Folik Asit Nedir? Folik Asit Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Folat ve folik asit insan vücudunda sentezlenmeyen bir B vitamini türüdür. Bu sebeple içeriğinde folik asit bulunan gıdalar tüketilerek ve takviye gıdaların tüketilmesi yoluyla dışarıdan alınabilir. Bu vitaminin, vücutta eksik olması birtakım sağlık problemlerine ve komplikasyonlara sebep olabilir. Vücudun oldukça gereksinim duyduğu folik asit, özellikle anne adaylarının hamilelik süreci ve çocuk gelişimi için büyük önem taşır.

 Folik Asit Nedir?

Folik asit, folat adı verilen B9 vitamininin sentetik olan formudur. Folat, Latince yaprak anlamına gelen ‘folum' kelimesinden türetilmiştir.

Bu ismi yeşil yapraklı bitkilerde bol miktarda bulunmasından dolayı alır. Folik asit ve folat sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılmasına rağmen aralarında büyük farklar mevcuttur ve B9 vitamininin iki farklı çeşididirler.

Folat, sebzeler başta olmak üzere; baklagiller, yumurta ve meyve gibi çeşitli besinler içerisinde de bulunur. Bununla birlikte birçok yiyecek, sentetik folat ile yani folik asit ile desteklenir. Suda çözünebilen bir vitamin olma özelliği taşıyan folik asit, vücutta kırmızı kan hücreleri gibi pek çok hücre için önem taşır ve hücre bölünmesine katkı sağlar. İnsan vücudundaki akışın sistematik bir düzenle seyretmesi için önemli bir yere sahiptir. Hamilelik, bebeklik ve ergenlik gibi hızlı büyüme ve gelişme dönemlerinde yeteri kadar tüketilmesi önem taşıyan bir vitamindir.

Gebelik ve emzirme süreci, hipertiroit, karaciğer hastalıkları, hemolitik anemi gibi durumlarda, vücudun ihtiyaç duyduğu folik asit miktarı artar. Çok ve sık alkol tüketen bireylerde folik asit yetersizliği görülmektedir. Bu gibi durumlarda, hekim gerekli görürse folik asit takviyesi önerisinde bulunabilir. Folik asit, DNA ve diğer genetik materyallerin sentezlemesi ve onarımı için de oldukça önemlidir. B vitamini grubunun bir üyesi olan folik asit; kalp-damar sağlığı, bazı kanser türleri ve çeşitli doğum anormallikleri ile ilişkilidir ve bu nedenle sağlık için önemlidir.

Folik asit, ısı temasıyla kolaylıkla parçalanabilen bir yapıya sahiptir. Bu yüzden folik asit içeren besinler (roka, lahana, ıspanak gibi) uzun süre pişirildiği zaman, yoğun ısı folik asit kaybına sebep olmaktadır. Gıdayı pişirme şekli bu noktada önemli bir nitelik taşımaktadır. Suda haşlama yöntemi, özellikle gıdanın pişirildiği su dökülüp, tüketilmediğinde folik asidin yoğun miktarda azalmasına sebep olmaktadır. Kızartma yöntemi bu durumda daha az folik asit kaybına sebep olur. 

Folik Asit Ne İşe Yarar? Folik Asit Faydaları Nelerdir?

• Sentetik bir folat türü olan folik asit, hücre bölünmesinde ve hücre üretiminde önemli rol oynar. Vücudun birçok farklı fonksiyonunda önemli bir rolü olan folik asit, özellikle kırmızı kan hücrelerinin büyümesine katkı sağlar.
• DNA ve RNA oluşumuna katkı sağlarken protein metabolizması için de etkilidir.
• Folik asit ayrıca vücutta yüksek miktarlarda mevcut olduğu durumlarda, vücutta zararlı etkiler gösterebilen bir aminoasit olan homosistein’in parçalanmasında anahtar rol oynar. 
• Hamilelik ile fetal gelişim gibi hızlı büyüme dönemlerinde önemli bir yere sahiptir. Gebelik öncesi, çocuk yapmak isteyen ebeveynlerin folik asit takviyesi alması bebek için faydalı olabilir.
• Sinir sistemi düzeni ve fetüsün gelişmesinde önemli rol oynamaktadır.
• Damar sertliğini azaltarak kalp krizi, bunama ve felç gibi rahatsızlıkların oluşumunu önler.
• Depresyonun önlenmesinde etkilidir ve olumlu psikolojik etkileri de mevcuttur.

