Antidepresanlar değil, yanlış kullanımı tehlikeli

Prof. Dr. Tarhan, “Yanlış kullanım sonucu ortaya çıkan durumları antidepresanlara fatura etmek son derece zihinsel bir çarpıtmadır” diye konuştu.

Üsküdar Üniversitesi Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, son dönemlerde medyada yer alan antidepresan kullanımıyla ilgili tartışmalara ilişkin açıklamalarda bulundu.

Depresyon, ciddi bir hastalık

“Depresyon hastalığı bütün dünyada artıyor, bu bilinen bir gerçek” diyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Dünya Sağlık Örgütü, 2020 yılında önlem alınmazsa dünyanın en önemli sağlık sorunu olacağı uyarısında bulunuyor. Depresyonda duyu yitimi yapan bir durum ortaya çıkıyor. Hastalık ölüme yol açmıyor ama kişileri çalışamaz hale getiriyor. Kişinin işlevselliğini bozuyor, fonksiyonsuz hale getiriyor. Bu nedenle çok daha büyük bir risk taşıyor.

Son günlerde yer alan tartışmalarda bir bilgi çarpıtması söz konusu. Şöyle bir söz vardır; ‘En tehlikeli yalan abartılmış doğrulardır’ diye. Burada antidepresanlar peynir ekmek gibi kullanılıyor demek doğru. Benim halamın oğlu antidepresanlar yüzünden öldü demek ise kanıtsız konuşmak. Bir bilim kadınına yakışmayacak bir durum var ortada. Söylenenlerin kanıta dayanması gerekiyor. 99 araştırma olumlu sonuç verir bir araştırma bu sonuca uymazsa o araştırmayı alıp kesin kanıt diye sunmak algıları bozar. Tıpkı şeker şurubu kokain kadar zararlıdır demek gibi. ” diye konuştu.

Antidepresan ilaçların piyasaya çıkmadan önce çok detaylı inceleme ve araştırmalardan geçtiğini, ilaç kanıt düzeylerinin belirlenmesi için yapılan çalışmaların yıllarca sürdüğünü belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, şunları söyledi: “Antidepresanlar çıkmadan önce birinci faz çalışmalar yapılır, hatta faz öncesi çalışmalar yapılır. Daha sonra hayvan deneyleri yapılır. Hayvan deneylerinden sonra sağlıklı gönüllüler üzerinde denenir. Bu da yeterli değil, hasta gönüllüler üzerinde denenir. Bunlar denendikten sonra artık üçüncü faza geçilir. Bundan sonra piyasada kullanılırken etkisine bakılır. Bir ilaçla ilgili tüm bu aşamalar 15-20 sene sürüyor. Bu süreç içerisinde bazı yayınlar oluyor, bu konuda 95 olumlu yayın var, 5 olumsuz yayın varsa o 5 bilgiyi alıp 95 bilginin yerine koymak son derece hatalı bir bakış açısı.”

Antidepresanların kanıt düzeyi yıllarca süren çalışmalarla belirleniyor

Antidepresan ilaçlar için kanıt düzeyinin de çeşitli aşamalarla belirlendiğini ifade eden Prof. Dr. Tarhan, “Birinci alt seviyede kanıt vardır. Klinik olgular vardır, şu ilacı kullandım, bu kişiye iyi geldi der, herkes bunu yayınlar. Daha sonra bu klinik seri haline gelir onlarca kişi üzerinde uygulanır, bu da yeterli değildir. Daha sonra klinik araştırmalar yapılır: Açık ölçekli, plasebo kontrollü çift yön çalışmalar yapılır. Bu çalışmalarla bu ilacın, maddenin ya da bitkinin işe yarayıp yaramadığına bakılır. Eğer oradan da olumlu çıkarsa daha geniş ölçekli daha büyük çalışmalar yapılır. Ondan sonra meta analizler oluşur, 4 bin kişilik. Artık kanıt düzeyi yükselmiştir denir” diye konuştu.

