Cüzzam hastalığı, ‘Mycobacterium leprae’ bakterisinin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık, cildi, gözleri, mukoza zarlarını ve sinirleri etkileyerek hasar oluşmasına yol açabilir. Her yaştan kişiyi etkileyebilirken, en yaygın olarak 5 ila 15 yaşları arasında ve 30 yaş üstü kişilerde görülür. Erken teşhis ve tedavi edildiğinde oluşabilecek sorunların önüne geçilir. Tedavisi hastalığın durumuna bağlı olarak antibiyotik kombinasyonu ile yapılabilir.
Hansen hastalığı olarak da bilinen hastalık; cilt ülserlerine, sinir sistemi hasarına ve kas zayıflığına, ciddi şekil bozukluğu ve sakatlıklara yol açabilir. Tarihte yer alan en eski hastalıklardan biridir ve günümüzde de görülmeye devam etmektedir. Dünya üzerinde en fazla Hindistan ve Brezilya’da görülmektedir.
Cüzzam Hastalığı Neden Olur?
Cüzzam hastalığı, ‘Mycobacterium leprae’ adı verilen ve yavaş büyüyen bir bakteri türünden kaynaklanır. Tam olarak nasıl bulaştığı belli olmasa da enfekte olan bir hastanın salgılarına temas halinde yayıldığı düşünülmektedir. Bu salgılar çoğunlukla enfekte bir hasta hapşırdığında ya da öksürdüğünde havadaki mikro damlacıklar olarak ortaya çıkarlar.
Bunların yanı sıra çok fazla bir bulaşıcılığı yoktur. Ancak tedavi olmayan ve hastalığı devam eden kişiye uzun süre ve sürekli temas edilmesi, hastalığın yayılmasına neden olur.
Cüzzam Hastalığı Tipleri Nelerdir?
Cüzzam hastalığının türleri 3 ana başlık altında sınıflandırılmaktadır. Bunlar; Tüberküloit, Lepromatöz ve Sınırda cüzzam olarak adlandırılır.
Tüberküloit Cüzzam: Genellikle hafif semptomlar gösterir ve sadece birkaç yara geliştirir. Bunun nedeni iyi bir bağışıklık tepkisidir.
Lepromatöz Cüzzam: Bu tür, sinirleri, deriyi ve organları etkileyen yaygın yaralar ve lezyonlar vardır. Bağışıklık tepkisi zayıftır ve hastalık daha bulaşıcıdır.
Sınırda Cüzzam: Hem tüberküloit hem de lepromatöz semptomlarını içerir.
Cüzzam Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Cüzzam hastalığı belirtileri yaygın olarak en fazla cilt dokuları, sinir hücreleri ve mukoza zarı üzerinde gözlemlenmektedir. Hastalığın üç ana belirtisi bulunur.
Ciltte gözlemlenen belirtiler;
- Renk kaybı olan cilt lekeleri
- Deride gelişen büyümeler (nodüller)
- Ciltte kalınlaşma ve sertleşme
- Ayak tabanında ülser oluşumu
- Yüz bölgesinde veya kulak memesinde şişlik
Sinir hasarı sonucu gözlemlenen belirtiler;
- Ciltte etkilenen kısımlarda uyuşma
- Kas zayıflaması veya felç
- Sinir hücrelerinde genişleme
- Ciddi sonuçlara yol açabilecek göz hastalıkları
Mukoza zarı üzerinde gözlemlenen belirtiler;
- Burun tıkanıklığı
- Burunda kanama gözlemlenmesi
Hastalık sinirlerde hasara neden olduğu için duyu kaybına veya his kaybına neden olabilir. Duyu kaybı yaşanması halinde, yanık benzeri yaralanmalar fark edilemeyebilir.
Tedavi edilmediği durumlarda gelişme gösterebilen hastalık belirtileri şunlardır:
- El ve ayaklarda sakatlanma veya felci kalması
- Görme kaybı
- Ayak diplerinde iyileşme göstermeyen kronik nodüller
- Burun bölgesinde bozukluklar
- Kaşlarda dökülme
Bunların yanı sıra nadir olarak da olsa görülebilecek semptom ve belirtiler arasında; sinirlerde hassasiyet ve ağrı, etkilenen bölge üzerinde ağrı ve kızarıklıklar, deri üzerinde yanma hissi görülebilir.
Cüzzam Hastalığı Teşhisi
Cüzzam hastalığı teşhisi, uzman doktorlar tarafından birtakım incelemeler sonucunda yapılmaktadır. Hekim, kişide hastalığın semptom ve belirtilerin araştırmak ve incelemek için fiziki muayene yapar. Gerekli görüldüğü durumlarda birtakım test ve tetiklere de başvurulur. Deri ya da sinirden küçük bir örnek alınır ve laboratuvara gönderilerek biyopsi çalışması gerçekleştirilir.
Hastalığın durumunu belirlemek için lepromin cilt testi de yapılabilir. Bu testte hastalığına yol açan bakteriler etkisiz duruma getirilerek, az bir ölçüde cildi genel olarak üst ön kola enjekte edilir.
Cüzzam Hastalığı Tedavisi
Hastalık kendi kendine iyileşme göstermez ve tedavi edilmediği durumlarda ilerleyerek tedavisi zor bir hal alabilir. İlerleyen dönemlerde gelişebilecek ciddi komplikasyonların geri döndürülmesi mümkün olmayabilir. Ancak cüzzam hastalığı tedavisi mümkün olan ve erken teşhisin önemli olduğu bir hastalıktır. Bu hastalık için geliştirilen çoklu ilaç tedavisi bulunmaktadır. İlaçlar uzman doktorlar tarafından reçetelendirilir ve kullanımı kişiye aktarılır. Erken teşhis edilmesi ve tedaviye erken başlanması halinde iyileşme oranı yüksektir.
Uzman hekimler tarafından önerilen birtakım antibiyotikler hastalığı ve bu hastalığa yol açan bakterileri ortadan kaldırarak tedavi edebilir. Pek çok vaka antibiyotik kombinasyonu ile tedavi edilebilir. Tedavi süreci aylarca sürebileceği gibi, bazı vakalarda ise 1 ila 2 yıl boyunca sürekli tedavi gerekebilir.