 Folat ve Folik Asit İçeren Gıdalar Nelerdir?

Folik asit ve folat insan vücudunda biyokimyasal olarak sentezlenmez. Bu sebeple bu vitamin, bazı gıdalar ve takviye ürünler aracılığıyla sağlanır. Bazı besinlerde folat ve folik asit, diğer besinlere kıyasla daha yüksek miktarda bulunur. Bu besinler ise şu şekilde sıralanabilir:

• Baklagiller
• Yeşil Yapraklı Sebzeler
• Turunçgiller
• Karaciğer (Karaciğerin bir depo organı olması nedeni ile hamilelerin tüketimi önerilmemektedir.)
• Kuşkonmaz
• Yumurta
• Ay çekirdeği
• Domates suyu
• Maydanoz, nane, kişniş
• Çilek
• Pancar
• Brüksel lahanası
• Brokoli
• Ispanak
• Yumurta
• Soya Fasulyesi
• Kereviz
• Ceviz
• Tahin
• Fındık
• Buğday
• Papaya
• Muz
• Avokado

Folik Asit Eksikliği Neden Olur?

Folik asit suda çözünür bir yapıya sahip bir B vitamini türevidir. Yani vücudun yağ dokularında depolanmayarak, kullanılmayan fazla folik asit idrar yoluyla atılır. Bu sebeple folik asit açısından zayıf bir beslenme şeklinin belirtileri birkaç hafta gibi kısa bir süre içerisinde kan değerlerinde düşme ile gözlemlenebilir. Günlük olarak besinlerle veya takviye ürünlerle alınması önerilen folik asit miktarı, yaşa ve tüketilen folat formunun emilim düzeyine bağlı olarak değişir.

Günümüzde marketlerde bulunan bazı hazır ve işlenmiş gıdalar da folik asit açısından zenginleştirilmiştir. Nitekim çoğu kişide folat eksikliği görülmez.  Ancak hamilelik sürecinde olan bir kimsenin vücudunda bulunan folik asit miktarı yeteri kadar bulunmayabilir. Yetişkin bir bireyin tüketmesi önerilen günlük folat miktarı 400 mikrogramdır. Gebelik ve emzirme döneminde olan kadınlarda günlük folat ihtiyacı daha yüksektir ve bu kişilere 500-600 mikrogram günlük folat alımı önerilmektedir. Doğum öncesi gebelik döneminde gebelere, hekimler tarafından verilen vitamin takviyeleri günlük önerilen dozda folik asit içeriğine sahiptir.

• Folik asit eksiliği sebepleri genel olarak şu şekildedir:
• Aşırı alkol tüketimi
• Hamilelik
• Genetik varyantlar
• Aşırıya kaçan kontrolsüz diyetler
• Diyaliz
• Bazı medikal ilaçlar
• Aşırı pişmiş sebze tüketimi
• Folik asidin sindirim sisteminde emilmesini olumsuz yönde etkileyen çölyak ve kısa bağırsak sendromu gibi sindirim sistemi hastalıkları
• Gastrik baypas ameliyatı sonrası
• Hemolitik anemiler

Folik Asit Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Birçok nedene bağlı olarak folik asit eksikliği oluştuğunda bazı belirtiler ve bulgular ortaya çıkabilir:

• Uyuşukluk, yorgunluk, halsizlik hali
• Sinirlilik
• Büyüme ve gelişmede yavaşlama
• Kaslarda güçsüzlük
• Batma, karıncalanma veya yanma hissi gibi nörolojik belirtiler
• Saçlarda beyazlama
• Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, kilo kaybı ve ishal gibi mide-bağırsak belirtileri; baş dönmesi, baş ağrısı
• Depresyon, zihinsel karışıklık, hafıza problemleri, yargılama ve anlama problemleri gibi psikolojik sorunlar
• Folik asit eksikliğine bağlı kansızlık ortaya çıktığında solukluk, nefes darlığı gibi anemi belirtileri