Şehirlerin gelişip metropolleşmesi, eski mahalle ve sokak kültürünün giderek azalması ile komşuluk olgusu da yok olmaya devam ediyor. Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü İstanbul’da çat kapı misafir kavramı üzerine bir araştırma gerçekleştirdi. Araştırma sonuçlarına göre günümüzde komşular arasında hala hoş geldin ziyaretleri sürüyor. Aylık gelir arttıkça komşuluklarda samimiyette azalma yaşanırken, eğitimi seviyesi yüksek olanlar çat kapı misafire daha olumsuz bakıyor. Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, çağdaş toplumda bireylerin komşularını tanımak ve ilişkilerini güçlendirmek yerine AVM gibi tüketim mekânlarında zamanlarını geçirmeyi tercih ettiklerini söyledi.
Gerçekleştirdiği araştırma çalışmaları ile toplumdaki davranış biçimlerine, değişimlere ışık tutan Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, geçtiğimiz Aralık ayında çok ses getiren Yalnızlık Araştırması’nın ardından bu kez komşuluk ilişkileri üzerine Sosyolog Fatma Makaraç ile yeni bir araştırmaya imza attı.
Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı ve Sosyolog Fatma Makaraç, Beyoğlu ve Fatih ilçelerinde 172 kişiyle rastlantısal seçim yöntemiyle çat kapı misafir kavramı üzerine yüz yüze anket gerçekleştirdi.
Katılımcıların demografik özelliklerinin de yer aldığı anketin ilk bölümünden çıkan sonuçlar şu şekilde;
• Ankete katılanların yüzde 68,1’ini kadın ve yüzde 41,6’sını erkek katılımcılar oluşturuyor.
• Eğitim durumları incelendiğinde görüşülen kişilerin yüzde 26,3’nün ilkokul/ortaokul, yüzde 15,2’sinin lise ve yüzde 12,5’unun üniversite mezunu olduğu görülüyor.
• 5 kişilik ailede yaşadığını ifade edenlerin oranı yüzde 37,5 iken, 3 kişi yaşadıklarını ifade edenlerin oranı yüzde 20,8, 4 kişi yaşayanların oranı ise yüzde 16,7 olarak göze çarpıyor.
• Araştırma bulgularında komşular ile tanışıklık durumu incelendiğinde katılımcıların yüzde 51,4’ü komşuları ile hoş geldin ziyaretinde tanıştıkları görülüyor. Bu bulgu toplumumuzda geçmişten süregelen komşuluk vazifeleri günümüzde hala devam ettiğini gösteriyor.
• Komşular ile akraba aracılığı ile tanışıldığını söyleyenlerin oranı yüzde 18,1. Bu sonuçtan anlaşılacağı gibi akrabalığın yalnızca gerekli olan kan bağı vazifesi olarak değil, aynı şekilde komşuluk kültürüne de olumlu katkısı olduğu ortaya çıkıyor.
Aylık gelir arttıkça komşu sayısı azalıyor
Araştırmada bireylerin aylık geliri ile samimi olunan komşu sayıları arasında bir ilişki olup olmadığı da analiz edildi.
Alt gelir grubunda komşuluk ilişkilerinin daha yoğun olarak yaşandığı görülürken; bireylerin aylık geliri arttıkça samimi olunan komşu sayısının azaldığı sonucu ortaya çıktı. Araştırma sonuçlarına kişiler en fazla özel günler çay ve kahve içmek üzere çat kapı yapıyor. Anketin ikinci bölümünden çarpıcı rakamlar ise şöyle sıralandı;
• ‘Komşularınıza çat kapı gidiyor musunuz?’ sorusuna katılımcıların yüzde 51,4’ü ‘hayır’, yüzde 29,2’si ‘evet’, yüzde 19,4’ü ise ‘çok nadir’ yanıtını verdi.
• İlçeler bazında karşılaştırıldığında Beyoğlu ilçesinde ikamet eden katılımcıların yüzde 22,2’si komşularına çat kapı misafir gittiklerini ifade ederken, Fatih ilçesindeki katılımcıların yalnız yüzde 6,9’u çat kapı misafir gittiklerini ifade etti.
• ‘Akrabalarınıza çat kapı haber vermeden gidiyor musunuz?’ sorusuna katılımcıların yüzde 27,8’i ‘evet’, yüzde 55,6’sı ‘hayır’ ve yüzde 16,7’si ‘çok nadir” yanıtını verdi.
• Akraba ve komşulara çat kapı gidilmesinin sebepleri arasında özel günler çay - kahve içmek yüzde 51,4 ile ilk sırada yer alırken özel günler yüzde 15,3 ile ikinci sırada yer aldı.
Eğitim seviyesi yüksek olanlar misafire daha olumsuz bakıyor
Ankette eğitim seviyesinin misafirin geldiği saate verilen tepkiye etkisi de ölçüldü. Sonuçlar, bireylerin eğitim seviyesi yükseldikçe çat kapı gelen misafire daha olumsuz tepkiler verildiğini ortaya koydu.
• Görüşülen kişilerin yüzde 36,1’i misafirin çat kapı geldiği vaktin önemli olduğunu ve uygunsuz bir saatte gelen misafire olumsuz tepki göstereceğini ifade etti.
• ‘Kaza, ölüm hastalık gibi acil durumlarda ne yaparsınız?’ sorusuna katılımcıların yüzde 54,1’i ‘polisi veya ilkyardımı ararım’ yanıtını verirken, yüzde 20,8’i ‘yakın akrabamı ararım’, yüzde 19,4’ü ‘komşumu ararım’ yanıtını verdi.
Komşuluk ilişkileri yerine AVM tercih ediliyor
Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, araştırmanın sonuçlarına ilişkin şu değerlendirmelerde bulundu: “Günümüz kentlerinde bireylerin birbirlerine mesafeli ve güvensiz yaklaşımlarıyla zayıflayan güven duygusu ile kent merkezinde nüfus yoğunluğunun artması sonucu kim olduğu bilinmeyen kişilerin sayısının yükselmesi gibi etkenlerin komşuluk ilişkileri biçiminin değişmesine neden olduğu görülüyor. Bir başka önemli etken tüketim odaklı yaşam biçimi oluşturuyor. Çağdaş toplumda bireyler komşularını tanımak ve ilişkilerini güçlendirmek yerine AVM gibi tüketim mekânlarında zamanlarını geçirmeyi tercih ediyorlar.”