Genelleme yapmak son derece sakıncalı

Antidepresanların 30-40 yıl önce ortaya çıktığını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Antidepresanlar boşuna kullanılıyor. Antidepresanlar işe yaramıyor demek doğru değil.  burada abartılmış doğru diyebileceğimiz yalan var. Birkaç örnek vakadan hareketle genelleme yapmak son derece sakıncalı.

Antidepresan kullanımı kişiye özel olmalı

Doktor önerisi olmadan eş dost tavsiyesiyle antidepresan kullanımının yanlışlığına da dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, kişiye özel tedavinin önemini vurguladı. Prof. Dr. Tarhan, şunları söyledi: “Depresyon bir beyin hastalığıdır. Depresyon kişinin beynindeki kimyasal iletimin bozulmasıyla ilgili bir hastalık, bu sadece serotoninle ilgili değil. 10’a yakın kimyasal sorumlu tutuluyor. Birisi olmazsa nöroadrenalin oluyor, dopamin oluyor, endorfin oluyor. Birçok kimyasalların rolü var beyindeki. O nedenle şimdi kişiye özel tıp üzerinde duruluyor. Precision Medicane olarak geçiyor. Mükemmel tıp bulunmaya çalışılıyor. Kişiye özel tedavi, o kişinin bireysel ihtiyaçlarına göre, genetik profilini çıkarıyoruz. Genetik profiline göre en doğru, en uygun, doğru doz, doğru ilaç, doğru süreyi tayin etmeye çalışıyoruz.”

Yanlış kullanımın sonuçlarını antidepresana fatura edemezsiniz

Bunlar yapılmadan, tanıdıkların tavsiyesiyle rastgele ilaç alınırsa hayati derecede yan etkilerin oluşabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Üç antidepresanı bir arada alan kişinin beynindeki serotoninler aşırı artar, kişi maniye girebilir. Kişide ölüm düşünceleri oluşmaya başlayabilir. Kişide intihar düşünceleri oluşabilir. Bunların hepsi antidepresanların yanlış kullanılmasıyla ilgili. Antidepresan kullanımıyla değil. Yanlış kullanım sonucu ortaya çıkan durumları antidepresanlara fatura etmek son derece zihinsel bir çarpıtmadır. Son derece yanlış bir davranıştır. Toplumu yanlış etkileyecek bir durumdur. Antidepresanlar kimyasal silah gibi ilaçlardır, hastalığı yok etmek için üretiliyor. Bu silah yanlış kullanılırsa rastgele kullanılırsa tabii ki bir bedeli olacaktır. Bu nedenle ilaçları evlerde rastgele kullanım ciddi risklidir ve tehlikelidir” uyarısında bulundu.

Doktor kontrolünde kullanılmalı

Antidepresan ilaçların doktor kontrolünde bırakılması gerektiğine de dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Hekimler olarak ilacın türüne göre ilaç kesmede çapraz yöntemler vardır. Bunun yerine geçecek ilaç konulur, biri azaltılırken diğeri artırılır. Genellikle en çok kullanılan yöntem budur. Bu, kişinin bireysel ihtiyacına göre, vücudun ihtiyacına göre, yan etkilerine göre verilir. İlacı alırsa kazanacağı, kaybedeceği şey, almazsa kazanacağı ve ya kaybedeceği şey, ona bakılır. Eğer almazsa kaybedeceği şey daha fazlaysa, risk yönetim, yapılır. O riskler takip altına alınır. Bu nedenle ilaçlar kademeli bir şekilde bırakılmalıdır. İlaçlar aniden bırakılırsa ribaund etki dediğimiz, geri tepme gibi başka yan etkiler ortaya çıkıyor. Sonuçta bu ilaçlar bıçak gibidir.  İyi kullanılırsa ekmeği keser, yanlış kullanılırsa adamı yaralar” diye konuştu.