Kuduz hastalığı, bilinen en eski enfeksiyon hastalıklarından biri olan ve enfekte olmuş hayvanın tükürük veya salyasından kişilere yayılabilen ölümcül bir virüstür. Genellikle virüsü taşıyan hayvanların insanları ısırması, salyalarının mukozal teması sonrasında oluşan bir hastalıktır. Kurt, çakal, tikli, yarasa, ayı gibi pek çok yabani hayvanın yanı sıra eşek, kedi ve köpek gibi evcil hayvanlardan bulaşabilir.
Isırılma sonrası sinirler yoluyla beyne ulaşan virüs, beyni ele geçirerek kişinin komaya girmesine, felç olmasına ve sonrasında ölümüne neden olmaktadır. Ölümcül bir viral hastalık olan bu virüse yakalanma riski ile karşılaşan kişilerin korunmaları için kuduz aşısı yaptırmaları zorunludur.
Kuduz Hastalığı Neden Olur? Nasıl Bulaşır?
Uzun yıllardır varlığını sürdüren bu virüs, enfeksiyon kapan hayvanların salya veya tükürüğü ile hayvandan insana ve hayvandan hayvana bulaşabilir. Virüsün neden olduğu bu hastalık, açık yara ile temas ettiğinde de yayılabilir.
Örneğin; kişinin vücudunda açık halde bir kesik olması ve enfekte hayvanın o kesiği yalaması gibi durumlarda da ortaya çıkabilir. Ayrıca pençe atma gibi yaralanmalar da virüsün meydana gelmesine yol açabilir.
Nadir olarak görülen bazı vakalarda virüs, doku veya organ nakli sırasında enfekte olan bir organın taşınması ile yayılabilir. Ayrıca enfekte hayvanın eti ya da sütü çiğ olarak tüketildiğinde bulaşma ihtimaline neden olabilir.
Birçok faktör hastalığın bulaşma riskini ve yakalanma olasılığını artırabilir. Genellikle Afrika ve Güneydoğu Asya ülkelerinde sık rastlandığı için bu ülkelerde yaşamak ya da seyahat etme gibi durumlarda hastalık riski artabilir.
Keşfe çıkan kişilerin virüs taşıyan hayvanlar ile temas etme riskinin bulunduğu bu gibi faaliyetlerde bulaşma ihtimali de fazladır. Ayrıca laboratuvar ortamlarında bu virüs ile çalışmak baş ve boyunda bulunan yaralara teması sonucunda beyne daha hızlı ulaşmasını sağlar ve ölümcül riski çok fazladır.
Kuduz Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın belirtileri ve bulguları, gribal enfeksiyon hastalıkları ile benzer durumlarda olabileceği gibi uzun süre devam edebilir. Belirtilerin meydana gelmesi insanlar ve hayvanlar bakımından ölümcül sonuçlara yol açabilir. Virüsün bulaşmasından sonra kişilerde birtakım semptomlar ve belirtiler ortaya çıkar.
Virüsün bulaşması sonucu kişilerde görülebilecek kuduz belirtileri şu şekildedir:
- Baş ağrısı ve ateş
- Kaygı ve anksiyete
- Göz bebeklerinde büyüme
- Çok fazla tükürük üretimi
- Işığa karşı hassasiyet
- Isırılan bölgede karıncalanma
- Felç olma
- Mide bulantıları ve kusma
- Uyku problemleri ve uyuyamama
- Yutma zorluğu
- Sudan korkma
- Kasılmalar
Kişinin rastgele bir hayvan tarafından ısırılması sonucunda virüs kapma ihtimalini göz önüne alarak vakit kaybetmeden hastaneye gitmeli ve tıbbi bir yardım almalıdır. Ölümcül sonuçlara yol açabilen bu hastalıkta her türlü ihtimallere karşı önlem alınmalı ve kişiye aşı yapılmalıdır.
Kuduz Hastalığı Nasıl Önlenir?
Kişiler bu hastalığa yakalanma ihtimalini azaltmak ve önlemek amacı ile enfekte hayvanlarla ve risk taşıyan hayvanlarla temastan kaçınmalıdır. Evcil hayvanlara aşı yaptırmalı ve bu hayvanların mümkün olduğunca dışarıda geçirdikleri süreç kontrol edilmelidir. Evcil hayvan herhangi bir enfekte hayvanla temas edebilir ve ısırılabilir. Bu nedenle kontrollerin sağlanması hastalığın gelişme riskini önler.
Küçük evcil hayvanlar, avcı türü olan diğer hayvanlardan korunmalıdır. Tavşan veya hamster gibi küçük hayvanları bulunan kişiler, bu hayvanların yaşayabileceği korumalı kafeste tutabilir ve vahşi hayvanlardan koruyabilir.
