir.
Özellikle Covid-19 pandemisi dünya genelinde yıkıcı etkilere neden olmuştu. Bu nedenden dolayı maymun çiçeği yeni bir virüs salgını ihtimali olarak değerlendirilmektedir. Henüz bu noktada bir yayılım göstermese de detaylı olarak takip edilmeye başlanmıştır.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği hastalığı; kişilere virüsle enfekte olmuş bir hayvandan ya da maymun çiçeği enfeksiyonu olan başka bir kişi yoluyla bulaşabilir. Maymun çiçeği hastalığının belirtileri su çiçeği ve çiçek hastalığından farklıdır. Bu hastalık vücutta yaygın döküntülere neden olur ve çiçeği anımsatır. Bu yüzden maymun çiçeği virüsü olarak tanımlanır.
Her virüste gözlemlendiği gibi maymun çiçeğinde de enfeksiyon etkeni ile temasından sonra bir kuluçka süresi bulunur. Maymun çiçeği virüsünde döküntüler, ilk belirtilerin görülmeye başlanmasından itibaren 1-5 gün aralığında gözlemlenir. En yaygın belirti gösterme başlangıcı ise 1-13. günler arası süreç olarak tespit edilmiştir. Hastalık, ortalama 3 hafta sürmektedir. Belirtiler geçmiş zamanlarda büyük salgına neden olan çiçek hastalığı ile benzerlik gösterse de biraz daha değişik biçimde seyreder. En temel belirtiler arasında şunlara yer verilebilir:
- Yüksek derecede ateş
- Baş, sırt boyun ve kas ağrıları
- Lenf bezlerinde şişkinlik
- Halsizlik durumu
- Üşüme ve titreme hali
- Ciltte döküntüler (Su çiçeği ile benzerlik gösteren, su dolu küçük kabarcıklar şeklinde görülen döküntüler)
Kuluçka dönemi 6 gün, 7 gün, 14 gün arasında değişir. Hastalık, ortalama 3 hafta sürmektedir. İlk 5-6 gün; kişide yaygın kas ağrıları şiddetli baş ağrısı, karın ağrısı gibi belirtiler görülmektedir. Su çiçeği ve çiçek hastalığından farkı, bu kişilerde lenf bezlerinde büyümeler görülür. 5 ve 6. günden sonra vücutta dökülmeler meydana gelir. Daha çok yüzde, bacaklarda ve kollarda görülür. Kişinin belirtileri başladığında mutlaka ortalama 15-21 gün izolasyon sürecine girmesi gerekir. Maymun çiçeğinde ölüm riski ise %3-6 gibi düşük bir orandır.
Maymun Çiçeği Virüsü Bulaşıcı Mıdır?
Vücutta, deride lezyonlar yapar ve bu lezyonların içindeki sıvıların içinde virüs vardır. Hastaların derisinde bulunan bu sıvının başka birine bulaşabildiği bilinmektedir. Aynı zamanda ağız ve burun yoluyla da bulaşabilmektedir. Akciğere yayılması yoluyla bulaş meydana gelebilir. Maymun çiçeği virüsünün partikülleri büyük ve ağırdır bu yüzden solunum yoluyla büyük kitlelere yayılmaz. Yaklaşık olarak 1-1.5 metrelik mesafeyi korumak gerekir ve bu hastalığın yakın mesafede yayılma oranı artmaktadır.
Şu ana kadar belirtilen vakaların çoğunun eşcinsel olduğu ortaya çıkmıştır. Bunun ardından bilim insanları, temas yolunun yanı sıra cinsellik yolu ile de virüsün bulaşabileceğini gözlemlemektedir. Cinsel temas sırasında yakın temas kurulduğu için bu yolla da bulaşabilme ihtimali yüksektir. Covid-19 bir diğer farkı ise belirtisiz seyreden enfeksiyon ihtimalinin düşük olmasıdır. Bu hastalığın ilaçla yapılan bir tedavisi yoktur. 1980 yılında tüm dünyada çiçek hastalığının tedavisi tam olarak bulundu. Bu nedenle bu yıla kadar çiçek aşısı yapılarak bir tedavi yöntemi uygulanıyordu. Fakat 1980 yılından sonra çiçek aşısı sonlandırıldı. 1980 yılından sonra doğan kişilerde çiçek aşısı mevcut değildir. Bilim insanları tarafından, çiçek aşısı yaptıran kişilerin maymun çiçeğine karşı %80-85 oranında korunduğu belirtilmektedir. 12 yaşın altında ve 65 yaşın üstünde olan, hamile ve bağışıklık sistemi düşük olan kişilerin bu virüse karşı çok daha fazla dikkatli olmaları gerekmektedir.