Addison hastalığı, vücuttaki belli hormonların yeterli seviyede üretilememesi sonucunda meydana gelen bir hastalıktır. Ayrıca bilinen diğer adıyla adrenal yetmezlik olarak isimlendirilir. Nadir görülen bir durumdur. Kişilerin böbreklerinin üzerinde yer alan adrenal bezleri kortizol ve aldosteron hormonlarının yeterli oranda üretilememesi durumudur. Her yaş grubunda ve cinsiyette görülebilen ve yaşamı tehdit eden bir problemdir. Hastalığın tedavisi eksiklik olan hormonlara dışarıdan takviye ile gerçekleştirilir.
Hastalığın tedavi edilmemesi durumlarında hayati tehlikeye yol açabilir. Hastalığın belirlenmesi ve tanı konulması genellikle 30 ve 50 yaş arasında gerçekleşmektedir. İlaçla tedavisi mümkün olan hastalığın sık görülen belirtileri arasında kişinin çok fazla yorgun olması, iştahsız olması, kilo kaybetmesi ve aşırı bir tuz tüketme isteği yer almaktadır.
Addison Hastalığı Neden Olur?
Addison hastalığı nedeni, adrenal bezlerinde bir soruna bağlı hasar oluşması ve zarar görmesinden kaynaklanır. Bu durum meydana gelen kortizol hormonunun kişi için yetersiz olmasından ve bazı zamanlarda vücutta aldosteron eksikliğine neden olur.
Adrenal bezleri, endokrin sisteminin bir bölümüdür. Bu bezler vücuttaki tüm organlara ve dokulara emir veren hormonları üretme görevi taşır. Böbrek üstü bezleri iki türdür. Bunlardan birincisi medulla, iç kısımda bulunan ve adrenaline benzer hormonları üretmektedir. İkincisi ise korteks yani dış tabaka, dış katman olarak geçen ve kortikosteroidler isminde olan grup hormon üretimi görevi taşır. Kortikosteroid hormonlar içerisinde glukokortikoidler, mineralokortikoidler ve androjenler yer alır.
Kortizol gibi glukokortikoidler, kişinin vücuduna giren besin ve gıdaları enerjiye dönüştürme yeteneğini destekler. Bağışıklığın enfeksiyon ile tepkisinde rol oynayarak, vücudun strese reaksiyon vermesine yardımcıdır.
Aldosteron gibi mineralokortikoidler, kandaki basıncı ve tansiyonu dengede tutar. Ayrıca sodyum ve potasyum seviyesine de dengeler.
Cinsiyet hormonları arasında androjenler, erkek ve kadın bireylerde adrenal bezler aracılığıyla az miktarlarda üretilmektedir. Bu hormonlar erkek cinsel gelişimini destekler. Androjen hormonları erkekler ve kadınlar için kas kütle gelişiminde, libido artışında ve iyi hissetmede etkilidir.
Addison Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Addison hastalığının belirtileri, eksikliği bulunan hormona göre farklılık gösterir. Hastalığın belirtilerini tanımak ve hormon işlevlerini bilmek önemlidir. Kortizol, stres kaynaklı meydana gelen ve böbrek üstü bezler aracılığıyla salgılanan hormon olarak bilinir. Temel görevi vücudun strese karşı cevap vermesinde desteklemesidir.
Ayrıca vücudun protein, karbonhidrat ve yağ kullanmasında dengeleyici görevi vardır. Kan basınç düzeyini ve kalp işlevini korumasıyla birlikte inflamasyonu denetler.