Sokakta yaşayan hayvanların düzenli bir sürede kontrol edilmesi ve aşılarının yapılması için gerekli müracaatların yapılması oluşabilecek risk faktörlerine karşı önlem alınmasını sağlar.
İnsanların uzak durması gereken vahşi hayvanlar, virüsün yayılmasında en önemli faktörlerdir. Birbirleri arasında da virüsü bulaştırabilen bu hayvanlardan uzak durmalı ve rahatsız edilmelerini ortaya çıkaracak yakınlaşmadan kaçınmalıdır.
Enfeksiyon taşıyan yarasalardan da bulaşabilen hastalığı, bu hayvanları evlerden uzak tutarak yayılmasını önlemek mümkündür.
Ayrıca sık seyahat eden bireyler kesinlikle aşı olmalıdır. Özellikle vakaların sık görüldüğü ülkelere yolculuk yapan kişiler bu aşıyı olmalı ve oluşabilecek risklere karşı önlem almalıdır.
Kuduz Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Enfekte olan hayvan tarafından ısırılan kişiye virüsün tanısının konulması için bir yöntem bulunmamaktadır. Kişide belirti durumlarının yaşanması ile tanı konulmaktadır. Ancak belirti ve semptomları görülmesi ve meydana gelmesi bu hastalığın tedavisi için çok geç olduğu anlamına gelir.
Bu nedenle doktor bu durumun yaşanma ihtimalini göz önünde bulunduruyorsa bu hastalığa uygun tedavi olarak aşılama yöntemini kullanacaktır ve kişiye aşı yapacaktır. Risk faktörleri arasında bulunan kişilerin aşı yaptırması zorunludur. Ayrıca aşılama işlemine başlayan kişinin aşıların hepsini tamamlaması ve takip etmesi de zorunludur.
Kuduz Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Enfeksiyonun oluşması ve hastalığın bulaşması durumunda herhangi bir tedavi bulunmamaktadır. Bu hastalıktan kurtulan insan sayısı çok azdır. Genellikle ölümle sonuçlanan bu hastalıktan korunmak mümkündür.
Kişi herhangi bir hayvan ile teması veya ısırılmaya maruz kaldığını düşündüğüne enfeksiyonun vücuda yerleşmesi ve yayılmasını önlemek için bir dizi aşı yaptırması gerekmektedir.
Hasta olduğu kesinleşen bir hayvan tarafından ısırılan kişi, virüsün bulaşmasını önlemek için aşı yaptırmalıdır. Aşılama işlemi, hayvanın türüne ve ısırmanın orta çıkardığı duruma bağlı olarak farklılık gösterebilir.
Aşılama işlemlerine devam eden kişiler tekrar ısırılma durumu ile karşılaştığında aşılama programı bozulmadan sürdürebilir. Virüsün vücuda yayılmasını önlemek amacıyla hızlı bir etkiye sahip virüse karşı bağışlık içeren bir karışım bulunmaktadır. Bu işlem ısırılan bölgenin yakınına enjekte edilmelidir. Bu durum yayılma riskini azaltır ve önler.
Hayvan Isırması Sonrası Ne Yapılmalıdır?
Hastalık kapmış veya taşıyan hayvanın kişiyi ısırması ile birlikte hastalığın bulaşma ihtimalinin yanında tıbbi yardım almalıdır. Isırılma sonrası yarayı temizlemeli, sabun ve bol oranda su ile nazik bir şekilde yıkanmalıdır. Bu şekilde virüs temizlenebilir.
Isırılma sonrasında kişi doktora her detayı ayrıntısına kadar vermelidir. Isıran hayvanın türü, evcil mi vahşi mi, aşılarının olup olmadığı, hayvanın hareketlerini ve davranışlarını detaylıca anlatmalıdır.
Aşının bazı yan etkileri bulunması nedeniyle, ısıran hayvanın virüs taşımadığı kesinleşirse aşılama işlemi durdurulabilir. Hayvanın virüs taşıyıp taşımadığını belirleme durumu farklılık gösterebilir.
Örneğin; kişiyi ısıran evcil hayvanda veya çiftlik hayvanında belirti ve semptomların görülmesini beklemek amacıyla yaklaşık 1 hafta gözlemlenmelidir. Gözlem sonrası hayvanın hasta olmadığı kanıtlanırsa aşılama süreci durdurulabilir.
Gözlemleme şansı bulunmayan hayvanlarda ise bu durum farklılık gösterir ve uzman doktor sürecin nasıl ilerleyeceğini hastaya bildirir. Kişiyi ısıran hayvan yakalanıp inceleme altına alınabilirse hayvana test yapılır. Test sonucunda çıkan sonuca göre hareket edilir.