Hastalığın belirtileri çoğunlukla ilk birkaç ay yavaş ilerler. Yaralanma ve hastalık gibi vücut için stres meydana getiren durumlar görülene kadar anlaşılamayabilir. Hastalığın belirtileri arasında bulunan durumlar şu şekildedir:
- Yoğun bir yorgunluk hissi
- Kilo kaybetme ve iştah kesilmesi
- Açlık durumu (hipoglisemisi)
- Ağız mukozası ve deri üzerindeki renklerde koyulaşma
- Tansiyon düşmesi ve bayılma durumları
- Aşırı tuz yeme ihtiyacı
- Kan şekerinin düşmesi
- Mide problemleri ve ishal
- Bulantı ve kusma
- Karın ağrısı
- Kas ve eklemlerde ağrı
- Sürekli sinirlilik hali
- Davranışsal bozukluk ve depresyon
- Terlemenin azalması
- Kadınların genital bölge ve koltukaltı kıllarında azalma
Addison Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Addison hastalığı teşhisi bakımından kişinin uzman bir doktora giderek muayene edilmesi ve hastalık öyküsünü anlatması gerekmektedir. Doktor hastanın hikayesini detaylı olarak dinleyerek klinik bulguları değerlendirir.
Şüphe duyulması ile birlikte kişideki hastalığı tespit etmek, birincil ve ikincil adrenal yetersizlikler arasında sonuca ulaşma için farklı test ve tetkikler yapılabilir. Kişinin kan şekeri seviyesini ve böbrek fonksiyonlarının incelenmesi için yapılan testler, bir yandan da hastalığın nedenini öğrenmek ve tedaviyi planlamak için önemlidir.
Böbrek üstü bezleri ve hipofiz bezinin şeklini değerlendirmek ve incelemek için birtakım görüntüleme tekniklerine başvurulabilir. Bu yöntemler arasında, Bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi cihazlar yer almaktadır.
Tüm bu incelemeler sonucunda kişideki hastalık durumu tespit edilerek tedavi süreci planlamasına geçilir.
Addison Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Adrenal yetmezliği, hormonların eksikliğine yol açtığı için uzman hekimler tedavisinde çoğunlukla hormon replasmanı uygulamaktadır. Bu durum günde bir ya da iki defa, hidrokortizon tabletleri verilerek yapılmaktadır. Addison hastalığı tedavisi doktor kontrolünde ve uzmanın gerekli gördüğü şekilde yapılmaktadır.
Doktor tarafından gerekli görüldüğü durumlarda, aldosteron, günlük bir kez ağız yoluyla alınan sentetik bir streoid, fludrokortizon asetat ile değiştirilir. İlaçlar stres, enfeksiyon, yaralanmalar ya da ameliyatlarda artırılabilir. Tedavi çoğunlukla olumlu sonuçlar verir. Tedavinin başarılı olması halinde kişiler normal bir yaşantı sürebilir.
Bunların yanında kişiye önerilen durumlar, yanlarında bir doktor uyarı bileziği ve acil kimlik kartı bulundurmaları ve iş ya da okul için ufak bir ilaç desteği tutmaları önerilmektedir.
Addison Hastalığı Diyeti Nasıldır?
Hastalık için önemli olan durumlardan biri de stresten uzak durmak ve sağlıklı yaşam sürdürmektir. Hastalığı bulunan bireyler için diyet uygulamaları hastalık hassasiyeti bakımından da önemlidir. Bu nedenle besleyici ve dengeli bir beslenme yapılmalıdır.
Kişiler enerji içeceği, soda ya da kahve tüketiminden uzak durmalıdır. Yüksek oranda şeker ve kafein bu hastalıkta zararlıdır. Kan şekerinin düşük olduğu zamanlarda rafine edilen ve şeker içeriği olan hazır gıdalardan uzak durulmalıdır.
Yeterli oranda tuz tüketimi için doktor önerilerine göre hareket edilmelidir. İhtiyacınız olabileceği gibi vücut için fazla oranda da tüketmeniz zarar verebilir. Bu nedenle tuz konusunda dikkatli olunmalı ve aşırı terleyen kişilerde az miktarda yemeklere atılabilir.
Çok fazla stresin hastalığı tetiklemesinden kaynaklı kişinin stresli ortamlardan uzak durması ve maruz kalmaması gerekmektedir. C vitamini ağırlıklı beslenme düzeni bağışıklığı güçlendirdiği gibi strese karşı da etkilidir.